Dòmar Flashcards
Hrd. 1956, 702 Togarasjómaður.
Ákvæði 225. Gr. siglingalaganna um, að hvorki bætur fyrir missi fyrirvinnu né
líkamstjón megi fara fram úr kr. 4200.00 eru komin óbreytt í lögin úr norrænu siglingalögunum, en þar er miðað
Við verðgildi peninga um 1890. Síðan hafa orðið stórkostlegar breytingar á verðgildi peninga, og kr. 4200.00
eru harla litlar bætur fyrir missi fyrirvinnu eða líkamstjón. Virðist því eðlilegast að telja ákvæði þetta úrelt
orðið og dómstólana ekki við það bundna.“
Hrd.1964:344 girðing yfir heimreið
Hrd.1964:344 girðing yfir heimreið
Málvextir: Stefndi í málinu hefði sótt um leyfi hreppsnefndar til ,, að girða yfir gömlu heimreiðina að vestur - sámsstöðum, þar sem hún liggur yfir tún hans. Hreppsnefnd veitti leyfið, en sú ákvörðun var kærð til vegamálastjóra, felldi leyfisveitinguna úr gildi.
Deila málsins: hvort skjóta hafði átt ákvörðun hreppsnefndar til sýslunefndar eða vegamálastjóra, en fyrirmæli laga um misvísandi um það.
Dómstóll segir: Eins og sjá má, taka hin tilfærðu ákvæði vegalaganna frá 1947 og girðingalaga frá 1952 hvort tveggja til heimreiðar þeirra sem í máli þessu greinir og ekki telst til neins vegaflokks.
Girðingalögin frá 1952 leystu af hólmi eldri girðingalög nr.66/1913, en í þeim lögum var ekkert ákvæði, sem svaraði til 2.málsliðs.16.gr. Laga nr.24/1952. Hefur sá málsliður verið settur sem nýmæli í lögin, en að öðru leyti er nefnd 16.gr. Mjög sniðin eftir 40.gr. Laga. nr. 34/1947. Og þar sem girðingalögin, voru yngri, bar eftir þeim að fara.
Samkvæmt því átti að skjóta samþykkt hreppsnefndar til sýslunefndar, en ekki vegamálastjóra
. Getur úrskurður vegamálastjóra þegar af þeirri ástæðu ekki ráðið neinu um
úrslit máls þessa, og skiptir ekki máli, þó að aftur haf
i orðið breyting á þessu með 79. gr. vegalaga nr. 71/1963
Lex posterior ganga yngri lög framar eldri lögum ef þau rekast á.
Hrd. 1985:1363 (tollinnsigli)
Í þessu máli var ákærða gefið að sök að hafa rofið tollinnsigli. Háttsemin varðaði bæði við ákvæði
almennra hegningarlaga og ákvæði tollalaga.
Hæstiréttur sagði: Svo sem greinir í héraðsdómi, hefur ákærði gerst sekur um það atferli, sem honum er gefið að sök.
Ákærði rauf tollinnsigli með ólögmætum hætti, og varðar það við 65. gr. laga nr. 59/1969, er
Tæmir sök að þessu leyti, þannig að 1. mgr. 113. Gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 verður eigi
beitt jafnframt.
Hæstiréttur heimfærði brotið undir ákvæði tollalagannna, það er hin sérhæfða regla.
Lex specialis: ganga sérreglur framar almennum reglum
Hrd. nr. 477/2002 (Hörður Einarsson, virðisaukaskattur af bókum
Hrd. nr. 477/2002 (Hörður Einarsson, virðisaukaskattur af bókum)
Það var svo háttað til að H var gert að greiða 24,5% virðisaukaskatt af tolverði bóka á ensku sem hann flutti inn frá Bretlandi og þýskalandi, en 14% virðisaukaskattur var lagður á innlendar bækur, sbr. 6.tl.14.gr. Laga nr.50/1988 um virðisaukaskatt. Taldi H að þessi greinamunur færi í bága við 14.gr. EES-damningsins, sbr. Lög nr. Þar um yrði felldur úr gildi og honum endurgreiddur ofgreiddur virðisaukaskattur sem næmi þessum mismuni.
