Cytostatyki Flashcards
Podanie leku cytostatycznego
Leki cytotoksyczne można podawać drogą doustną, lecz najczęstszą
metodą jest droga pozajelitowa.
Do czego może doprowadzić podanie leku drogą dożylną
wynaczynienie
Zjawisko to może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji, z
martwicą tkanki i amputacją kończyny
Droga podskórna dla jakich leków?
Droga podskórna jest odpowiednia tylko dla leków, które nie mają
działania drażniącego i które można podać w małej objętości (poniżej
1 ml)
NP dla podania dokanałowego
wiąże się ona z ryzykiem infekcji i powikłań ze strony układu
nerwowego
- może dawać nieprzyjemne odczucia podczas podawania leków.
• Należy tutaj pamiętać, że wiele leków ma działanie toksyczne na
tkankę nerwową, prowadzące wręcz do zgonu chorego. Szczególnie
niebezpieczne są alkaloidy barwinka różowego
NP dla alkaloidów Vinca - alkaloidy barwinka różowego
uszkodzenie szpiku kostnego, uszkodzenie nerwów
obwodowych, nudności i wymioty, wyłysienie, zaparcie i
zapalenie żył obwodowych.
Podział cytostatyków w zależności od ich
działania drażniącego
• substancje niedrażniące ściany naczyń krwionośnych,
• substancje o działaniu drażniącym na ścianę naczyń krwionośnych
• substancje powodujące martwicę tkanek - grupa o największym
ryzyku wywoływania wynaczynienia
- Cytostatyki niedrażniące ścian naczyń
krwionośnych
Asparaginase, Bleomycin, Carboplatin, Cladribine, Cyclophosphamide,
Cytarabine, Etoposide phosphate,
- Cytostatyki o działaniu drażniącym na ścianę
naczyń krwionośnych
• Busulfan, Carmustine, Cisplatin (przy stężeniu niższym niż 0,4 mg/ml),
Dacarabazine,
- Cytostatyki powodujące martwicę tkanek
• Cisplatin (przy stężeniu wyższym niż 0,4 mg/ml), Dactinomycin,
Mitomycin c, Mitoxantrone, Paclitaxel, Vinblastine, Vincristine,
Vindesine, Vinorelbine
Co zwiększa ryzyko wynaczynienia?
• otyłość, cukrzyca,
• neuropatia w wyniku np. długo trwającej cukrzycy, schorzenia naczyń
obwodowych,
• zaburzenia krążenia,
• odczyny skórne po wcześniejszej radioterapii,
• wielokrotne nakłuwanie naczyń krwionośnych,
• czy zmiany w odczuwaniu bólu w wyniku leczenia
• W przypadku wynaczynienia leków pochodnych alkaloidu barwinka
różowego stosuje się
ciepłe suche okłady, tak aby zwiększyć w tym
miejscu przepływ krwi i rozcieńczyć skumulowany lek
W skojarzeniu z ciepłymi okładami podaje się roztwór hialuronidazy
ostrzykując podskórnie miejsce wokół wynaczynienia w kierunku od
zewnątrz do środka w układzie gwiaździstym.
Hialuronidaza na wynaczynienie kiedy
leków pochodnych alkaloidu barwinka
różowego
również przy wynaczynieniu paclitakselu,
lecz bez stosowania ciepłych okładów.
Co robić podczas wynaczynienia
stosuje się
chłodny suchy okład (wilgotny mógłby powodować macerację) w celu
zapobieżenia dalszego rozprzestrzeniania się płynu infuzyjnego.
• Dodatkowo miejscowo wykonuje się okłady (bez uciskania) z 99%
dimetylosulfotlenku (DMSO) i pozostawia do wyschnięcia (bez
zakrywania
Flush-out
- Początkowo ostrzykuje się miejsce objęte wynaczynieniem rozcieńczoną
hialuronidazą. - Następnie wykonuje się 4 nakłucia, przez które wstrzykuje się 500 ml
roztworu soli fizjologicznej w porcjach po około 20 ml strzykawką i specjalną
kaniulą.
