4. Stress, biopsychosociale factoren en ziekte Flashcards
Sociale support
refereert naar comfort, zorg, waardering en hulp die je krijgt van iemand anders of een groep van anderen.
Mensen die sociale support krijgen voelen zich geliefd, gewaardeerd en deel van een sociaal netwerk.
Sociale support verwijst zowel naar de acties die anderen voor je doen als naar de ontvangen support op zich.
perceived support.
Het refereert ook naar iemands perceptie van comfort: de zorg en hulp die beschikbaar zijn wanneer nodig, oftewel perceived support.
verwijst naar de manier waarop individuen vrienden, collega’s en familieleden ervaren als beschikbaar om functionele en algehele ondersteuning te bieden in tijden van nood.
Er zijn 4 types van sociale support:
emotionele of waarderingssupport
tastbare of instrumentele support
informatieve support en gezelschapssupport
Emotionele of waarderingssupport:
empathie, aanmoediging, bezorgdheid, positief aanzien en zorg. Het geeft comfort, geruststelling en een gevoel ergens bij te horen in tijden van stress.
Tastbare of instrumentele support:
directe bijstand, bvb geld lenen, helpen met taken,..
Informatieve support
advies, aanwijzingen, suggesties of feedback.
Gezelschapssupport:
de beschikbaarheid van anderen om tijd door te brengen met de persoon, waarbij een gevoel van deelname in een groep met gedeelde activiteiten en sociale interesses gevoeld wordt.
wie krijgt sociale support? hangt van verschillende factoren af
- Factoren mbt de ontvanger van de support: bvb asociale mensen die geen hulp bieden aan anderen of niet laten weten dat ze hulp nodig hebben, krijgen minder support.
2.Factoren mbt de verstrekker(aanbieder) van support: bvb niet de middelen hebben of zelf in nood zijn, de noden van anderen niet detecteren,..
3.De omvang en sterkte van iemands sociaal netwerk.
4.Leeftijd, bvb oudere mensen ervaren minder steun.
Social support questionnaire
onderzoekers stellen vast dat sommige mensen tevreden zijn met support van een beperkte kring naasten, terwijl anderen nood hebben aan een breed netwerk.
Gender, socioculturele en leeftijdsverschillen bij het ontvangen van support
Er is bewijs dat vrouwen minder support krijgen van hun partners dan mannen en terugvallen op vriendinnen voor support. Dit verschil kan voortkomen uit het feit dat relaties tussen vrouwen intiemer van aard zijn.
In de USA hebben zwarten kleinere sociale netwerken dan blanken en latino’s. Binnen die minderheden hebben de mannen grotere netwerken dan de vrouwen.
Bij het ouder worden en het ontwikkelen van chronische ziekten ervaren mensen een verkleining van hun sociaal netwerk.
Sociale steun, stress en gezondheid
Uit onderzoek blijkt dat sociale steun stress kan reduceren. Hoe groter de steun, hoe minder spanning bij deelnemers waargenomen wordt.
Die spanning werd gemeten als cardiovasculaire reactivity, de toename in bloeddruk of hartslag.
Beïnvloedt sociale support stress en gezondheid?
Sociale support verlaagt de stress die mensen voelen.
Positieve interacties met de partner reduceren de impact van jobstress op cortisolniveau.
cardiovascular reactivity metingen: aanwezigheid van support kan stress zowel verhogen al verlagen, bvb bij een toespraak
Support komt gezondheid ten goede: grote sociale support verlaagt de kans op vroegtijdig overlijden en wordt geassocieerd met een lagere kans op hartziekten. Chronische eenzaamheid, als een indicator van lage sociale support, voorspelt hogere overlijdensratio’s.
Opgelet: het zou kunnen dat genetische factoren zowel de ontwikkeling van sociale support als de toekomstige gezondheid beïnvloeden zonder dat sociale support een directe causale rol
speelt in de gezondheid!
Patiënten met hoge sociale support herstellen sneller van ingrepen.
Hoe kan sociale support onze gezondheid beïnvloeden?
Buffering hypothese
sociale support beïnvloedt gezondheid door de persoon te beschermen tegen de negatieve effecten van hoge dosissen stress.
Dit gebeurt enkel bij blootstelling aan een sterke stressor, los daarvan is er geen buffering.
Mensen met hoge sociale support zullen een situatie minder snel als stressvol inschatten en de sociale support kan ook de respons op een stressor beïnvloeden na de initiële appraisal.
Hoe kan sociale support onze gezondheid beïnvloeden?
Direct effects hypothese:
sociale support is voordelig voor de gezondheid, ongeacht hoeveel stress iemand ervaart - de voordelen zijn gelijkaardig onder lage en hoge stress situaties.
Hoe kan sociale support onze gezondheid beïnvloeden?