“Í þessu ljósi verður að telja, að ákvæði 2. mgr. 14. gr.EES-samningsins um bann við
skattlagningu, sem er til þess fallin að vernda óbeint framleiðsluvörur eins samningsaðila
gagnvart framleiðsluvörum annarra aðila samningsins, beri að skýra sem sérreglu um skattalega
meðferð á innflutningi frá öðrum EES-ríkjum, er gangi framar eldra ákvæði áðurgildandi 6. tl. 14. gr. laga nr.
50/1988 um lægri virðisaukaskatt af sölu bóka á íslenskri tungu en annarra bóka
. Eftir að EES- samningnum var veitt lagagildi með lögum nr. 2/1993 var því óheimilt að
gera greinarmun á bókum á íslensku og öðrum tungum við álagningu virðisaukaskatts
Hrd nr.24/2010 ábyrgðarmenn
Reyndi á stjórnskipulegt gildi laga með tilliti til eignarréttarverndar stjórnarskrárinnar.
Með 3. mgr. 9. gr. laga nr. 32/2009, sbr. 12. Gr. laganna, var kveðið á
um brottfall ábyrgða, sem til hafði verið stofnað fyrir gildistöku þeirra
, án tillits til þess hver greiðslugeta ábyrgðarmanna væri.
Verður með vísan til forsendna héraðsdóms staðfest sú niðurstaða hans að kröfuréttur stefnda
á hendur áfrýjendum sem sjálfskuldarábyrgðarmönnum skuldabréfsins njóti
verndar 72. gr. stjórnarskrár og að þau réttindi verði ekki skert án bóta með afturvirkri íþyngjandi
löggjöf á þann hátt sem að framan var lýst
Í íslenskriréttarframkvæm hefur almennt verið miðað við það að heimilt sé ða beita afturvirkri lögjöf sem er ívilnandi fyrir borgarana svo fremi sem jafnræðis sé gætt. Afturvirk löggjöf sem er íþyngjandi fyiri borgarana hefur á hinn bóginn almennt verið talin óheimil og kröfur til slíkrar löggjafar hafa verið hertar á síðustu áratugum.
Lex posterior
Hrd. nr.655/2016 (bjallaból
Málavextir: árið 1993 var gerður samningur um rétt fyrirrennara f ehf til afhendingar á rafmagni í gegnum búnað frá fyrirrennara B.ehf á grundvelli samnings við landsvirkjun sem L hf. Hafði tekið yfir. Eftir lagabreytingu árið 2004 uppfyllti F ehf ekki lengur skilyrði til þess að vera viðskiptavinur L hf og var L hf með ákvörðun orkustofnunar, sem staðfest var með úrskurði úrskurðarnefndar raforkumál, gert að láta af raforkuafhendingu til F ehf. Félögin F ehf og B ehf kröfðust ógildingar umræddar stjórnvaldsákvörðunar með vísan til þess að laga breytingarnar gilda ekki um samningssamband sem stofnað var til gildistíð eldri laga.
Ef ekki er í lögum kveðið á um lagaskil gildir sú meginregla að nýjum lögum verður beitt
um lögskipti sem undir þau falla þótt til þeirra hafi verið
stofnað fyrir gildistöku laganna enda ræðst réttarstaða manna af lögum
eins og þau eru hverju sinni. Eins og fram kemur í 1. gr. raforkulaga er
markmið þeirra að stuðla að þjóðhagslega hagkvæmu raforkukerfi og efla
þannig atvinnulíf og byggð í landinu. Samkvæmt athugasemdum við frumvarp til
raforkulaga og laga nr. 89/2004 voru lögin meðal annars sett til að uppfylla
skyldur réttargæslustefnda samkvæmt EES-samningnum en samkvæmt
ákvæðum hans bar réttargæslustefnda að innleiða í landsrétt reglur tilskipunar
Evrópuþingsins og ráðsins 96/92/EB um sameiginlegar reglur um innri markað á
sviði raforku. Sú breyting sem gerð var á 2. mgr. 8. gr. raforkulaga með 4. gr.
laga nr. 89/2004 var almenn og málefnaleg og gildir hún um alla sem kaupa eða
selja raforku frá gildistöku hennar 9. júní 2004. Hafa áfrýjendur ekki sýnt fram á
að lagasetningin hafi ekki stuðst við haldbær rök eða viðurkennd
löggjafarsjónarmið þannig að í bága fari við 72. Gr. Stjórnarskrárinnar.