Zabieg ma na celu „wypłukanie” tkanek z cytostatyku przez przepływ
roztworu soli poprzez wykonane otwory. Po zabiegu rana jest
zaopatrywana, a kończyna powinna być uniesiona i unieruchomiona przez
24 godziny
Antracykliny
to związki mające zdolność do łączenia się z DNA i poprzez
hamowanie replikacji, powodujące śmierć komórki. W następstwie lek
uwalniany jest do kolejnych zdrowych komórek powodując ich
apoptozę.
• Tłumaczy się tym długotrwałą obecność antracyklin w tkankach, a
przez to postępujący w czasie rozwój procesu martwiczego.
• Uszkodzenia tkanek są dużo boleśniejsze, głębsze i większe.
grupa I środków rakotwórczych dla ludzi
azatiopryna, busulfan, chlorambucyl, nitrozomocznik, cyklofosfamid, melfalan
grupa III - środki nie rakotwórczw
winblastya, winkrystyna, metotreksat, 5-fluorouracyl, ifosfamid, 6-merkaptopuryna
Do cytostatyków szczególnie toksycznych dla błony śluzowej przewodu
pokarmowego należą:
antagoniści kwasu foliowego (metotreksat, edotreksat),
• antracykliny (idarubicyna, daunorubicyna, doksorubicyna),
• analogi pirymidyny (5-fluorouracyl i jego prolek — kapecytabina, arabinozyd
cytozyny),
• alkilujące (duże dawki melfalanu, busulfanu, cisplatyna i karboplatyna, inhibitory
topoizomerazy II (etopozyd, irinotekan),
• analogi puryn (fludarabina, kladrybina, 6-merkaptopuryna, 6-tioguanina)
Większość tych leków dociera do błony śluzowej przez naczynia krwionośne, zaś
metotreksat i etopozyd są wydzielane także do śliny i bezpośrednio niszczą błonę
śluzową.
Które leki bezpośrednio do śliny?
metotreksat i etopozyd
zapalenie jamy ustnej
OM
zapalenie żołądka i jelit
GIM
Profilaktyka OM w radioterapii
benzydamina
chlorheksydyna
Profilaktyka OM w chemioterapii
• doustna krioterapia przez 30 minut u chorych otrzymujących bolus 5-
fluorouracylu jest zalecana
• doustna krioterapia przez 20–30 minut u chorych otrzymujących
bolus edotreksatu jest sugerowany
• acyklowir lub jego analogi nie są zalecane
Najwyzsze ryzykow wystąpienia wymiotów i nudności?
cisplatyna, streptozocyna cyklofosfamid dekarbazyna mechloretamina karmustyna
Minimalne ryzyko wymiotów?
winkrystyna, winblastyna, winorelbina
bleomycyna
Profilaktyka wczesnych nudności/wymiotów
po chemioterapii
v
5-HT3 — antagonista receptora serotoninowego; DEX — deksametazon; FOS (APR) — fosaprepitant (aprepitant); PALO — palonosetron; D2 — antagonista receptora dopaminowego
Profilaktyka późnych nudności/wymiotów po
chemioterapii
DEX — deksametazon;
FOS (APR) — fosaprepitant
(aprepitant)
wysokie ryzyko wystąpienia nudności/wymiotów po
radioterapii
napromieniowanie układu chłonnego i całego ciała (TBI)
Na biegunki?
LAPATYNIB
Profilaktyka wymiotów po naświetlaniu kończyny
antagonista D2 lub 5-HT
Cytostatyk toksyczny na błonę śluzową p. pokarmowego wykazujący mechanizm alkilujacy:
cisplatyna
Pochodna pirymidyny, powoduje uszkodzenia przewodu pokarmowego
5-fluorouracyl
Częstość i nasilenie biegunek przy stosowaniu lapatynibu zależą od
wszystkie odpowiedzi są prawidłowe (dawki lapatynibu, leku cytotoksycznego podawanego w skojarzeniu oraz schematu chemioterapii)
