2. wat is sociologie II Flashcards
4 verschillende soorten groeperingen =
- sociale categorie
- groep
- collectiviteit
- netwerk
waarom is het begrip ‘netwerk’ van een andere orde dan de andere soorten groeperingen?
bij het begrip netwerk wordt uitgegaan van het individu en van daaruit wordt gekeken naar de relaties met anderen
-> gemeenschappelijke factor is connectie met individu
wat is de gemeenschappelijke factor vh begrip netwerk en de andere soorten groeperingen?
de connectie met het individu
sociale categorie =
een verzameling mensen die een relevant kenmerk gemeenschappelijk hebben
(bv mondhygienisten, 65+’ers, vrouwen, katholieken etc)
def groep =
een klein aantal mensen die regelmatig en intensief contact met elkaar hebben
(vriendengroep, gezin, kotgenoten, collegas)
groep, formele structuur =
afgesproken rolverdeling, duidelijke structuur
collegas
groep, informele structuur =
zonder duidelijke rolverdeling/regels
(vriendengroep)
een collectiviteit =
= groot aantal mensen die niet allemaal contact met elkaar hebben, maar wel een aantal gemeenschappelijke waarden en normen delen + een zekere mate v saamhorigheid kennen
(bv school, vakbond, sportfederatie)
extern rolconflict =
rollen naast elkaar gaan zetten (rollen in conflict met elkaar)
belang/betekenissen v groeperingen (6) =
- medebepalend voor sociale identiteit
- medebepalend voor referentiekader
- geeft geborgenheid, veiligheid, bescherming (gezin, vrienden)
- sterke identificatie met groep (in-group), afwijzend naar andere groepen (out-group) (wij - zij)
- voorzien in zeer specifieke behoeften (schaken)
- kunnen aanzetten tot gedrag wat leden buiten groep niet zouden stellen (vandalisme)
normatieve referentiegroepen =
groeperingen waaraan mensen hun normen ontlenen (of waartegen we ons afzetten)
(bv greenpeace-milieuactivist)
comparatieve referentiegroepen =
groeperingen waarmee iemand zich vergelijkt
vergelijking met betere groepering= ontevreden gevoel, en viceversa
relatieve deprivatie =
het gevoel iets te missen is relatief omdat het afhangt van de vergelijking die je maakt.
(cfr comparatieve groepen)
def netwerk =
= de connecties die een individu heeft met anderen
categorieën netwerkcontacten(3)
- verwanten (bloed- & aanverwanten)
- vriendschappelijke relaties
- vertegenwoordigers v maatschappelijke voorzieningen/diensten
kenmerken van een netwerk (6)
- samenstelling (verwanten/ vrienden/ ..)
- omvang (klein netwerk kwetsbaarder)
- gevarieerdheid (heterogeen/homogeen)
- dichtheid (sterkte + intensiviteit v contacten)
- duur en frequentie
- bereikbaarheid (geografisch/ sociaal: drukdruk)
wat wordt bedoeld met een homogeen netwerk?
dat de leden v/e netwerk erg veel op elkaar lijken (bv allemaal 65+)
in welke categorieën groeperingen hebben mensen vooral contact met elkaar?
in groepen en netwerken
niet om sociale categorieën of collectiviteiten
waar kan inkrimping vh netwerk toe leiden?
eenzaamheid
kenmerken interdepentie (5)
- mensen zijn afhankelijk van elkaar
- afhankelijk zijn wordt vaak als negatief beschouwd
- afhankelijkheid is niet altijd wederkerig
- bij ongelijke afhankelijkheidsverhoudingen ontstaan er machtsverhoudingen
- de afhankelijkheidsbalans verschuift doorheen het leven (kind-volwassenen-oudere)
4 kenmerken netwerk
- zijn dynamisch en veranderen voortdurend
- netwerken vragen onderhoud (hoe groter, hoe meer)
- bij inkrimping/gebrek aan onderhoud: eenzaamheid
- binnen netwerk veel afhankelijkheidsverhoudingen
mentale incongruentietheorie =
mensen beoordelen hun situatie door hun realiteit aan de heersende norm af te meten
(bv bij tekort-> eenzaamheid)
wat is een belangrijke bron van bescherming tegen eenzaamheid?