Þegar til þess er litið að samningurinn frá 25. janúar 1993 sem áfrýjendur byggja rétt
sinn á var uppsegjanlegur með sex mánaða fyrirvara, gátu þeir ekki treyst
því eða haft réttmæta ástæðu til að ætla að þau réttindi sem þeim voru
tryggð með samningnum myndu haldast óbreytt til framtíðar en eins og að
framan er rakið rann hann sitt skeið á enda 14. september 2011 eftir
uppsögn hans.
Hæstiréttur sagði nei á þeim grundvelli að ekki er hægt að gera ráð fyrir því að sömu reglur gilda
um raforkumál um aldur og ævi.
Reyndi á: afturvirk löggjöf.
Hrd. nr. 167/2002 (ASÍ)
Reyndi á hvort lög nr.34/2001 um kjaramál fiskimanna og fleira, ár sem lagt var bann við verkföllum nokkurra aðildarfélaga ASÍ, brytu gegn samningsfrelsi og verkfallsrétti stéttarfélaga sem verndað væri af 74.gr.Stjórnarskrárinnar og 11.gr mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. Lög nr.62/1994.
Ákvæði mannréttindasáttmálans njóta ekki stöðu stjórnskipunarlaga.
Með vísan til greinargerðar með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 97/1995 um
breytingu á stjórnarskránni og dóma Hæstaréttar um túlkun á ákvæðum
stjórnarskrár þykir rétt að túlka félagafrelsisákvæði 74. gr. stjórnarskrár
með hliðsjón af 1. og 2. mgr. 11. gr. mannréttindasáttmálans.
Samkvæmt framangreindum athugasemdum við 74. gr.
í greinargerð með frumvarpinu verður ákvæðið ekki talið
veita félagafrelsi minni vernd en 11. Gr. mannréttindasáttmálans gerir ráð fyrir
Hrd. nr. 371/2010 (skattalagabrot)
Þar sem var vikið að stöðu dómafordæma mannréttindadómstóls Evrópu. Ágreingur málsins snerist um skýringu á svonefndir ,, ne bis in idem reglu” Reglu 1mrg.4gr7.samnings viðauka mannréttindasáttmála Evrópu, sem leggur bann við tvöfaldri málsmeðferð eða refsingu fyrir sama brot.
Með lögum nr. 62/1994 var mannréttindasáttmála Evrópu veitt lagagildi hér á landi,
þar með töldum 7. viðauka hans, sbr. 5. Tölulið 1. mgr. 1. gr. Laganna.
Í 2. gr. þeirra er tekið fram að úrlausnir mannréttindanefndar Evrópu,
mannréttindadómstóls Evrópu og ráðherranefndar Evrópuráðsins séu ekki bindandi að
íslenskum landsrétti. Með ákvæði þessu hefur löggjafinn áréttað að þrátt fyrir lögfestingu
sáttmálans sé enn byggt á grunnreglunni um tvíeðli landsréttar og þjóðaréttar að því er
varðar gildi úrlausna þeirra stofnana sem settar hafa verið á
fót samkvæmt sáttmálanum . Þótt dómstólar líti til dóma mannréttindadómstólsins við
skýringu sáttmálans þegar reynir á
ákvæði hans sem hluta af íslenskum landsrétti, leiðir af þessari
skipan að það er verkefni löggjafans að gera nauðsynlegar
breytingar á landsrétti til að virða skuldbindingar íslenska ríkisins
samkvæmt mannréttindasáttmála Evrópu
____________________________
Hrd. 12/2018 (ne bis in idem)
Þar sem leitað var endurupptöku dóms um skattalagabrot í kjölfar þess að mannréttindadómstóll
Evrópu komst að þeirri niðurstöðu að íslenska ríkið hefði brotið gegn 1.mgr.4.gr 7.
Viðurauka mannréttindasáttmála Evrópu með sakfellingardómi hæstaréttar í máli nr 74/2012.
