2.2 Cyfranogiad drwy etholiadau a phleidleisio Flashcards
Democratiaeth
Demos (y bobl) a Cratos (pwer): rhoi pwer i’r bobl
Democratiaeth Uniongyrchol
Pan fo dinesydd llawn yn gwneud penderfyniad: reffwrenda
Democratiaeth Gynrychiadol
Mae dinasyddion yn ethol cynrychiolwyr
Democratiaeth Seneddol
Aelodau’r deddfrfa (senedd) yn ffurfio adran weithredol
Elitiaeth
Mwyafrif y cymdeithas yn cael ei rheoli gan lleiafrif
Plwraliaeth
Cyflwr neu system lle mae dau neu fwy o wladwriaethau, grwpiau, egwyddorion, ffynonellau awdurdod, ac ati, yn cyd-fyw.
Apathi
Mae apathi gwleidyddol yn deimlad o ddiffyg diddordeb yn yr ymdeimlad o wleidyddiaeth neu ddifaterwch tuag at wleidyddiaeth.
Ymatal
Mae ymatal yn derm mewn gweithdrefn etholiad ar gyfer pan nad yw cyfranogwr mewn pleidlais naill ai yn pleidleisio (ar ddiwrnod yr etholiad) neu, mewn trefn seneddol, yn bresennol yn ystod y bleidlais, ond nad yw’n bwrw pleidlais.
Dilysrwydd
Mewn gwyddoniaeth wleidyddol, cyfreithlondeb yw hawl a derbyniad awdurdod.
Pa grwpiau mewn cymdeithas sy’n fwy tebygol o bleidleisio a pham
-Po fwyaf addysgedig yw person, y mwyaf tebygol y
bydd ef neu hi o bleidleisio
-mae pobl fwy cyfoethog yn fwy tebygol o bleidleisio
-mae pobl ifanc yn llawer llai tebygol o bleidleisio na’r henoed
3 Math o System
1-Systemau Mwyafrifol/Plwral
2-Systemau Cyfranol
3-Systemau Cymysg
Systemau Mwyafrifol/Plwral
Angen i’r enillydd cael mwyafrif y pleidleisiau
Cyntaf yn y ras
Bleidlais Amgem (AV)
Bleidlais Atodol (SV)
Systemau Cyfranol
Mwy nag un person yn cynrychioli etholaeth mwy
System Rhestr Plaid
Pleidlais Sengl Drosglwyddadwy
Systemau Cymysg
Systemau Cymysg
Mwy nag un system: elfennau mwyafrifol a chyfrannol
Manteision Ac Anfanteision Cyntaf Yn Y Ras
Manteision >Syml >Canlyniadau Clir >Sefydlogrwydd >Cynrychiolaeth Etholaethau Anfanteision >Ethol gan llai na 50% >Pleidleisiau Gwastraff >Maint Etholaethau >Nid yw’n adleiwyrchu barn y gwlad >Ffafrio’r dwy brif blaid
System Rhestr Plaid
Manteision + Anfanteision
Pleidleisio dros pleidiau
Derbyn seddi yn gyfrannol
Mantais: System deg i bob etholwr
Mantais: Haws ar gyfer pobl lleiafrifol
Anfantais: Diffyg cysylltiad rhwng etholwyr a cynrychiolwyr
Anfantais: Pleidiau llawer mwy pwerus
Pleidlais Sengl Trosglwyddadwy
Manteision + Anfanteision
Sicrhau Cynrychiolaeth Cyfrannol
Rhestri Pleidlais, angen 50%, os na cael gwared ar y person gyda’r nifer lleiaf ac defnyddio ail bleidlais ei etholwyr
Gogledd iwerddon: lleol, datganoledig a ewropeaidd
Mantais: Cynrychiolaeth Cyfrannol
Mantais: Gwerth Pleidleisiau Decach