persoonlijke competentie
def enkelvoudige netwerken =
je hebt contact met de ander op 1 aspect
bv brood bij de bakker (ipv bakker is ook voetbalcoach)
vertakt vs verweven netwerk =
vertakt = contacten worden specifieker verweven= ieder heeft binnen netwerk met ieder ander te maken
bevelshuishouding =
= typisch tot 1960’s
= expliciete gedragsregels, autoritaire verhoudingen
(bevelen, opdragen, verbieden, straffen)
onderhandelingshuishouding =
= na 1960’s
= gedag wordt in onderling overleg geregeld, met wederzijds goedvinden
= gezag moet worden verdiend
(individuele belangen, verwachtingen en behoeften)
voorbeeld van een verschuiving in de afhankelijkheidsverhoudingen tussen mensen =
- van bevelshuishouding naar onderhandelingshuishouding (1960’s)
- kleine hechte netwerken -> grote enkelvoudige netwerken
soorten afhankelijkheidsverhoudingen/-relaties (4)
1 . economische bindingen
- politieke bindingen
- affectieve bindingen
- cognitieve bindingen
economische afhankelijkheidsrelaties =
= draait om productie en distributie v schaarse goederen (voedsel, kleding, onderdak)
-> arbeidsverdeling
politieke afhankelijkheidsrelaties =
= behoefte aan bescherming tegen (fysiek) geweld
-> afhankelijk v staat
affectieve afhankelijkheidsverhoudingen =
= behoefte aan genegenheid, liefde, steun, mededogen en bevestiging
-> behoefte ergens bij te horen -> binden
(sportclub, samenwonen, etc..)
cognitieve afhankelijkheidsverhoudingen =
= men wil van elkaar leren
= onderwijs (spenderen hier veel jaren)
positie=
de plaats die iemand inneemt t.o.v. anderen
structuur =
= de verhouding tussen allerlei posities
-> kunnen hiërarchisch zijn, gelijkwaardig of een combinatie van beiden
sociale stratificatie =
= als er in een groep/samenleving verschillende deelgroepen zijn, waarvan de leden ongeveer gelijke posities vd deelgroep, maar ongelijke posities t.o.v. anderen hebben.
= sociale ongelijkheid
een rangorde kan gemaakt worden op basis van: (7)
- macht
- kennis
- opleiding
- inkomen
- bezit
- prestige
- afkomst
kenmerken ‘open’ samenleving (2)
- criteria waarop mensen als ongelijk worden beschouwd staan ter discussie (adel, hard werken)
- kunnen mensen op sociale laag veranderen: opklimmen of afdalen (onderwijs v belang)
sociale mobiliteit =
de mogelijkheid om in een samenleving van sociale laag te veranderen (opklimmen, dalen)
(onderwijs v belang)
intergeneratiemobiliteit =
stijging/daling in samenleving t.o.v. het milieu van herkomst
-> opklimmen t.a.v. vorige generatie
intrageneratiemobiliteit =
stijging/daling in de samenleving t.o.v. de positie waar men begonnen is
-> opklimmen doorheen levensloop
(van krantenjongen tot miljonair)
intrageneratiemobiliteit vs intergeneratiemobiliteit =
inter = tov. het milieu v herkomst intra = tov. positie waar men begonnen is
ideologie =
geheel van opvattingen en overtuigingen dat het streven van een groepering zin geeft
gevolgen van sociale ongelijkheid (3)
- minder mogelijkheden om materiële goederen te verwerven
- minder doorstromen naar hoger onderwijs
- grotere kans op klachten en ziekten
verschillende wijzen van beïnvloeding (3)
- macht
- gezag
- manipulatie
factoren die sociale ongelijkheid vergroten (1)
- door sociale factoren sommigen makkelijker succes dan anderen
- > bv betere punten wanneer ouders belangrijk vinden dat kinderen studeren
- > bv hoog opgeleid = langer gezond
def macht (Max Weber, 1922)
het vermogen van mensen om anderen tot bepaalde vormen van gedrag te brengen, overeenkomstig hun eigen doeleinden, ook als anderen het er niet mee eens zijn of niet willen
relationele macht =
de ene persoon heeft macht over de andere
structurele macht =
de impact die personen/groepen hebben op het verloop van dingen
(macht vaak gekoppeld aan iemands positie, arts bv)
wat zet macht kracht bij?
sancties (positief/negatief)
waar is macht op gebaseerd?