Stress prevention model:
stress voorkomen kan ook voordelig zijn voor de gezondheid, sociale support kan bijdragen dmv advies en middelen waarmee blootstelling aan stress vermeden of geminimaliseerd kan worden.
bv vrienden helpen je bij een belangrijke beslissing
Het meer recente stresspreventiemodel geeft aan dat sociale steun ook kan helpen stress te voorkomen, doordat de sociale omgeving kan helpen de juiste keuzen te maken om zo de kans op blootstelling aan stressvolle gebeurtenissen en omstandigheden te verkleinen.
Is sociale support altijd nuttig?
Als de hulp ontoereikend is, in de verkeerde categorie of iemand wilt geen hulp, dan zal sociale support niet altijd stress verminderen en gezondheid bevorderen.
De beste support is degene die beantwoordt aan de noden van de ontvanger.
Invisible support
wanneer de ontvanger niet eens beseft dat hij support ontvangt.
Persoonlijke controle
het gevoel eigen beslissingen en effectieve acties te kunnen nemen om voordelige gevolgen uit te lokken en onvoordelige gevolgen te vermijden.
Mensen met een hoog gevoel van persoonlijke controle ervaren we minder strain van stressors.
types van controle: gedragscontrole
het vermogen om concrete actie te ondernemen om de impact van een stressor te beïnvloeden.
Daadwerkelijk fysieke actie ondernemen
Bv: een vrouw die zwangerschapslessen volgt om zo speciale ademhalingstechnieken te leren, dat doet de pijn verminderen tijdens de bevalling
types van controle: cognitieve controle
vermogen om denkprocessen of strategieèn te gebruiken om de impact van een stressor te beinvloeden. Deze vorm van controle blijkt bijzonder effectief in het reduceren van stress!
Gedachten op iets anders richten
Bv: als je aan het bevallen bent, denkt de moeder misschien aan de positieve dinge die een kind met zich meebrengt of aan een leuke dag op het strand
Types van controle: informatiecontrole
door informatie te verzamelen over een potentieel stressvolle situatie kun je jezelf beter voorbereiden op die situatie (bijv. jezelf inlezen in de cultuur van een ver land voordat je er op vakantie gaat).
Overtuigingen over zichzelf en controle
Interne locus van controle
geloof dat de controle over gebeurtenissen bij zichzelf ligt.
Overtuigingen over zichzelf en controle
Externe locus van controle:
geloof dat de controle over gebeurtenissen buiten zichzelf ligt.
Verschil tussen self esteem (eigenwaarde) en self efficacy (zelfeffensenstie)?
Eigenwaarde is de positieve of negatieve evaluatie van zichzelf, terwijl zelfefficiëntie het geloof is in iemands vermogen om doelen te bereiken. Het hebben van een hoog gevoel van eigenwaarde en zelfefficiëntie kan iemands zelfvertrouwen, motivatie en veerkracht vergroten
Self-efficacy
Als men gelooft voldoende bekwaam te zijn om een bepaalde taak uit te voeren, dan vergroot dat de kans om die taak met een positief resultaat af te ronden.
Mensen schatten hun kansen in obv eerdere observaties van zichzelf en anderen. De beslissing om uiteindelijk aan een taak te beginnen hangt af van: outcome expectanxcy, self-efficacy expectancy
Outcome expectancy
het geloof dat het gedrag, indien goed uitgevoerd, zal leiden tot een voordelig resultaat.
Bv: als ik 5 keer per week ga sporten, verlaag ik de kans op een cardiovasculaire aandoening.
Self-efficacy expectancy
het geloof de taak naar behoren te kunnen uitvoeren.
Bv: Een student die zelfbewust is dat hij de stof en informatie kan leren en het tentamen goed zal maken.
social learning:
het observeren van modellen/anderen.
Voor onze zelfcontrole gebruiken we informatie over onze eerdere successen en mislukkingen, evenals social learning
Waarom ontbreekt het mensen aan zelfcontrole?
Learned helplessness
Het wegvallen van een gevoel van controle over een situatie kan resulteren in aangeleerde hulpeloosheid, een fenomeen gerelateerd aan depressie, waarbij een individu zich maar bij de situatie neerlegt, het opgeeft.
is een belangrijke karakteristiek van depressie. Mensen die zich bevinden in situaties die ze niet kunnen controleren en die tot herhaald mislukken leiden, kunnen hulpeloos worden. Niet elke persoon in een uitzichtloze situaties wordt hulpeloos.
Bv: een student die telkens maar slechte cijfers haalt, zal stoppen zijn doelen achteraan te gaan wat resulteert in dat ze geen controle hebben over de gebeurtenisse in hun leven.
Welke rol spelen attributies die mensen hebben bij het ontstaan van aangeleerde hulpeloosheid?
Naarmate mensen situaties meer als extern, tijdelijk en specifiek beoordelen, zal er minder snel geleerde hulpeloosheid optreden en zal een gevoel van persoonlijke controle standhouden.
Uit meerdere studies blijkt dat mensen met een sterk gevoel van persoonlijke controle zich prettiger voelen, gezonder zijn, zich gezonder gedragen en, als ze ziek worden, beter en effectiever met een ziekte omgaan dan mensen met een zwak gevoel van persoonlijke controle.
