Bl.41-44 (En Ekstra Blaaie) Onderwerp 8: Aanpassings Vir Oorlewing

Question 1

Noem en verduidelik die 3 tipes aanpassings

Answer 1

Struktuele aanpassings
Diere verander fisies om by die omgewing in te pas, soos bv. die snawel of pels.
Gedragsaanpassings
Diere doen dinge anders,soos bv. beweeg in troppe, migreer of hiberneer.
Funksionele aanpassings
Die prosesse binne-in diere verander,bv. hul liggaamstemperatuur verander of hul hartklop of bloeddruk.

Question 2

Noem en bespreek kortliks 5 maniere hoe kamele aangepas is om in die woestyn te oorleef.

Answer 2

VOL PN
$ Kan vet stoor in boggel – voorsien kos en water oor lang afstand.
% Twee rye lang oogwimpers – verhoed dat sand in oë waai; verhoed dat son oë brand.
$ Leeragtige kussings op knieë en onder breë pote – beskerm teen warm sand as hul kniel en verhoed dat hul in die sand sink wanneer hul loop.
% Dik pels – isoleer teen koue en hitte; kamoefleur
$ Neusgate kan sluit – hou sand uit.

Question 3

Noem en bespreek kortliks 3 maniere hoe ysbere aangepas is om in uiterste koue te oorleef.

Answer 3

POV
× Groot breë pote met kloue en pels aan onder kant
– Kan makliker op sneeu loop sonder om te gly.
– Isoleer pote
– Kloue help met prooi vang en klou op sneeu

× Klein ore – verklein oppervlakte van liggaam waardeurhitte verlore kan gaan.

× Dik vetlaag onder wit pels – kamoefleuring; isoleer; vetlaag beskerm en stoor energie.

× Neusgate kan sluit – hou water uit hul neus uit as hul swem

Question 4

Noem en bespreek kortliks 6 maniere hoe die witdoodshaai aangepas is om ‘n goeie roofdier in die water te wees.

Answer 4

GOT VVN
◇Growwe vel - minder weerstand hou haai skoon (+ onstabiele oppervlak waarop parasiete hulself nue kan tuismaak nie)
◇Goeie oë (Verlengde retina) -baie goeie sig en visie (amper so goed soos mense s’n)
◇ Breë, driehoekige tande - kan voel met tande en so agterkom of prooi eetbaar is of nie (onderste ry tande hou vas; boonste tande skeur af) Tanse word gereeld vervang.
◇ Vaartbelynde liggaam (klein kop en stert, groot lyf)– minder weerstand in water.
◇ Vinne: Borsvin - balans; tel seine op - Dorsale vin - hou haai regop. Stertvin- vir voortbeweging
◇ Breë sensitiewe neus – vang reuke en tel (elektriese) impulse van prooi op.

Question 5

Noem en bespreek 6 maniere hoe jagluiperde aangepas is om ‘n goeie roofdier in die grasvlaktes te wees.

Answer 5

KWN PVK
÷ Klein kop - minder weerstand
÷ Swart traanstrepe oor wange - verminder weerkaatsing van son.
÷ Groot neusgate - kry baie suurstof in wanneer dit hardloop.
÷ Geel en wit pels - kamoefleuring
÷ Vergrote hart, lewer en longkapasiteit - vir genoeg suurstof en energie as dit hardloop
÷ Kloue trek net gedeeltelik in - hardloop op “spikes” en kan stilletjies prooi bekruip.
÷ kussings onder pote - Kan vinnig stop en van rigting verander.

Question 6

Definieer kamoefleuring en gee 3 voorbeelde

Answer 6

Wanneer ‘n dier se vorm of kleur so saam smelt met die omgewing dat dit byna onsigbaar is.
Vb’e: Verkleurmannetjie, jagluiperd, stokinsek

Question 7

Definieer nabootsing en gee 2 voorbeelde

Answer 7

(Mimiek) Die dier tree op soos ‘n ander dier on roofdiere of prooi te flous.
Vb’e: Nie giftige konininglslang teenoor giftige koraalslang. Roofvlieg skuil naby houtkapperbye se nes en val hulle aan.

Question 8

Bespreek 5 maniere hoe xerofiete aangepas is om in baie droë gebiede met min reën te leef

Answer 8

BAD WB.
^ Berg water in stingels of blare
^ Absorbeer baie vinnig water.
^ Blare verander soms in dorings
^ Dik waslaag beperk waterverlies.
^ Byvoorbeeld: turksvye, vetplante en aalwyne

Question 9

Bespreek 4 maniere hoe hidrofiete aangepas is om in water of baie nat grond te oorleef.