op een of andere vorm van overwicht:
(fysieke kracht, kennis, leeftijd, bezit, ervaring, talent etc)
def gezag =
vorm v invloed die door beide partijen (gezaghebber en ondergeschikte) als juist en redelijk wordt ervaren + waaruit bepaalde rechten en plichten vloeien
gezag op 2 verschillende niveaus =
- relationeel gezag
2. structureel gezag
gezag op relationeel niveau =
het vermogen van mensen om anderen tot bepaalde vormen van gedrag te brengen, overeenkomstig hun eigen doeleinden, MET instemming vd anderen
gezag op structureel niveau =
de mate waarin mensen individueel en collectief in staat zijn om beslissingen die in een groepering/samenleving worden genomen te sturen in functie v hun eigen doeleinde, waarden of belangen, met instemming vd anderen
kern v verschil tussen macht en gezag =
gezag is gebaseerd op instemming v ondergeschikten en macht niet
(gezag wordt toegekend, macht meestal genomen)
3 vormen van gezag (Max Weber) =
- traditioneel gezag (is zo, hoort zo)
- rationeel gezag (o.b.v. goede argumenten)
- charismatisch gezag (o.b.v. geloof in eigenschappen)
traditioneel gezag =
= op basis van traditie
= iemand heeft gezag omdat dat zo is of zo hoort
rationeel gezag =
= o.b.v. kracht v argumenten
= bv deskundigheid (docent, verpleedkunde)
charismatisch gezag =
= o.b.v. geloof in de buitengewone eigenschappen v/e persoon
= persoonsgebonden/ niet overdraagbaar
= bv religieuze leiders
waarom beschouwen we onafhankelijkheid vaak als negatief? (2)
- willen anderen niet tot last zijn
2. we zien het als een mindere vorm v menswaardigheid
versnippering v gezag (1960’s) =
door democratisering en emancipatie worden meer mensen bij besluitvorming betrokken
valkuil v participatie (Mulder, 1984) =
te veel inspraak kan inefficiënt zijn
formele vs informele invloed =
formeel = afspraken officieel vastgelegd
informeel=afspraken die buiten het circuit worden gemaakt ‘‘(wandelgang, onderonsje etc)’’
manipulatie =
degene die beïnvloedt wordt heeft dat niet in de gaten
relationele manipulatie =
het vermogen van mensen om anderen tot bepaalde vormen v gedrag te brengen, overeenkomstig de eigen doeleinden, BUITEN medeweten v anderen
structurele manipulatie =
de mate waarin mensen individueel of collectief in staat zijn, beslissingen die in groepering/samenleving worden genomen, te sturen overeenkomstig hun eigen doeleinden, waarden of belangen, BUITEN medeweten van anderen
waarom roept manipulatie weerstand op?
verweer v degene die gemanipuleerd wordt is niet mogelijk
vormen v manipulatie (4)
- cultuuroverdracht (creëren identiteit) (bv ten onrechte idee over vluchtelingen)
- sancties (+/-) (stimuleren keuzes) (vaak preventief)
- collectieve rituelen (creëren groepssolidariteit) (bv ontgroening)
- positietoewijzing (creëren aanzien) (titels, rangen)
sociale controle =
alle mechanismen die men hanteren om elkaar tot naleving v bepaalde waarden en normen te brengen
(formeel-politieagent/ informeel)
(Als mensen op elkaar willen kunnen rekenen, is sociale controle nodig, maar soms verstikkend gevoel )
op welke manier vormen titels een vorm v manipulatie?
omdat je gestimuleerd wordt om een persoon op een bepaalde wijze te zien met het bijbehorende aanzien
invloeden op de veranderingen v afhankelijkheidsverhoudingen (2)
- economische factoren
2. technologische vernieuwingen
collectivistische oriëntatie =
= historisch
-> lid v gemeenschap (bv dorp) met alle rechten en plichten die erbij horen
-> ingeburgerd via opvoeding vd gemeenschap
-> grote sociale controle
etc
individualistische oriëntatie =
= vandaag
->mens is vrij en maakt onafhankelijk v anderen keuzes
(die keuzes worden zo weinig mogelijk veroordeeld of gestraft)
uitgangspunten individualisme (4)
- waardigheid vd mens (ieder mens gelijk)
- autonomie vh individu (vrijheid+ verantwoordelijkheid)
- privacy (persoonlijke controle over levenssfeer)
- zelfontplooiing (kans om geluk te verwezenlijken)
risico’s vh individualisme (3)
- moeilijke balans eigenbelang- maatschappelijk belang
- egoïsme; zet solidariteit onder druk
- keuzedwang (moeten ook heel veel)
verzorgingsstaat =
de overheid neem de zorg op zich
-> stimuleert individualisatie
(instellingen, rusthuizen, professionaliseren etc)
gesegmenteerde samenleving (Emile Durkheim) =
= onderverdeling in segmenten
- > mensen behouden levenslang hun vaste plaats id samenleving
- > automatische, MECHANISCHE solidariteit
functionele samenleving (Emile Durkheim)=
= individuele functies en rollen
- > individu kan doen/worden wat hij wil
- > flexibele, ORGANISCHE solidariteit
mechanische solidariteit (Emile Durkheim) =
iedereen kent zijn plaats en wordt op zijn plaats gehouden
-> voor wat hoort wat
organische solidariteit (Emile Durkheim) =
mensen beseffen dat ze elkaar nodig hebben en van elkaar afhankelijk zijn
Tönnies evolute van gesegmenteerde naar functionele samenleving =
van Gemeinschaft naar Gesellschaft
Gemeinschaft (Tönnies, 1887) =
- gemeenschap centraal
- traditionele invulling van relaties
- sterke sociale controle
Gesellschaft (Tönnies, 1887) =
- zakelijke omgang tussen mensen
- doelgerichte invulling v relaties
- zwakke sociale controle
meritorcratie =
prestatiemaatschappij
status o.b.v. verdienste
ander woord voor prestatiemaatschappij =
meritocratie
waar hing de overgang vd gesegmenteerde naar de functionele samenleving mee samen?
