5. sociale determinanten v mondgezondheid

Question 1

meeste aandoeningen (vd mond) hebben een multifactoriële oorzaak (2)

Answer 1

1. een complexe interactie tussen verschillende risicofactoren
2. grote individuele variatie in de progressie v (mond)ziekten

Question 2

wat maakt de mondgezondheid (3)?

Answer 2

1. biologisch product (genetische en biologische factoren)
2. maatschappelijk product (leeftijd, opleidingsniveau, SES etc)
3. gedragsproduct (individuele leefstijlkeuzes; poetsgedrag, frisdrankconsumptie,roken etc)

Question 3

determinanten =

Answer 3

factoren die (mede)bepalen hoe gezond je bent

Question 4

Relevante gezondheidsdeterminanten volgens Lalonde (model v Lalonde, 1974) (4)

Answer 4

1. biologische factoren
2. leefstijl
3. omgeving
4. voorzieningen gezondheidszorg

Question 5

relevante gezondheidsdeterminanten volgens Dahlgren en Whitehead, 1991 (5)

Answer 5

1. sociaaleconomische, culturele en ecologische omstandigheden
2. leef-en werkcondities
3. sociale en gemeenschapsnetwerken
4. individuele leefstijlfactoren
5. aangeboren factoren

Question 6

hoe beïnvloeden sociale factoren de gezondheid? (2)

Answer 6

1. lage SES = meer blootstelling aan stresserende levensomstandigheden +
2. lage SES = minder beschermende middelen

Question 7

hypothesen die het verband tussen SES en gezondheid verklaren (5)

Answer 7

1. artefacthypothese
2. hypothese v sociale selectie
3. materiële hypothese
4. psychosociale hypothese
5. hypothese v gezondheidsgedragingen

Question 8

artefacthypothese =

Answer 8

= er is geen oorzakelijk verband tussen SES en gezondheid
= waargenomen verschil berust op fouten in de studies v sociale ongelijkheden (artefacten)
-> MAAR: zeer uiteenlopende studiemethoden tonen duidelijke relatie tussen gezondheidsproblemen en SES

Question 9

hypothese v sociale selectie =

Answer 9

= er is geen oorzakelijk verband tussen SES en gzh
= de gezondheidstoestand v/e persoon heeft invloed op zijn SES (en niet andersom)
-> een slechte gezondheidstoestand leidt vaker tot een verlaging vd SES (loonverlies, arbeidsongeschiktheid, isolement)
-> MAAR: probleem is breder

Question 10

materiële hypothese =

Answer 10

= materiële factoren veroorzaken gezondheidsproblemen (gebrek aan financiële middelen, slechte huisvesting, etc)

• meer materiële mogelijkheden is minder risico op gezondheidsproblemen
• > MAAR: gezond zijn kost geld? (meer toegang tot, voeding, beweging, goede huisvesting…)

Question 11

psychosociale hypothese =

Answer 11

= psychosociale stress heeft impact op gezondheid, en kan mensen kwetsbaarder maken voor ziektes
= stress is mede veroorzaakt door beperkte mogelijkheden v mensen met een lage SES
+ hoge stress kan aanzetten tot middelenmisbruik

Question 12

hoe zou psychosociale stress de gezondheid kunnen beïnvloeden? (2 manieren)

Answer 12

1. stress zou tot pathogene effecten kunnen leiden
2. grotere kwetsbaarheid voor ziektes in het algemeen
   (meest schadelijke stress is de stress die langer aanhoudt)

Question 13

hypothese v gezondheidsgedragingen =

Answer 13

= de gedragingen die gezondheid schaden of bevorderen zijn ongelijk verdeeld over sociale groepen (door materiele en pyschosociale factoren)

• > bv groepen met een lagere SES hebben meer rokers, slechtere eetgewoonten etc
• > risicogedragingen voor gzh zijn niet altijd product v/e vrije keuze, maar ingegeven door sociale omgeving (vrijetijdsbesteding, muziekstijl, kledingstijl etc)

Question 14

Habitus (Frolich et al, 2008) =

Answer 14

= het geheel v gesteldheden, actieschema’s of percepties die het individu verwerft in de loop v zijn sociale beleving
–> maakt schadelijke gezondheidsgedragingen meer aanvaardbaar in bepaalde SES-categorieën

Question 15

mechanismen die het verband tussen SES en gezondheid tijdens de hele levenscyclus verklaren (3)

