Colleges week 5

Question 1

Waarvoor is de X-thorax een gangbare onderzoeksmethode?

Answer 1

Om longcarcinomen of uitzaaiingen in de thorax op te sporen

Question 2

Waar wordt onder andere naar gezocht op een X-thorax als gezocht wordt naar longtumoren?

Answer 2

Golden S sign
> Dit verschijnsel ontstaat door het samenvallen van een deel van de long achter de tumormassa > de tumor vormt namelijk een obstructie voor doorstromende lucht

Question 3

Wordt een X-BOZ gebruikt om een maligniteit van de darm aan te tonen?

Answer 3

Eigenlijk bijna nooit

Question 4

Wat is betrouwbaarder: röntgen of CT?

Answer 4

CT

Question 5

Waarmee wordt een stukje weefsel voor pathologisch onderzoek gefixeerd?

Answer 5

Formaline

Question 6

Het nut van stageren

Answer 6

• Het bepalen van het verloop van de therapie
• Het goed kunnen voorlichten van de patiënt over zijn ziekte

Question 7

Aan de hand waarvan gebeurt klinisch stageren

Answer 7

Aan de hand van het lichamelijk onderzoek, een biopt en aanvullende onderzoeken

Question 8

Meest gebruikte methode om tumoren in stadia in te delen

Answer 8

TNM-classificatie

Question 9

CAM

Answer 9

Het geheel van verbindingen dat betrokken is bij de cellulaire adhesie, vormt de groep van de celadhesiemoleculen (CAM).

Question 10

Met welk milieu staan epitheliale cellen in contact?

Answer 10

Zowel met het interne als het externe mileu

Question 11

Vier belangrijke laterale structuren

Answer 11

• Tight junction
• Adherens junction
• Desmosoom
• Gap junction

Question 12

Twee verbindingen met de ECM

Answer 12

• Adhesion anchors
• Hemidesmosomen

Question 13

Tight Junction

Answer 13

Op de plaats van een ‘tight junction’ zijn de laterale membranen van naburige cellen met elkaar versmolten. Op deze plaatsen wordt het externe milieu afgesloten van het interne milieu. ‘Tight junctions’ voorkomen paracellulair transport van stoffen uit het externe milieu, bijvoorbeeld uit het darmlumen. Dit transport is namelijk zeer moeilijk te reguleren, dus wordt overmatig transport door de ‘tight junctions’ voorkomen.

Question 14

Adherens junctions en desmosomen

Answer 14

De ‘adherens junctions’ verbinden de actinefilamenten van de cellen met elkaar en de desmosomen verbinden de intermediaire filamenten met elkaar. Bij beide structuren
speelt het eiwit E-cadherine een rol, maar de hechting van de desmosoom is veel sterker.

Question 15

Gap junction

Answer 15

Op de plaats van een ‘gap junction’ staan de aangrenzende cellen in open verbinding met elkaar. Deze verbinding
dient onder andere voor het uitwisselen van stoffen, zoals ionen.

Question 16

Verschillende soorten celadhesiemoleculen

Answer 16

Cadherines, de integrines, de familie van de immunoglobulines, de selectines, de mucines, de
connexines en de proteoglycanen.

Question 17

Drie subtypes cadherines

Answer 17

1. P-cadherine
2. N-cadherine
3. E-cadherine

Question 18

Cadherines

Answer 18

Cadherines zijn belangrijk bij de embryonale ontwikkeling en remmen de metastasering van tumorcellen. Het verlies van deze CAM-soort is betrokken bij de vorming van metastases, omdat de tumorcellen dan niet goed meer bij elkaar
gehouden worden.

