1.3- Sut mae datganoli yn gweithio yn y DU

Question 1

Rolau, pwerau ac adnoddau Prif Weinidog Cymru.

Answer 1

> Cyfrifoldeb dros strategaeth Llywodraeth Cymru
> Sicrhau perthynas da rhwng cymru a’r DU cyfan 
> Cynrychioli cymru yn rhyngwladol 
> Dibynol ar fwyafrif llywodraethol
> Atebol i’r cynulliad
> Sicrhau effeithlonrwydd y llywodraeth 
> Sicrhau rhyddid gwybodaeth 
> Apwyntio aelodau’r cabinet 
> Cadeirio cyfarfodydd cabinet

> Swyddfa yn Nhy hywel a staff- aelodau y gwasanaeth sifil
Medru benodi 6 cynghorydd arbennig

Question 2

System y Cabinet yng Nghymru

Answer 2

> Penodir gan y prif weinidog
Cynnwys gweinidogion cymru a dirprwy gweinidogion cymru
Wythnosol
Tua 15 aelod cynulliad yn rhan ohoni
Gwneud penderfyniadau ar gwaith y cynulliad cyfan
Pwyllgorau cabinet: Rhoi’r cyfle i weinidogion ystyried yr opsiynau sydd ar gael
Cydgyfrifoldeb- Nodiadau uchod

Question 3

Strwythur y Cynulliad yng Nghymru

Answer 3

> Adran Weithredol = Llywodraeth Cymru (P.W + Cabinet)

> Corff Ddeddfwriaethol = Cynulliad Cenedlaethol Cymru

> 60 Aelod Cynulliad
> 20AC Aeloadau Rhanbarthol (system aelod ychwanegol)
> 40AC Aelod Etholaethol (cyntaf yn y ras)

> Unicameral= un siambr – haws i ddeddfu/ fwy cyflym/ effeithiol
Modern= hanner cylch/ technoleg/ pleidleisio
Llywydd (Llefarydd) yn cadeirio Cyfarfodydd Llawn Elin Jones AC Plaid Cymru (dirprwy llywydd Ann Jones AC Llafur)
Llywodraeth lleiafrifol > clymbleidiol

Question 4

Problemau Maent y senedd unicameral

Answer 4

> Dim digon o ASau- gormodedd o gyfrifoldeb

> Llai o atebolrwydd/ llai o gyfle i ddal y llywodraeth yn atebol neu atal nhw rhag fynd yn orbwerus

Question 5

Ffurfiant y cynulliad

Answer 5

Llafur- 29
Dem Rhydd- 1
UKIP- 3
Plaid Cymru- 10
Ceidwadwyr-12
Annibynnol- 5 (PC1, UKIP 3, Llaf 1)

Question 6

Rolau A Phwerau y Cynulliad yng Nghymru

Answer 6

> Deddfu
Craffu
Cynrychioli

> Nid oes ganddynt pwer dros- cyfansoddiad/ UE/ TRETH/ AMDDIFFYN/ lloches a mewnfudo/ ynni/ heddlu carchardai a llysoedd

> Gwrthdaro oherwydd pwerau > ffermydd gwynt/ carchardai/ UE/ Trethi

Question 7

Pwerau: Sut Ydynt wedi datblygu?

Answer 7

Siop siarad> 2006 Deddf Llywodraeth Cymru = cymhwysedd deddfwriaethol i’r Cynulliad dros yr 20 maes (roedd rhaid gofyn am bwerau o Senedd y DU i basio deddfau sef Gorchymyn Cymhwysedd Deddfwriaethol)

2011 Refferendwm = dim rhaid gofyn am bwerau o fewn yr 20 maes e.e. Tai/ Llyw.leol/ Twristiaeth/ Chwaraeon a Hamdden/ Bwyd/ Addysg/ Iechyd ayyb = Y gallu i greu Deddfau Unigryw i Gymru e.e. Deddf gwaharddiad taro plant 2019

Question 8

Beth mae’r Cynulliad gallu gwneud?

Answer 8

1- Defnyddio eu pwerau i basio deddfau
2- Gofyn am bwerau i drafod mater e.e. ffermydd gwynt
3- Cydsyniad Brenhinol (os mae Senedd DU eisiau pasio deddf ym maes sydd wedi datganoli rhaid gofyn am ganiatâd (cydsynio)
4- Is-ddeddfwriaeth sef rheoliadau/ canllawiau staduol ar ddeddfau DU.

Question 9

Proses deddfwriaethol y Cynulliad yng Nghymru

Answer 9

1) Gweinidog: creu a chyflwyno cynnig i’r Cynulliad
2) Pwyllgor Deddfu (6AC) yn paratoi adroddiad cyffredinol
3) Pleidlais yn y siambr ar y syniad cyffredinol (os yn methu=diwedd y syniad)
4) Pwyllgor Deddfu trafod gwelliannau a phleidleisio arnynt
5) Trafod gan y Cynulliad ar y gwelliannau
6) Pleidlais derfynol = Deddf y Cynulliad
7) Cyfrin Gyngor= cymeradwyaeth gan y frenhines

Question 10

Gwaith pwyllgorau y Cynulliad yng Nghymru

Answer 10

> Grwp bach o bobl (AC) sy’n edrych mewn i faes penodol yn fanwl (datblygu arbenigedd)

> Gan amlaf mae pwyllgor i gyd-fynd gyda phob maes cyfrifoldeb y Cabinet e.e. Diwylliant/ Economi/ Iechyd

> Yn ogystal mae pwyllgor Cyllid/ Craffu ar waith y PW/ Deisebu/ Materion cyfansoddiadol

> Ymgynghori = effeithiol= cynrychiolaeth/ democratiaeth/ atebolrwydd/ craffu = Gwell na system DU?