Niðurstaða Hæstaréttar
MSE hefur stöðu almennra laga hér á landi.
Úrlausnir MDE og slíkra stofnanna eru ekki bindandi lögumm hér á landi.
Reyndi á: MSE, úrskurðir ekki bindandi ísl. Rétti.
„Mannréttindasáttmálanum hefur eins og áður er fram komið verið veitt lagagildi
hér á landi, þar með töldum 7. viðauka hans og hefur stöðu almennrar löggjafar.
Í 2. gr. laga nr. 62/1994 er tekið fram að úrlausnir mannréttindanefndar Evrópu,
Mannréttindadómstóls Evrópu og ráðherranefndar Evrópuráðsins séu ekki
bindandi að íslenskum landsrétti. Leggja verður til grundvallar að með þessu
hafi íslenski löggjafinn áréttað að þrátt fyrir lögfestingu mannréttindasáttmálans sé hér
á landi byggt á grunnreglunni um tvíeðli landsréttar og þjóðaréttar.
Þótt íslenskir dómstólar líti til dóma mannréttindadómstólsins við skýringu
mannréttindasáttmálans, þegar reynir á ákvæði hans sem hluta af landsrétti, l
eiðir af framangreindri skipan að það er hlutverk Alþingis, innan valdmarka sinna samkvæmt 2.
gr. stjórnarskrárinnar, að gera þær breytingar á lögum sem þarf til að virða
þjóðréttarlegar skuldbindingar íslenska ríkisins samkvæmt
mannréttindasáttmálanum. Fælist í niðurstöðu dómstóla að þeir hefðu
með lögskýringu í reynd mælt fyrir um lagabreytingar í þeim tilgangi færu
þeir út fyrir þau mörk sem stjórnlög setja valdheimildum þeirra, sbr. 2. gr.
og 1. málslið 61. gr. Stjórnarskrárinnar.“
Hrd. nr. 220/2005 (Tóbaksverslunin Björk
Málavextir: Reyndi meðal annars á hvort ákvæði tóbakslaga um bann við því að tóbaksvörur og vörumerki þeirra væru sýnileg á sölustöðum væri samþýðanlegt ákvæðum 73. og 75. gr. stjórnarskrár um tjáningar- og atvinnufrelsi
Niðurstaða: Talið að löggjafinn hafi farið yfirstrikið, lögin almennt í lagi, en ættu ekki að taka til sérverslanna þar sem þar væri fólk nú þegar verið búið að taka meðvitaða ákvörðun að kaupa sér tóbak.
Reyndi á: Stjórnskipulegt gildi laga.
Hrd. 1943:237 (Hrafnkatla)
Lög sem áskildu ríkinu einkarétt til birtingar tiltekinna rita
metin í ljósi prentfrelsisákvæðis stjórnarskrár (þágildandi)
.Málavextir: Þrír menn færðu ritið Hrafnkötlu til nútíma stafsetningar og gefa út. Í lögum stóð að ekki mætti birta rit höfundar breytt að efni ef breytingum væri svo háttað að menning eða tunga þjóðarinnar biði tjón af. Einnig er svo mælt fyrir í lögum að ríkið hafi einkarétt á útgáfum sem samdar voru fyrir 1400 og öðrum óheimilt nema með svonefndu ráðuneytisleyfi.
Niðurstaða: Slíkur einkaréttur ríkisins á birtingu tiltekinna rita brutu í bága við prentfrelsisákvæði stjskr.
Hrd. 1998:4076 (Valdimarsmál, „desemberdómur“)
Lög um veitingu almennra veiðileyfa metin í ljósi
jafnræðisreglu og atvinnufrelsisákvæðis stjórnarskrár
Málavextir: Skilyrði í lögum kváðu á um að leyfi til veiða í atvinnuskyni væru bundin við útgerðir þeirra skipa, sem stundað höfðu botnfiskveiðar á tilteknu tímabili. Hér reyndi meðal annars á það hvort ákvæðin væru í andstöðu við jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrár og þau sjónarmið sem þyrfti að gæta að þegar atvinnufrelsi væri takmarkað skv. 75. gr. stjórnarskrárinnar.
