Endometrioza Flashcards
Endometrioza
Definicja
Endometrioza jest rozrostem błony śluzowej macicy (komórek gruczołowych i zrębu) poza jamą macicy.
Ektopowe endometrium funkcjonalnie jest bardzo podobne do prawidłowej błony śluzowej, co jest przyczyną gromadzenia się wydaliny miesiączkowej w miejscach implantacji tkanki.
Endometrioza
Epidemiologia
Szacuje się, że występuje u 7–15% kobiet w wieku rozrodczym,
50–80% kobiet z zespołem bólowym miednicy mniejszej
oraz 35–50% kobiet leczonych z powodu niepłodności.
Najczęściej chorują młode kobiety w wieku 25–30 lat.
Może też występować (choć rzadko) w okresie przedpokwitaniowym oraz pomenopauzalnym.
Endometrioza
Etiopatogeneza
Przyczyna nie jest do końca poznana - do najważniejszych teorii zaliczamy:
1. Teorię transplantacji - Sampson
(opiera się na występującym u prawie każdej kobiety zjawisku wstecznego przepływu krwi miesiączkowej przez jajowody, co może powodować transplantację fragmentów błony śluzowej macicy w nowym środowisku).
- Teorię metaplazji - Waldeyer.
- Teorię indukcji - Levande i Norman.
- Teorię uszkodzenia i naprawy (TIAR – Tissue Injury And Repair) - Leyendecker i Kunz.
Czynniki ryzyka rozwoju endometriozy
Szczególne znaczenie mają: nadmiar estrogenów oraz czynniki genetyczne.
- Predyspozycja genetyczna.
- Wczesna pierwsza miesiączka.
- Pierwsza ciąża po 30. roku życia.
- Zabiegi chirurgiczne w miednicy mniejszej.
- Stosowanie egzogennego estrogenu.
Klasyfikacja anatomiczna endometriozy
Endometriosis genitalis interna:
ogniska endometrium znajdują się w mięśniu macicy (adenomioza) lub w jajowodzie.
Endometriosis genitalis externa:
endometrium znajduje się w tkankach pozostałych narządów płciowych.
Endometriosis extragenitalis:
endometrium znajduje się poza narządami płciowymi.
Endometrioza
Klasyfikacja histologiczna wg Brosensa
- Typ śluzówkowy - występuje w torbielach endometrialnych jajnika.
- Typ otrzewnowy - wykazuje wieloogniskowość zmian oraz różnorodność morfologiczną, tzn.:
- zmiany wczesne, aktywne - gruczołowe lub pęcherzykowe,
- zmiany zaawansowane - czarne i pomarszczone,
- zmiany zaleczone - białe, fibrotyczne. - Typ gruczolakowaty - głównym elementem stanowi nie endometrium, lecz tkanka włóknisto-mięśniowa.
Endometrioza
Klasyfikacja rASRM
Zmodyfikowana klasyfikacja endometriozy wg ASRM (American Society for Reproductive Medicine)
opiera się na punktowej ocenie zmian w jajnikach, otrzewnej, miednicy i w zatoce Douglasa oraz zrostów wokół jajnika i jajowodów.
Stopień I (1-5 pkt) – postać minimalna.
Stopień II (6-15 pkt) – postać łagodna.
Stopień III (16-40 pkt) – postać umiarkowana.
Stopień IV (>40 pkt) – postać ciężka.
Uwzględnia wpływ endometriozy na płodność.
Endometrioza
Objawy
Główne dolegliwości skłaniające do wizyty u ginekologa to:
- problemy z płodnością
(endometrioza może doprowadzać do niedrożności jajowodów oraz powstania autoprzeciwciał antyfosfolipidowych),
- zaburzenia cyklu miesięcznego, w tym dysmenorrhoea (bolesne miesiączki),
- ból w miednicy mniejszej nasilający się przed miesiączką,
- dyspareunia (bolesne współżycie).
Rzadziej obserwuje się:
- plamienia lub krwawienia acykliczne,
- nadmierne krwawienia miesięczne (typowe dla endometriozy wewnętrznej = adenomyosis),
- krwawienia z przewodu pokarmowego oraz ból przy defekacji (postać jelitowa),
- krwiomocz (postać pęcherzowa),
- plamienia kontaktowe (lokalizacja szyjkowa).
Endometrioza
Powikłania w czasie ciąży
- Zwiększone prawdopobieństwo ciąży ektopowej.
- Ryzyko wystąpienia łożyska przodującego i przedwczesnego oddzielenia się łożyska (poród przedwczesny).
- Dwukrotnie częściej dochodzi do porodu przez cięcie cesarskie (w porównaniu z grupą kobiet niechorujących).
- Do głównych powikłań poporodowych zaliczamy endometriozę w bliźnie po cięciu cesarskim.
Endometrioza
Diagnostyka
Laparoskopia diagnostyczna/operacyjna lub laparotomia jest często jedyną metodą pozwalającą na ocenę endometriozy. Diagnoza powinna być potwierdzona badaniem histologicznym.
Badanie ginekologiczne - w tym schorzeniu często spotykane jest tyłozgięcie macicy i jej ograniczona ruchomość.
USG - przydatne w diagnostyce torbieli endometrialnych jajnika.
MR - jedyna metoda przydatna do diagnostyki adenomyosis.
Endometrioza
Leczenie
Zakres i sposób postępowania leczniczego zależy od wieku chorej, chęci rozrodu, zaawansowania choroby, obecności zrostów, umiejscowienia ognisk, reakcji na uprzednio stosowane leczenie.
U kobiet, u których nadrzędną sprawą są starania macierzyńskie, w pierwszej kolejności należy stosować leczenie zachowawcze.
Ze względu na brak jasnej przyczyny choroby, terapia ma charakter objawowy.
Endometrioza
Leczenie chirurgiczne
Ze względu na mniejszą inwazyjność i szybszy powrót do zdrowia preferowaną metodą leczenia jest laparoskopia. Celem jest usunięcie możliwie największej liczby ognisk endometriozy, torbieli endometrialnych i zrostów, co zmniejsza objawy bólowe u chorej.
Zasadą zachowawczego postępowania chirurgicznego jest całkowite usunięcie zmian z zachowaniem narządów płciowych i przywróceniem prawidłowej anatomii miednicy mniejszej.
W ciężkich przypadkach usuwa się jajniki, zwykle już zniszczone przez torbiele czekoladowe i zrosty.
Endometrioza
Leczenie farmakologiczne
Preferowana forma terapii u kobiet, u których dolegliwości powróciły pomimo leczenia chirurgicznego. Obejmuje terapię hormonalną (supresja czynności jajników i atrofia ektopowych ognisk endometrium) oraz leczenie objawowe (w tym przypadku przeciwbólowe).
- Progestageny / preparaty estrogenowo-progestagenowe (dienogest, linestrenol).
- Leki hamujące wydzielanie gonadotropin lub analogi gonadoliberyny (aGnRH) - goserelina, danazol
(ma to na celu zahamowanie podziałów komórkowych endometrium, głównie poprzez zmniejszenie poziomu estrogenów). - Wkładka wewnątrzmaciczna uwalniająca lewonorgestrel.
- Inhibitory aromatazy.
- Selektywne modulatory receptorów progesteronu.
Endometrioza
Leczenie
Obie metody leczenia nie eliminują przyczyn choroby i nie uchronią pacjentki
przed ryzykiem nawrotu dolegliwości (13% po 3 latach oraz 40% po 5 latach).
