Gen Ekspiresyonun Kontrolü Flashcards
2 yerde kontrol vardır
Transkripsiyonel ve transyasyonel
Hücre gerektiği zaman gerektiği kadar üretir. Bu kontrol makenizmalarıyla olur.
Bakterilerde transkripsiyonun negatif kontrolü
LAC OPEİRONU
Laktoz kullanılmayacaksa ve yoksa proteinlerinin de üretilmesine gerek yoktur.
Represör operatöre bağlanır ve blocklar
İ bölgesinde kodlanan represör operatöre bağlanıp bloclar
Transkripsiyonun pozitif kontrolü
Glikoz varlığında laktoz uyarılmaz. Lac opeironunu baskılar.
Glikoz azsa alfaketogluterat azalır. Adenilil siklaz aktive olur.
cAMP artar CAPı aktifleştirir. Diğer şeker opeironları aktifler.
Ökaryotlarda transkripsiyon düzenlenmesi
Kromotin modifikasyonlarıyla
Regülatör elementlerle:
Cis akting. (Promotör, enhanser, silenser, respond)
Trans akting (TF ler)
GC
C 5. Karbonundan metillenerek genin susturulmasına sebep olur.
TATA BOX
Başlama bölgesini belirler.
Diğerleri yardımcı olur.
Hepsi birlikte genin kaderini belirler.
Enhanser dizi
Özgüllük yoktur. Uzakta ve uzun bir dizidir. TF ler buraya ve protein ya da polimerazlara bağlanır. Hızlandırıcı özelliktedirler Bir hücrede 50.000 kadardır. Kohesinle ilmek yapıp hızlandırabilir.
Respond elementler
TF leri buraya bağlanıp aktive olur.
Trans akting elementler
TFlerdir
İnsanda 2.000 tanedir.
Nükleotit dizilerine bağlanıp aktivite gösterirler.
Transkripsiyonel aktivatör proteinler
TFlere ve DNA bağlanıp aktivite gösterirler. (enhanser bağlantısı da olabilir.)
Farklı tipte DNA bağlanma bölgeleri vardır. (domain)
Çinko parmak bölgeleri
His ve Cys amino asitleri Zn +² ile oluşturur.
Alfa sarmal ve beta tabaka içeren ilmekler var
Eşey hormonlarına göre düzenleme yapıp steroid hormon reseptörleri içerirler
Lözin fermuar yapısı
İki polipeptit zincir çapraz yaparak Promotöre bağlanır.
Heliks turn heliks
Heliks 3 tabanda doğrudan etkilşim
1 ve 2 Yukarda stabilize eder
Heliks loop heliks
Çift polipeptit zincir ortada loop oluşturup birbirine bağlanarak DNA ile etkileşir
Ökaryotlarda Represörler
Silenser dizilerle ilişkilidirler
Direkt DNAya bağlanıp engel olur
Ya da hem DNA hem TF lere bağlanıp inaktive eder.
Transkripsiyon sonrası düzenleme
RNA prosesing ( başlık, poli A, intron çıkarılma)
RNA transportu
mRNA degredesyonu
Ve Translasyon sırasında düzenlenir.
Alternatif spilicing
Kesip çıkarma
İntronlar çıkarılır. Ekzonlar farklı kombinasyonlar kurabilir
Transle edilmeyen dizi farklılıkları da varyasyon oluşturur.
20.000 genden böylece 35.000 farklı protein sentezlenir.
Fibronektin geni Fibroblast ve karaciğerde farklı kesimlerle bazı Ekzonlar da çıkarılıyor. (2 farklı protein)
RNA editing (düzeltme)
Kesip çıkarma dışındaki işlemler.
Diziyi değiştirir.
APOLİPOPROTEİN B MRNA SI
apo b100 ve apo b48
Lipid leri taşır. Küçük olan bağırsak emiliminde görev alır.
Kısa olanda sitozin urasile dönüşüp durdurma kodony olur.
Bu olay mRNA üzerinde oluşur. Transkripsiyon sonrası.
Translasyonel kontrol
Ferritin mRNA sında demir alımı yetersizse demir respond protein(IRP) demir respond element(IRE) (akonitaz) bağlanıp bloklar.
3’ uçta represör baskılayıcı elF4E ye bağlanıp bloke eder.
RNA aracılı baskılama (transkripsiyon sonrası)
RNAi tarafından 22-23 nk çift zincirli RNA lar ile gene Spesific engelleyiciler
Hayvanlarda miRNA bitkilerde siRNA
mRNA ya RISC ile birlikte komplemente olarak degredesyonunu ya da Blocke olmasını sağlar.
Loop oluştururlar. Hem intron hem ekzon bölgelerinde. SiRNA Dicer ile kesilip Denatüre olup RISC ile birleşip mRNA komplemente olur.
TF DNA uçlarında bulunan domeinler
TF lerin Bağlandıkları promötör bölgelerine özgüllüklerini sağlarlar
operonlar
bakterilerde birbiri ile ilişkili ortak genlerin bir denetim makenizması altında toplanmasıyla oluşur.
böylece ortam değişimine hızlı uyum gösterirler.
operon içeriği
Promotör =polimerazlar bağlanır.
Operatör= polimeraz bağlanmasını kontrol eder.
yapısal genler =ihtiyaç olan prt. şifresini taşır.
düzenleyici gen: operon dışında bulunur. Represör geni kodlar.
katabolit baskılaması
tercih edilen yakıt molekül varsa diğer kaynakları baskılar. (glikoz un varlığında laktoz op. baskılanması)
