Col 3. Plasticiteit Flashcards
Ervaringsonafhankelijke plasticiteit
veranderingen in het brein die bij alle mensen optreden
- neurale maturatie postnataal
- veroudering
Neurale maturatie
“rijpen” van het zenuwstelsel na de geboorte
- vertakken & verbinden:
- dendritic branching (= arborisatie)
- synaptogenese
- axonale uitgroei
- myelinisatie –> toename volume
- pruning –> afname grijze stof
Pruning
Opheffen van niet-functionele neuronen en verbindingen –> afname grijze stof
- postnatale neurale maturatie, maar ook alcoholschade
- tijdsafhankelijk: op jonge leeftijd meer pruning
- regiospecifiek: eerst primair, later pariëtaal, laatst prefrontaal
Veroudering
Afname van breinvolume met leeftijd, door:
- verlies synapsen
- afname neurotransmitterproductie
Ook afwijkende activatiepatronen
Neurale dedifferentiatie
Verklaringsmodel voor afwijkende activatiepatronen bij ouderen; gebieden worden minder specialistisch
- functioneel verlies
Neurale compensatie
Verklaringsmodel voor afwijkende activatiepatronen bij ouderen; de task-load verdelen over meerdere gebieden
- functioneel behoud
Ervaringsverwachte plasticiteit
Veranderingen in het brein die je mag verwachten bij alle individuen die in dezelfde omgeving opgroeien
- culturele context!
Ferale kinderen
jarenlang opgesloten of opgegroeid met dieren –> taalachterstand die niet meer in te halen is
- mogelijk link met sociale deprivatie
Sensitieve periode
kritiek tijdsframe waarbinnen bepaalde (normale) input nodig is voor een normale ontwikkeling. Input afwezig –> afwijkende ontwikkeling
Hubel & Wiesel onderzoek
Visuele deprivatie: oogje dichtnaaien na geboorte kitten –> onomkeerbare afwijkende ontwikkeling visueel systeem
- onderontwikkeling V1 dichtgenaaide oog
- overontwikkeling V1 niet-dichtgenaaide oog
- onderontwikkeling binoculaire gebieden
Hein & Held onderzoek
Visueel-motorische deprivatie: kat die zijn pootjes niet kan zien vs. kat die zijn pootjes niet kan zien EN niet zelf in omgeving kan bewegen, allebei in gedepriveerde omgeving
–> niet zelf bewegen –> verstoorde poot-oog coördinatie
Held & Bauwer onderzoek
TIJDELIJKE visueel-motorische deprivatie –> complexe functies (tertiaire associatiegebieden) herstellen vrij goed, basale functies (primaire gebieden) minder goed
Kennard principe
Behoud/ herstel van functie na letsel is beter op jongere leeftijd, met name voor hogere orde functies
- geldt niet altijd! afhankelijk van timing tov kritieke periodes en tijdens synaptogenese (eerste 15mnd) juist slechter!
Ervaringsafhankelijke plasticiteit
Veranderingen in het brein afhankelijk van persoonlijke ervaringen, omdat er voor dat individu op dat moment een noodzaak voor is; levenslange ontwikkeling!
- stimulatie/ nieuwe input
- leeftijdsafhankelijke veranderingen
- laesies/ deprivatie van input
Neurorevalidatie
ervaringsafhankelijke plasticiteit tgv een laesie of deprivatie van input
- functionele compensatie
- reorganisatie
- > functionele verplaatsing (= neurale compensatie)
- > structurele plasticiteit
Functionele compensatie
inzetten van functionele hulpmiddelen; gedragsaanpassingen, de functie wordt NIET overgenomen!
- andere modaliteiten meer inzetten en beter ontwikkelen
- gebruik van andere neurale strategie voor prestatiebehoud (bijv. scaffolding, bilaterale activatie)
Reorganisatie
Aanpassingen van neurale structuren
- functionele verplaatsing = neurale compensatie
- structurele plasticiteit
Functionele verplaatsing
= neurale compensatie, ander gebied gaat de functie overnemen
- contralaterale plasticiteit = homologe adaptatie; zelfde gebied in contralaterale hemisfeer neemt functie over
- crossmodale plasticiteit; een ander regionaal gebied neemt de functie over (bijv. visuele cortex gaat auditief processen)
- theory of vicarious functioning
- theory of equipotentiality
- crowding
Theory of vicarious functioning
Er bestaan plaatsvervangende gebieden in de contralaterale hemisfeer die dezelfde functie kunnen uitvoeren
Theory of equipotentiality
Andere gebieden in de contralaterale hemisfeer kunnen de functie net zo goed uitvoeren als de oorspronkelijke functie
Crowding
Het overnemen van functies van andere gebieden heeft consequenties: als een bepaald gebied te veel functies gaat uitvoeren, gaat dat ten koste van de prestaties op de oorspronkelijke eigen functie
Structurele plasticiteit
Het oorspronkelijke gebied wordt aangepast; bijv. reorganisatie van somatotopie
- relatieve overstimulatie (bijv tov gedepriveerd lichaamsdeel) –> map extension
- smearing
- infiltratie
Smearing
Als twee gebieden dezelfde input ontvangen vervaagd de grens in de somatotopie
- bijv. als twee vingers aan elkaar genaaid altijd zelfde stimuli –> geen losse representatie S1 meer
Infiltratie
Wegvallen van input (bijv. deafferentie) –> dat gebied in somatotopie krimpt en wordt ingenomen door omliggende gebieden
Neurogenese
Micromechanisme achter plasticiteit; vorming van nieuwe neuronen
- weinig in volwassen brein; wel hippocampus en olfactoir
- < stress, depressie
- > fysieke activiteit + verrijkte omgeving
Synaptische plasticiteit
Micromechanisme achter plasticiteit; veranderingen in bestaande neuronen
- dendritic branching & pruning
- axonal extension
- synapotogenese
- kracht van de connectie (regel van Hebb)
Regel van Hebb
Cells that fire together, wire together
- synchroon vuren –> versterken van de verbinding (unmasking)
- asynchroon vuren –> verzwakken van de verbinding
Big brain theory
theorie dat mensen intelligenter zijn dan andere primaten doordat wij een groter brein hebben
- klopt niet; relatief aantal neuronen is hetzelfde
Modulary brain
brein is opgebouwd uit modules; lokale netwerken met veel korte afstandsverbindingen
- neemt minder ruimte in (kortere axonen)
- sneller signaaltransport
- kost minder energie
Small world architecture
Verschillende modules zijn met een aantal lange afstandsverbindingen met elkaar verbonden
- -> voordelen van modulary brain EN long distance connectivity
- large scale neural networks (netwerk van modules die bijdragen aan zelfde functie)
Somatosensorische perceptie
perceptie van mechanische stimuli die op het lichaam inwerken