met de overgang van de standenmaatschappij (adel, burger) naar prestatiemaatschappij / klassenmaatschappij (status op basis v verdienste)
DUMPies =
downward urban mobile professionals
meer mensen met opleiding, maar niet genoeg banen. 1980’s
risico’s functionele samenleving (2)
- nood aan kansen tot sociale mobiliteit (democratisering onderwijs)
- groeiende kloof tussen degene die succesvol zijn, en degene die moeite hebben om succes te boeken (kansarmen)
rationalisering =
het orderen en systematiseren vd werkelijkheid met bedoeling haar voorspelbaar en beheersbaar te maken
onttovering vd wereld (Max Weber) =
wetenschappelijke verklaringsmodellen nemen de plaats v mythen in
zingevingscrisissen (Max Weber) =
= een beter wetenschappelijk verstaan leidt niet tot meer zingeving
- > gevolg v ‘onttovering’ vd wereld
- > daarom onderscheid tussen doelrationaliteit en waarderationaliteit
doelrationaliteit =
het vermogen om op de meest efficiënte en effectieve manier concrete doeleinden te bereiken
waarderationaliteit =
het vermogen om in het handelen waarden en zingevingsvragen te behartigen
voor welk gevolg van modernisering vreesde Max Weber ?
dat door modernisering de doelrationaliteit de waarderationaliteit zou overwoekeren
hoe noemde Harrie Kunneman (1996) het veranderingsproces van de afgelopen decennia?
van theemutscultuur naar walkmann-ego
kenmerken bevelsSamenleving (2)
- collectivistisch georganiseerd
2. duidelijke hiërarchie
kenmerken onderhandelingsSamenleving (2)
- individualistisch georganiseerd
- geven individuen ruimte om te onderhandelen over positie
- -> veranderde structuur tussen mensen
wat zijn problemen bij het verdienen van gezag in de onderhandelingshuishouding (2)
- mensen verliezen ook ontzag voor gezag wat verdiend is (bv kennis en kunde v artsen/ MH)
- ontstaan v mentaliteit waarbij mensen vinden dat ze zelf geen aandeel in problemen hebben (alles te wijten aan gezag v anderen)
(bv slechte resultaten = slechte opleiding)
globalisering/ mondialisering =
= export v cultuurelementen doorheen internationale netwerken
= verwevenheid op wereldschaal
(complex: niet altijd zelfde betekenis in andere culturen)
informalisering =
versoepeling v omgangsvormen
meer spontaniteit toegelaten
cultureel absolutisme =
= vroeger
= geen vrije keuze v waarden en normen
-> grote ideologen verklaren alle aspecten vh leven
-> nu cultureel relativisme
cultureel relativisme =
= vanaf 1960’s
= doorgedreven secularisering en einde vd grote ideologieën
-> relatieve waarheid = ieder mens mag zijn eigen waarheid hebben
-> verschillende verklaringsverhalen
consequenties vd maatschappelijke veranderingen (5)
- privacy en autonomie zijn belangrijker geworden
- sociale controle sterk afgenomen
- interventietaboe: we bemoeien ons steeds minder met de keuzes v anderen
- dit soms samen met een gedoogbeleid (bv drugs)
- wanneer dit problemen geeft: zero tolerance
gedoogbeleid =
het niet verbinden van juridische sancties aan onwettige situaties