Niðurstaða: Hafði verið í lagi sem bráðabirgða fyrirkomulag, löggjafanum heimilt að takmarka atv.frelsi ef almanna hagsmunir krefjast. Hins vegar ekki mátt festast í sessi eins og þarna var orðið. Talið í andstöðu við jafnræðisreglu 65. gr. stjskr. sem gæta þarf við takmörkun á atvinnufrelsi skv. 75. gr. Stjskr.
Hrd. 1999:781 (bann við áfengisauglýsingum)
Bann áfengislaga við auglýsingum á áfengi metin í ljósi tjáningarfrelsisákvæðis
stjórnarskrár og MSE.
Málavextir: Hér reyndi meðal annars á hvort bann við
áfengisauglýsingum í lögum samrýmdist prentfrelsi,
varið af stjórnarskránni og tjáningarfrelsi í MSE
Niðurstaða: Ekki var fallist á að lögin brytu í bága við stjskr. né MSE.
Löggjafinn mat þau nauðsynleg og að baki þeim lágu gild rök, heilsa manna.
Hrd. 2000:1534 Vatnseyrarmálið, kvótadómur
Málavextir: Maður taldi að lög um afla brytu í bága við atvinnufrelsi og jafnræðisreglu stjskr.,
auk þess sem hann taldi að ákvæði laga um heimild til handa ráðherra til að takmarka
heildarfiskveiðiafla í fiskveiðilandhelgi (framsal lagasetningarvalds) til ráðherra væri ólögmætt.
Niðurstaða: Talið að heimild ráðherra væri nægilega takmörkuð, þannig að vald væri ekki framseld
umfram heimildir og bryti því ekki gegn 75. gr. HR taldi að mat löggjafans með markmiði og skipan laganna
væri reist á málefnalegum forsendum, þ.e. að vernda fiskistofnana, og ekki efni til að hagga því mati
af dómstólum. Var fyrirkomulag fiskveiðistjórnunarlaga, eftir breytingu, talið fullnægja jafnræðisreglu stjskr.
og þeim sjónarmiðum sem gæta þarf að við takmörkun atvinnufrelsis. Ákvæðið stjórnskipulega gilt.
Hrd. nr. 125/2000 (öryrkjadómur
Lög um almannatryggingar metin í ljósi jafnræðisreglu og 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrár
Málavextir:
Hér reyndi á hvort tiltekin ákvæði laga nr. 117/1993 um almannatryggingar sem skertu tekjutryggingu örorkulífeyrisþega í hjúskap vegna tekna maka hans stæðust jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrárinnar og 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrárinnar sem kveður á um að öllum, sem þess þurfa, skuli tryggður í lögum réttur til aðstoðar vegna sjúkleika, örorku, elli, atvinnuleysis, örbirgðar og sambærilegra atvika.
Niðurstaða Hæstaréttar:
Lögin voru dæmd ólögmæt, tryggðu ekki ákveðin lágmarksréttindi (einstaklingsmiðið, hjúskaparstaða þar ekki mikilvægi). Öryrkjum mismunað eftir hjúskaparstöðu.
HRd.1999:1916 Hnefaleikar
Málavextir: Deilt var um hvort bann við hnefaleikum fæli í sér brot á jafnræðisreglu stjskr. eða að þau væru fallin úr gildi fyrir notkunarleysi
Niðurstaða: Ekki var fallist á að þau fælu í sér brot á jafnræðisreglu stjskr. (ná jafnt yfir alla), né að þau væru fallin úr gildi f. Notkunarleysi
Hrd. 1975:683 (yfirfasteignamatsnefnd)
Ágreiningur:
var um hvort Aðila mætti eða þyrfti að skjóta ágreiningsmáli til yfirfasteignanefndar.
Dómur hæstaréttar: sagði að aðilanum væri skylt að skjóta ágreiningi til
yfirfasteignsmatsnefndar samkvæmt almennum lögum
Hér reyndi á: Lex Superior þar sem almenn lög sögðu til um efnið en stjórnvaldsfyrirmæli annað.
Hrd. 1984:1136 (Veiðifélag)
Ágreiningur um hvort maður hafi brotið gegn reglugerð um veiði sem ráðherra setti.