Mantais: Mae angen 50% o seddi ar gyfer llywodraeth
Mantais: Llywodraethau Clymbleidiol: Cynrychiolaeth
Anfantais: System fwy cymleth na rhai erail
Anfantais: Clymbleidiau
Anfantais: Etholaethau llawer fwy
System Aelod Ychwanegol (AMS)
Manteision + Anfanteision
Seddi Etholaethol a Rhanbarthol
Senedd Cymru
Mantais: Anodd enill mwyafrif enfawr
Mantais: Llai o bleidleisiau yn cael ei wastraffu
Mantais: Decach
Mantais: Atal dominyddiaeth un blaid
Anfantais: Creu dau fath o gynrychiolwyr
Anfantais: Dim yn digon cynrychioladwy o’r bleidiau llai
Effaith y System Cyntaf Yn Y Ras ar system bleidiol
Pleidiau mawr yn gwneud yn dda ac yn cynyddu eu bwer
Creu System Ddwy Bleidiol
Creu Sefydlogrwydd
Unben Etholedig
Effaith y Systemau Cyfranol ar system bleidiol
Effeithio ar gynrychiolaeth bleidiau (Alban a Chrymru) Creu System Aml Bleidiol Creu Consensws Clymbleidiau a Llywodraethau Lleiafrifol Effeithio ar Bolisiau
Cwestiynnu Tegwch Y Systemau Mwyafrifol
Sicrhau Mandad I’r blaid buddigol
Cysylltiad cryf rhwng etholaeth a cynrychiolwyr
Llywodraeth Cryf a Sefydlog
Llai teg na system cyfrannol
Senedd Grog
Pan fu un o bleidiau yn enill mwyafrif
e.e. 1997, 2005,2015
Clymblaid Grand
2 brif Blaid
e.e. ‘One Wales’ 2007 - y cytundeb clymblaid ar gyfer Cynulliad Cenedlaethol Cymru rhwng Llafur a Phlaid Cymru
Manteision + Anfanteision Clymbleidiau
Manteision
Polisiau Cyffredinol: Plesio Pawb
Sicrhau sefydlogrwydd
Cydweithrediad
Anfanteision
Llai o gwrthwynebiad i’r llywodraeth
Proses hir iawn o ffurfio
Nifer o bolisiau yn cael ei anwybyddu
Refferenda
Manteision Barn clir y boblogaeth Cynyddu Cyfreithlondeb Hysbysu well ar mater penodol Sicrhau lleihad mewn ‘gridlock’
Anfanteision Tanseilio Sofraniaeth Seneddol Cael ei defnyddio pan fu’r llywodraeth yn debygol o enill Geiriad y cwestiwn yn bwysig Diffyg Gwybodaeth
Mathau o ymrwymiad gwleidyddol
- Rhwedd/Gender
- Dosbarth
- Ethnigrwydd
- Oedran
- Rhanbarth
Rhwedd/Gender
Yn diweddar: menywod wedi dod yn fwy amlwg wrth bleidleisio
Roedd Menywod fel arfer yn bleidleisio’n geidwadol
Menywod yn llai debygol o weld gwrthdaro undebol
Ymrwymiad at traddodiad
Erbyn heddiw: eithaf hafal ond caidwadwyr yn enill o fewn menywod hyn
Llafur yn ceisio enill ei bleidlais: rhagfarn positif tuag at menywod (2005) a mwy o fenywod yn y gweithle
Dosbarth
- Dosbarthiadau is yn pleidleisio am pleidiau mwy blaengar (progressive)
- Dosbarthiadau uwch yn cefnogi pleidiau mwy ceidwadol o syniadau traddodiadol
- Polisiau Pleidiau (Llafur: gwasanaeth iechyd ac addysg, Ceidwadwyr: lleihad trethi)
- Traddodiad
- Cysylltiad gyda’r undebau?