Answer 15

1. cumulatieve effecten
2. latente effecten
3. levensloop effecten
   (=complementaire mechanismen om het verband om het verband tussen SES en gezondheid op VOLWASSEN leeftijd te verklaren)

Question 16

hypothese vd cumalatieve effecten =

Answer 16

= de SES heeft een cumulatief effect op de gzh, op elk moment in het leven
= factoren die een gunstig of ongunstig effect hebben op de gezondheid, zijn op elk moment even belangrijk
= hierdoor gunstige factoren de impact v eerdere ongunstige factoren compenseren

Question 17

de hypothese v latente effecten =

Answer 17

= stelt dat ongunstige SE-omstandigheden vanaf de conceptie tot in de latere kinderjaren zijn bepalend voor een slechtere gezondheid op volwassen leeftijd omwille van biologische effecten
= verandering v SES doorheen de levensloop heeft hier geen effect op de gezondheid

Question 18

de hypothese levensloopeffecten =

Answer 18

= ongunstige SE-factoren vanaf conceptie tot in de latere kinderjaren zijn bepalend voor een slechtere gezondheid op volwassen leeftijd omwille van een aaneenschakeling v waarschijnlijkheden
- bv ongunstige SES in kindertijd -> mindere toegang tot goede opleiding, job, welstand etc

Question 19

socio-economische indicatoren/dimensies om sociale ongelijkheden (in geïndustrialiseerde landen) mee in kaart te brengen (Kunst & Mackenbach) (3) =

Answer 19

1. inkomen
2. opleiding
3. werk
   (4. rijkdom, omdat rijkdom anders verdeeld is dan inkomen)

Question 20

de hypothese v cumulatieve effecten =

Answer 20

= mensen met een lage SES accumuleren problemen doorheen de tijd
verklaring 1 = matteüseffect
verklaring 2 = multipicatief sociaal effect

Question 21

verklaringen v de hypothese v cumulatieve effecten = (2)

Answer 21

1. Matteüseffect = nieuwe kansen worden toegekend op basis v vroegere successen
2. Multiplicatief sociaal effect = dichtheid en omvang vh netwerk hebben invloed op de kans op problemen te voorkomen/op te lossen.

Question 22

Matteüseffect =

Answer 22

= nieuwe kansen worden toegekend op basis v vroegere kansen

- wie weinig successen heeft geboekt, krijgt moeilijker erkenning dan wie al successen heeft geboekt

Question 23

Multiplicatief sociaal effect =

Answer 23

= de dichtheid en omvang vh netwerk hebben een invloed op de kans om problemen te voorkomen of op te lossen

Question 24

def SES =

Answer 24

= sociaal-economische status
= de positie v mensen op de maatschappelijke ladder met het daaraan verbonden aanzien en prestige
- heeft verschillende synoniemen: (relatieve positie / mate om maatschappelijk gewaardeerde goederen te creëren of consumeren)

Question 25

def inkomen (als SO-indicator) =

Answer 25

invloed op toegang tot materiële middelen die een invloed op de gezondheid hebben
(persoonlijk jaarinkomen, jaarinkomen v gezin of huishouden)

Question 26

def opleiding (als SO-indicator) =

Answer 26

= toegang tot informatie

= determinant v inkomen en werk

Question 27

def werk (als SO-indicator) =

Answer 27

= invloed op inkomen en basis v privileges (netwerk, macht, etc)
(arbeidssituatie, beroepsniveau, fysieke werkomgeving, aanzien vh beroep)

Question 28

risicogroepen (4) =

Answer 28

1. mensen met een lage SES
2. kinderen
3. (kwetsbare) ouderen
4. mensen met onderliggende medische aandoeningen (diabetes, kanker, transplantatie etc)

Question 29

waarom is starten met (mond)gezondheidsgewoonten bij zuigelingen belangrijk?

Answer 29

hoe ouder kinderen worden, hoe moeilijke ze hun gewoonten (inzake mondhygiene) veranderen

Question 30

wanneer is er de unieke kans om met ouders uit alle sociale klassen in contact te komen?

Answer 30

Kind en gezin: bij het consultatiebureau

Question 31

wat maakt de groep met een lage SES moeilijk te onderzoeken?

Answer 31

= deze groep is heel heterogeen,
-> ze bevat onder andere; chronisch zieken, pat met psychiatrische problematiek, verstandelijke beperkingen, laaggeletterden, zorgmijders, diversiteitsachtergronden etc