Question 19

Homotypische interactie

Answer 19

Cadherines en immunoglobulinen

Question 20

Heterotypisch bindingspatroon

Answer 20

Integrines, selectines en mucines

Question 21

Integrines

Answer 21

Integrines spelen een rol in de verbinding van de ECM en de cel. Een integrine is een dimeer met een α-keten en een β-keten. De samenstelling van het dimeer bepaalt de specificiteit van een integrine, want ook hier zijn er verschillende subtypes mogelijk. De specificiteit berust op het bestaan van achttien verschillende α-ketenvarianten en acht verschillende β-ketenvarianten. Integrines hebben wel gemeen, dat ze allemaal aan een RGD-sequentie van een eiwit binden, oftewel een sequentie van achtereenvolgend arginine (R), glycine (G) en asparaginezuur (D). Integrines zijn betrokken bij de signaaltransductie en de regulatie van de celgroei. Ook deze moleculen hebben een intracellulair, een
transmembraan en een extracellulair domein. Buiten de cel bindt het integrinemolecuul aan een eiwit van de ECM. De β-ketens staan binnen de cel in verbinding met de hulpeiwitten taline en vinculine, die het contact met het cytoskelet verwezenlijken. Integrines moeten eerst geactiveerd worden,
voordat hun werking definitief uitoefenen. De activatie kan zowel door een intracellulair als door een extracellulair signaal gestart worden. De conformatie van het eiwit verandert dan zodanig, dat ligandbinding mogelijk wordt.

> onderdeel van hemidesmosoom

Question 22

Drie subtypes selectine

Answer 22

L-selectine
P-selectine
E-selectine

Question 23

Selectine

Answer 23

Selectine is een membraaneiwit dat carbohydraten kan binden. Het eiwit is betrokken bij zwakke cel-celbindingen en
is meestal niet georganiseerd in een specifieke hechtstructuur.

Question 24

Uit welke componenten is het cytoskelet opgebouwd?

Answer 24

Actinefilamenten, intermediaire filamenten en de microtubuli

Question 25

Intermediaire filamenten

Answer 25

Binnen het cytoskelet vertoont de groep van de
intermediaire filamenten de grootste
variabiliteit. Er zijn namelijk erschillende soorten van deze vezels, zoals de negentien verschillende keratines (specifiek voor normaal epitheel), vimentine (specifiek voor mesenchymale cellen), desmine (specifiek voor
piercellen), GFAP (‘glial fibrillary acidic protein’; specifiek voor gliacellen) en neurofilamenten (NF; specifiek voor neuronen).

Question 26

Uit welke twee belangrijke onderdelen bestaat de ECM?

Answer 26

De ECM bestaat uit twee belangrijke onderdelen, namelijk het
basaalmembraan en de interstitiële matrix.

Question 27

Bij hoeveel procent is de tumor van de patiënt bij de eerste presentatie zichtbaar gemetastaseerd?

Answer 27

30% van de gevallen; bij 20% ook gemetastaseerd maar niet waarneembaar met beeldvormingstechnieken

Question 28

Invasie van de matrix

Answer 28

• Begint met “los maken” van intercellulaire junctions; oa door verlies van E-cadherine
• Daarna begint de migratie door de basaalmembraan met proteolyse
• Begin met matrix afbraak waarin metalloprotease hoofdrol heeft. Protease heeft hoge expressie in maligne tumoren; klieft collageen IV
• Voltooien ‘afbraak’ van de ECM met proteases, vrijkomen van angiogene-, chemotactische- and groei bevorderende factoren
• Verplaatsing van tumorcellen door de ECM en ‘manipulatie’ van ECM tbv tumor stroma vorming

Question 29

Welke organen zijn gevoelig voor metastases van longcarcinomen?

Answer 29

De hersenen, lever en botten

Question 30

Welke organen zijn gevoelig voor metastases van mammacarcinomen?

Answer 30

De hersenen, lever, botten en longen

Question 31

Welke organen zijn gevoelig voor metastases van colorectaalcarcinomen?

Answer 31

De hersenen, lever, botten en longen

Question 32

Welke organen zijn relatief gevoelig voor metastases van melanomen?