Answer 9

BAWVB
@ Groot plat blare sodat dit bo-op water dryf en baie lig kry.
@ Stingel bedek met antiseptiese slymlaag.
@ Klein wortelstelsels, sodat dit in strome kan dryf.
@ Vb’e: Waterlelie Waterhiasint.

Question 10

Bespreek 3 maniere hoe mesofite aangepas is om met net genoeg water te oorleef.

Answer 10

FAL
! Blare is noodsaaklik vir fotosintese
! Wortels anker plant in grond en haal voedingstowwe en water uit die grond uit.
! Stingels is versterk om plante in die lug te hou.
Aktiwiteit 1 en 2

Question 11

Noem 4 vb’e van gedragsaanpassings

Answer 11

Migrasie, hibernering, beweeg met ‘n trop, om groter te lyk, of paringsdans.

Question 12

Noem 6 vb’e van struktuele aanpassings.

Answer 12

Vorm van voëlbekke, kleur, met vlerke, vinne, kieue, derde ooglid, vorms van tande, lang nekke, kamoefleuring en nabootsing

Question 13

Noem 6 vb’e van funksionele aanpassings

Answer 13

Liggaamstemperatuur, waterbalans, hartklop, bloeddruk, metamorfose, selrespirasie en lewensiklusse

Question 14

Waar of onwaar?
‘n Aanpassing is ‘n bewuste keuse van ‘n organisme gebeur skielik

Answer 14

Onwaar. ‘n Aanpassing is nie ‘n bewuste keuse van ‘n organisme nie, maar ‘n verandering wat oor ‘n lang tydperk plaasvind

Question 15

Hoe lank en swaar is die witdoodshaai?

Answer 15

6 m lank en 2 ton swaar

Question 16

Noem en bespreek/ verduidelik 4-6 aanpassings van die aalwyn se
*wortels
*stingel en
*blare
as xerofiet

Answer 16

Wortels
BV KD
! Bywortels[wortels wat uit die stam ontwikkel] is vleselagtig en wydverspreid (Laat wye absorpsie van water oor ‘n wye gebied toe wanneer dit reën)
! Vlak wortels (Enige vog van dou of ligte reën wat die oppervlak bereik kan opgeneem word)
! Bedek met ‘n kurklaag (Dit voorkom oormatige verlies van water en uitdroging.
! Dik en vlesig (Water word doeltreffend geberg)

Stingel
VOJ VBK
! Dik en vlesig (Berg water)
! Ouer dele is met ‘n laag kurk bedek (Beperk waterverlies en voorkom uitdroging)
! Jonger dele is met ‘n laag was bedek. (Verminder waterverlies en voorkom uitdroging.
! Groei vertikaal (Minder stingeloppervlakte word aan direkte sonlig blootgestel en waterverlies verminder)
! Bedek en beskerm deur oorblyfsels van dooie, ouer blare (blaarbasisse) (Voorkom uitermatige waterverlies en uitdroging)
! Gewoonlik kort (Minder stingeloppervlakte, verminder waterverlies aan die atmosfeer)

Blare
GWSH
! Groot, dik en vlesig (berg groot hoeveelhede water)
! Bedek met ‘n laag was (beperk waterverlies deur transpirasie)
! Spiraalvormig gerangskik en diggepak in rosetvorm. (Boonste blare beskadu onderste blare en beskerm hulle teen sonstrale om sodoende waterverlies te verminder. Versamel dou of reën en rig dit na die stingel en grond om deur wortels geabsorbeer te word.)
! Huidmondjies is klein, min en ingesink. (Hierdie kenmerk help om transpirasie en gevolglik die verlies van water, te verminder.)

Question 17

Wat is die kutikula van ‘n aalwyn?

Answer 17

‘n Wasagtige lagie wat die blaar se onderste oppervlakte (epidermis) en boonste oppervlakte bedek.

Question 18

Wat is die funksie van die kutikula?

Answer 18

Om die waterverlies deur die blare (transpirasie) slegstot die opening van fie huidmondjies (stomas) te beperk.

Question 19

Waar is die huidmondjies van ‘n aalwyn gewoonlik?

Answer 19

In die epudermis ingesink

Question 20

Sê of die volgende waar of onwaar is en sê hoekom dit so is:
Xerofiete is andersom as ander plante. Hulle huidmondjies is in die nag oop en bedags toe.