Dómur: Ráðherra fylgdi ekki fyrirmælum lagastoðar við setningu
reglugerðina og því má ekki byggja refsiheimild á henni og ákærði er sýknaður
af öllum kröfum.
Hér reyndi á: Vanræksla í framkvæmd stjórnvaldsfyrirmæla.
(Fylgir ekki fyrirmælum lagastoðar)
Hrd. 1984:1273 (Fasteignamat)
Rétthæð stjórnvaldsfyrirmæla
Málavextir: Maður keypti íbúð af Reykjavíkurborg. Reyndi á hvort tiltekið ákvæði reglugerðar stangaðist á við 2. mgr. 17. gr. laga nr. 94/1976 um fasteignamat.
Niðurstaða: Hér er dæmi um að það ræðst af túlkun á lagaákvæði hvort reglugerðar
ákvæði stenst. Minni hluti Hæstaréttar túlkar ákvæðið öðruvísi og telur reglugerð ekki standast. Lagaákvæði túlkað þannig að verð eigna skuli miða við verð sambærilegra eigna, byggingarkostnað, legu eigna, náttúrufegurð o.f.l og telur reglugerð standast.
Hrd. 1986:1022 söluhagnaður
Rétthæð stjórnvaldsfyrirmæla.
Málavextir: Ákvæði reglugerðar um að miða skyldi söluhagnað við það ár sem afsal væri gefið út talið stangast á við tiltekin ákvæði laga um tekju- og eignarskatt. Í lögunum var miðað við kaupsamningsdag, en ekki útgáfudag afsals.
Niðurstaða: Hæstiréttur taldi að lögin ættu að gilda.
Hrd.1988:1381 grunnskólakennari
Rétthæð stjórnvaldsfyrirmæla.
Málavextir: Deilt um hvort skólastjóra væri skylt að afla samþykkis skólanefndar fyrir ráðningu stunda- og forfallakennara en samkvæmt erindisbréfi menntamálaráðherra (stjórnvaldsfyrirmælum) var slíkt áskilið hver sem nemendafjöldinn var
Niðurstaða: Ákvæðum grunnskólalaga varð ekki haggað með erindisbréfum og því gat skólastjóri ráðið stundakennara að skóla þar sem nemendur voru fleiri en 30 þótt skólanefnd fjallaði ekki um það. ,,Erindisbréf þessi fá ekki breytt settum lögum”.
Hrd.nr.508/2017 makríll
Stefnandi telur sig hafa verið úthlutað minni aflaheimildum en segir í lögum á grundvelli reglugerð ráðherra.
Dómur: Ráðherra bar að ákveða aflaheimild samkvæmt ákveðum í lögum sem reglugerðin átti sér stoð í en gerði það ekki á þann hátt sem mælt var um. Ríkið skaðabótaskylt vegna taps.
Reynt var á: Vanræksla við setningu reglugerðar (Fyrirmælum lagastoðar ekki fylgt.)
Verður samkvæmt því við það að miða að með umræddum ákvörðunum Fiskistofu, teknum á grundvelli reglugerða sem að þessu
leyti stóðust ekki lög, hafi áfrýjanda verið úthlutað minni aflaheimildum í makríl á árunum 2011 til 2014 en skylt var samkvæmt
skýru ákvæði 2. mgr. 5. gr. laga nr. 151/1996.
Hrd.2001:2043 Hreindýraveiðar
Málavextir: Maður skaut hreindýr án veiðileyfis. Reglugerð kvað á um sekt og fangelsi en lög kváðu á um að einnig skyldu vopn gerð upptæk.
Niðurstaða: Dæmt var eftir reglugerð, mögulega vegna þess að maður verður að vita að hverju hann gengur hvað varðar refsingu.Dómurinn er umdeilanlegur, enda verður vart dregin önnur ályktun en að reglugerð hafi verið látin ganga framar ákvæðum almennra laga, í þeim skilningi að skortur á upptökuákvæði í reglugerðinni var talinn leiða til þess að upptökuákvæði laganna yrði ekki beitt.
Reynt var á: Vanræksla við setningu reglugerðar (Fyrirmælum lagastoðar ekki fylgt.)