Answer 32

De hersenen en de longen

Question 33

De metastase cascade:

Answer 33

Het vermogen zich te verplaatsen en vestigen

Question 34

Drie hoofdzakelijke wijzen van metastaseren:

Answer 34

• Lymfatische verspreiding
• Hematogene verspreiding
• Entmetastasering

Question 35

Lymfatische metastase

Answer 35

Hierbij komt de eerste metastase van de primaire tumor via
de lymfevaten in een randsinus van een lymfeklier
terecht, waar hij vervolgens verder zal groeien. De
eerste aangedane lymfeklier ligt meestal lokaal in
het drainagegebied van het oorspronkelijk aangedane orgaan en wordt de schildwachtersklier (‘sentinel node’) genoemd. Zodra de metastase zich verder ontwikkelt en door groeit, zal het uiteindelijk de lymfevaten in de nabije omgeving remodelleren. Hiervoor gebruikt de tumor signaalstoffen om de nieuwvorming van lymfevaten te induceren, oftewel voor de inductie van de lymfangiogenese. Ook de angiogenese
wordt gestimuleerd met signaalstoffen, maar hiervoor worden andere moleculen gebruikt. Via de nieuwe lymfebanen en bloedvaten kan de tumor nog verder metastaseren naar andere organen.

Question 36

In transit metastase

Answer 36

Soms zien we uitgroei van een tumorcellen in een lymfebaan, al voordat de ‘node’ of lymfklier bereikt wordt

Question 37

Mogelijke gevolgen in transit metastase

Answer 37

Gebeurt dit in de buurt van de longen, dan zal de pleuraholte langzaam vol lopen met vocht. Dit kan ontsteking veroorzaken als gevolg van een uitgezaaide tumor, oftewel pleuritis carcinomatosa.
Massale verstopping van een aantal lymfebanen kan
lymfangitis carcinomatosa tot gevolg hebben.

Question 38

Hematogene metastasering

Answer 38

Hierbij groeit een tumor eerst door het basaalmembraan en de ECM, waarna het via intravasatie met het bloed verspreid kan worden. Op een andere locatie kan de metastase door extravasatie uit het bloedvat treden. Vervolgens kan de tumor op de nieuwe plek angiogenese induceren en verder groeien.
> Verloopt met name via de vena cava
> Vooral bij niet-epitheliale tumoren de eerste vorm van uitzaaiing

Question 39

Dormancy phase

Answer 39

Een pas uitgezaaide cel kan echter ook wel tien tot twintig jaar rusten, voordat de tumor zich verder ontwikkelt. Deze fase in de tumorigenese wordt de ‘dormancy phase’ genoemd.

Question 40

Entmetastasering

Answer 40

Daarbij groeit een tumor vanuit het oorspronkelijke orgaan door naar een ander orgaan

Question 41

Hallmarks of metastasis

Answer 41

Motility and invasion
Modulate microenvironment
Plasticity
Colonization

Question 42

Welke drie stappen zijn achtereenvolgens nodig voor invasie?

Answer 42

Celadhesie losser maken, basaalmembraan/ECM afbreken, motiliteit ontwikkelen

Question 43

Symptomen bloedkanker

Answer 43

Gewichtsverlies, anemie, pruritus, nachtelijk zweten en zogenaamde B-symptomen

Question 44

Een longcarcinoom ontstaat in verschillende stadia:

Answer 44

Als eerste wordt een deel van de long hyperplastisch. Daarna ontstaat achtereenvolgend squameuze metaplasie, dysplasie, een carcinoma in situ (CIS) en een carcinoom.

Question 45

Van welke mutatie is in een de meeste plaveiselcelcarcinomen sprake?

Answer 45

p53-mutatie en een inactivatie van p16ink4A

Adenocarcinoom: KRAS-mutatie bij rokers en EGFR-mutatie bij niet-rokers