- Rhanbarthiad (north-south divide)
Oedran
- Pobl iau:tueddu llafur
- Pobl hyn:tueddu ceidwadwyr
Rhanbarth
-Po fwyaf addysgedig yw person, y mwyaf tebygol y
bydd ef neu hi o bleidleisio
-mae pobl fwy cyfoethog yn fwy tebygol o bleidleisio
-mae pobl ifanc yn llawer llai tebygol o bleidleisio na’r henoed
Rhanbarth
- Rhaniad gogledd- de
- Dosbarth canol yn y de h.y cyfoeth cyfartalog aelwydydd yn y de-ddwyrain yw £ 381,000, dwywaith yn uwch na’r gogledd-ddwyrain ar £ 163,000.
- Mwy o waith diwyllianol yn y gogledd: llai o arian
Ethnigrwydd
- Grwpiau ethnig lleiafrifol: tueddu cefnogi llafur
- Tueddu i beidio troi allan i bleidleisio (2010: 40% o bobl mixed race bleidleisiodd)
Ymochri Dosbarth Ac Ymochri Pleidiol yn y Gorffennol
Tan yr 1970au roedd pobl yn deurngar i blaid penodol
Ymochri Dosbarth
- Pobl yn tueddu i bleidleisio ar gyfer y blaid sydd yn disgwyliedig gan ei ddosbarth cymdeithasol
- Cael ei dylanwadu’n fawr gan ei cyfoedion
Ymochri Pleidiol
- Grwpiau penodol o gymdeithas yn deurngar i blaid benodol
- NID O RHEIDRWYDD OHERWYDD DOSBARTH
- Core Voters
Rhesymau am dadymochri dosbarth?
- Safonau byw gwell- doarthiadau yn gor-gyffwrdd; felly nad oedd rhagor o dylanwad dosbarthiadol: y plaid ceidwadol a llafur yn apelio at y dosbarth gweithiol
- Dosbarth gweithiol llai: mwy o gymhwysderau, felly pleidleisiodd nifer ar gyfer Thatcher yn 1979 (339 o seddi) (LLOEGR digwyddodd hyn)
- Sector Cyhoeddus v Sector Preifat: pobl o’r sector cyhoeddus yn pleidleisio llafur, preifat yn pleidleisio ceidwadwyr
Rhesymau am dadymochri pleidiol?
- Mwy o wybod gwleidyddol gan etholwyr: llawer mwy sinicaidd at y bleidiau mwy
- Y cyfryngau: mwy o wybodaeth ac felly’r gallu i wneud penderfyniadau wybodus
- Addewidion y prif bleidiau: ar ol ffeli i cadw at addewidion mae nifer o bleidiau (sinigiaeth)
- Llafur yn symud i’r canol- big tent approach- 1997 418 o seddi
- 1970- 90% yn dilyn plaid penodol, 2010- 57%
Beth yw anwaladwch?
- Pleidleiswyr anwadal yn tueddu ymateb yn fwy i’r awyrgylch cymdeithasol, economaidd a gwleidyddol y cyfnod
- Symud rhwng pleidiau
- Gwneud gwahaniaeth enfawr mewn etholiad
Rhesymau anwaladwch?
1- Pleidleisiau protest: cynghorwyr annibynnol yn enill
1045 o seddi yn etholiadol lleol 2019
2- Dadymochri dosbarth a pleidiol
3- Materion Llosg e.e. Cynhesi byd eang: 2019 gwyrdd yn enill 194 o cynghorwyr ychwanegol
4- Model pleidleisio rhesymegol: pa bynnag plaid sydd yn rhoi elw gorau iddynt (lib dems: prifysgol am ddim?)
Damcaniaeth Pleidleisio Rhesymegol
- Pleidleiswyr yn gwneud penderfyniadau ar sail hinsawdd gwleidyddol: economaidd, llwyddiant y blaid, arweinyddiaeth y blaid a materion llosg
- Pleidleisio ar gyfer y plaid y byddai’n ei elwa ohynynt
Y Model Falens
Damcaniaeth bod unigolyn wedi beirniadu cymhwysedd yr holl bleidiau
Pynciau llosg
1 Economi 2 Mewnfudo 3 Gofal Iechyd 4 Newid hinsawdd 5 Polisi Tramor 6 Diogelwch 7 Trafnudiaeth cyhoeddus
Ymgyrchoedd
- Dim ond £30,000 o wariant ym mhob etholaeth
- Dim ond pobl sydd yn medru pleidleisio gall cyfrannu at ymgyrchoedd gwleidyddol
- Ymgyrchu Negyddol!