Answer 20

Waar, die xerofiete is so aangepas om te verseker dat geen water gedurende die dag deur die huidmondjies verlore gaan nie.

Question 21

Noem en bespreek die 5 verskeie hidrofiete wat onderskei kan word deur hul habitatte:

Answer 21

@ Vleiplante: Hierdie hidrofiete leef in baie nat en dikwels versuiptegrond. Bv. Waterbessies en riete.
@ Moerasplante: Hierdie hidrofiete leef in permanente versuiptegrond wat met ‘n dun laag staande water bedek is, bv. wortelbome (mangrove) en die Kaapse palmiet.
@ Geankerde hidrofiete met drywende blare: Hierdie plante leef gedeeltelik onder water in die vlakker water van poele of aan die kante daarvan. Hulle dryf op water en wortels anker hierdie plante in die grond of aan voorwerpe in die water, bv. Waterlelies en potamogeton
@ Vry-drywende hidrofiete: Hulle dryf ook op water en leef gedeeltelik onder water maar word nie geanker nie,bv. Waterhiasnt, waterlelie en Kariba-onkruid (watervaring)
@ Onderwater hidrofiete: Hierdue plante wat geheel en al onder water groei, besit geen versterkingsweefsel in hul stingels nie. Water ondersteun hierdie plante, bv. Egaria, Ceratophyllum en Elodea.

Question 22

Noem en bespreek die aanpassings van die waterlelie se
*wortels
*stingel
*en blare as hidrofiet

Answer 22

Wortels
KSO
& Klein wortelstelsel (Dien slegs vir ankering)
& Swak ontwikkelde wortels met gereduseerde watergeleidingsweefsel, (Absorpsie van water en souteis nie tot wortels beperk nie, maar alle wateronderdele kan dit absorbeer.

Stingel
KARGS
& Knoppe kom op risoom voor. (Dit gee oorsprong aan nuwe plante)
& Versterkingsweefsel is afwesig. (Water ondersteun die plantliggaam.)
& Stingel is ‘n risoom (ondergrondse stingel) en groei horisontaal in modderige substraat. (Plat, horisontale vormvbied min weerstand teen vloeiende water. Risoom berg voedsel en water vir die plant om te oorleef indien daar ‘n tydelike water tekort is.)
& Swak ontwikkelde geleidingsweefsel. ( Nie nodig dat water vervoer hoef te word nie, aangesien water deur die onderste oppervlak van die blaar geabsorbeer word.)
& Bedek met antiseptiese slymlaag. (Dien as beskermende bedekking teen bakterieë.)

Blare
SHWO BLAV
& Blaarskyf is groot, plat en rond.(Stel blaar instaat om opwater te dryf en vergroot absorpsie oppervlak vir water.)
& Menigte huidmondjies kom op boonste oppervlakte voor. (Stel blaar instaat om van oormaat water ontslae te raak deur transpirasie.; vir uitruiling van gasse direk na en vanaf die atmosfeer.)
& Wasagtige kutikula bedek boonste blaaroppervlak. (Water rol maklik van blaar af.)
& Wasagtige kutikula en huidmondjies is afwesig op onderste blaaroppervlak. (Water kan maklik geabsorbeer word en dis nie nodig om waterverlies te verminder nie.)
& Lang buigbare blaarsteel. (Laat die blaar toe om in beide vlak en diep water te dryf.)
& Groot lugruimtes, wat met gasse, hoofsaaklik suurstof gevul is, kom binne-in die blaarsteel voor. Behalwe lugruimtes kom daar ook lugweefsel (aërenchiem) voor. (Suurstof word vir respirasie gebruik. Lug maak plant drywend en drywende blare maak van maksimum sonlig gebruik vir fotosintese.)
& Blaarsteel en onderkant van blaar is met ‘n antiseptiese slymlaag bedek. (Dit dien as beskermende bedekking teen bakterieë. Slymmerige stof maak die plant glibberig en wrywing tussen plant en die water verminder.)
& Versterkingsweefsel is afwesig by die blaarsteel. (Water ondersteun die blaar en blaarsteel)

Question 23

Onder watter een van die 3 tipes plante val tuinplante?

Answer 23

Mesofiete

Question 24

Wat is mesofiete se belangrikste funksie?

Answer 24

Om te fotosinteer

Question 25

Waarvoor is mesofiete se stingels aangepas?

Answer 25

Om die blare in die lug te hou sodat hulle genoeg sonlig kan kry.

Question 26

Wat doen mesofiete se wortels wanneer hulle in die grond in groei?

Answer 26

Hulle absorbeer water en hou die plant regop.