Y cyfrygau torfol
- Effeithio ar etholiadau trwy: Cadarnhau agweddau gwleidyddol, Gosod yr Agenda ar gyfer trafodaeth a dwyn perswad etholwyr
- 1992- the sun yn cael dylanwad enfawr ar yr etholiad
- Teledu- 85% o bleidleiswyr yn derbyn gwybodaeth o’r teledu
- Teledu- dadleuon cyhoeddus
- Dadl arweinwyr
Delweddau pleidiau ac arweinwyr
- Mwy o ddylanwad gan cyfryngau= mwy o ffocws ar arweinwyr pleidiau gwleidyddol
- Tony Blair- ifancach, ei edrychiad yn dangos ei mantra o llafur newydd
- 2010- Gordon Brown yn gwynebu 2 ddyn ifanc, optics negyddol
Pleidleisio Tactegol
E.e- Gogledd Caerdydd: 92% o bleidleisiau yn mynd tuag at 2 brif blaid: gan bod mwy o siawns ganddynt o enill
Isetholiadau
- Ddim yn bleidleisio dros llywodraeth
- Hanner ffordd trwy tymor llywodraeth
- Pleidiau llai yn gwneud yn gwell: newport west 2019: 2 brif plaid dim ond yn enill 61% o’r bleidleisiau
- Turnout isel
Esboniadau hir dymor a byr dymor am batrymau pleidleisio
Hir Dymor
- Ymochri Dosbarth
- Ymochri Pleidiol
- Anwaladwch
Byr Dymor
- Damcaniaeth Pleidleisio Rhesymegol
- Y Model Falens
- Pynciau llosg
- Ymgyrchoedd
- Y cyfrygau torfol
- Delweddau pleidiau ac arweinwyr
- Pleidleisio Tactegol
System Rhestr Plaid: Rhestr Agored
Dewis Ymgeiswyr
System Rhestr Plaid: Rhestr Cauedig
Dewis Pleidiau
Bleidlais Amgem (AV) vs Bleidlais Atodol (SV)
- Gyda AV, gallwch raddio cymaint o ymgeiswyr ag y mae. Ond gyda SV, dim ond eich dau ymgeisydd uchaf y gallwch chi eu graddio.
- Gyda AV, os nad oes gan ymgeisydd fwyafrif yn y rownd gyntaf, caiff yr ymgeisydd sydd â’r lleiaf o bleidleisiau ei ddileu ac mae ei bleidleisiau’n cael eu hailddosbarthu - mae hyn yn parhau nes bod gan ymgeisydd fwyafrif (ac yn ennill). Ond gydag SV, os nad oes gan ymgeisydd fwyafrif yn y rownd gyntaf, caiff pob ymgeisydd ond y 2 uchaf eu dileu a chaiff y pleidleisiau eu hailddosbarthu.
- Hefyd, mae AV yn sicrhau bod gan yr ymgeisydd buddugol fwyafrif tra nad yw hyn yn bendant gyda SV.
D’hont
Watch video
Model pleidleisio rhesymegol
Pleidleisio dros y plaid gall rhoi’r elw gorau iddynt
Model Butler and Stokes
Dosbarth oedd prif rheswm dros pleidleisio:
Tlawd- Llafur
Cyfoethog- Ceidwaswyr
Damcaniaeth Pleidleisio Rhesymegol
Pleidleiswyr yn gwneud penderfyniadau ar sail hinsawdd gwleidyddol: economaidd, llwyddiant y blaid, arweinyddiaeth y blaid a materion llosg
MODEL PLEIDLEISIO PROBABILISTIG
Aim for the middle of the spectrum