Question 11

Rolau pwyllgorau y Cynulliad yng Nghymru

Answer 11

Rôl = craffu/ ymchwilio deddfwriaeth bosib/ ymchwil/ trafod/ ymgynghori/ cyfweld
E.e Pwyllgor Iechyd= cyfrannu organnau
Pwyllgor Addysg= darpariaeth cefnogaeth dyslexia

Question 12

Aelodaeth pwyllgorau y Cynulliad yng Nghymru (+dadleuon)

Answer 12

> Aelodaeth- yn cyfateb i gyfansoddiad pleidiol y Siambr (felly y blaid fwyarfirol – llywodraeth, gyda mwy o aelodau ar bob pwyllgor) Craffu??

> 60AC= nifer yn aelod ar sawl pwyllgor = effeithiol?
Tua 6AC yn unig ar rai pwyllgorau = effeithiol?
Gormod o waith?

Question 13

Cyfarfodydd llawn y Cynulliad yng Nghymru

Answer 13

> Cyfarfod o holl AC yn y siambr pob Dydd Mawrth a Mercher
Cadeirio gan y llywydd, agenda (gan y llyw) oflaen llaw
= mwy effeithiol na Senedd y DU?
Cwestiynau’r PW yn wythnosol = 45mun
Cwestiynu’r Gweinidogion= oleiaf unwaith pob pedair wythnos
CRAFFU
Dadl fer / gohiriad- cyfle i’r wrth-blaid/ AC drafod pwnc o bwys ar frys
Balot cwestiynau wythnosol i gynnig cwestiwn/ deddfwriaeth

Question 14

Rolau a dylanwad AC y Cynulliad yng Nghymru

Answer 14

> Deddfu (trafod/ cwestiynu/ pleidleisio)
Craffu ar y llywodraeth
Cynrychiolaeth (etholaeth/ rhanbarth/ eu plaid)
Pwyllgorau + ymchwilio (craffu/ atebolrwydd/ datblygu arbenigedd)
Cwrdd ag etholwyr + cyfathrebu
Codi ymwybyddiaeth am faterion lleol pwysig

Question 15

Dadleuon rolau a dylanwad AC y Cynulliad yng Nghymru

Answer 15

> Rhai = aelodau’r llyw/ eraill= aelodau’r gwrth-bleidiau

> Gwahaniaeth statws Aelodau etholaethol a rhanbarthol?

Question 16

Cynrychiolaeth yn y Cynulliad yng Nghymru= cymharu gyda senedd y DU

Answer 16

Rhyw
DU: 32% menywod
Cymru: 47% menywod

Grwpiau ethnig
DU: 8%
Cymru: 3.3%

Question 17

Rôl yr wrthblaid yn y Cynulliad yng Nghymru

Answer 17

> Yr ail blaid fwyaf (ddim wastad yn amlwg/ neu yr un un pob tro)
Craffu, cwestiynu, herio, sicrhau atebolrwydd
Cefnogi os oes angen
Gwrthwynebiad cyfrifol ac adeiladol
Cynnig dewis arall (anhebygol yng Nghymru)

Question 18

Cyfyngiadau ar gwrthblaid y Cynulliad yng Nghymru

Answer 18

> Diffyg arian/ cyllid
Dim gweision sifil fel y llyw
Methu gosod agenda
Tuedd o wrthwynebu = osgoi’r tir canol = ofni pleidleiswyr
Colli etholiadau= moral isel= achosi rhaniadau
Etholwyr yn cofio gwendidau llywodraethau cynt / dylanwad pleidiau Prydeinig e.e. Dem Rhydd

Question 19

Craffu ar y llywodraeth

Answer 19

Sut?
> Cyfarfod llawn / cwestiynu’r PW/ Cwestiynu > Gweinidogion/ dadl fer
> Pwyllgorau/ Pwyllgor Craffu’r PW/ Pwyllgor Deisebu (+Swyddfa Archwilio Cymru/ Pwyllgor Archwilio’r > Cynulliad)
> Gwrth-blaid
> Pleidlais diffyg hyder

> 60AC = annigonol i gyflawni’r holl swyddogaethau felly craffu’n llai effeithiol na’r DU?

Question 20

Effaith a Datblygiad Datganoli yn y Deurnas Unedig

Answer 20

> 1997: Llafur Newydd yn gwthio datganoli

> Sewell Convention: a convention that states that parliament cannot legislate in devolved powers.

Question 21

Heriau i Ddatganoli

Answer 21

> West Lothian Question:
Y berthynas rhwng llywodraeth Prydain a’r gweinyddiaethau datganoledig:
Analluogrwydd/ Instability
Arian: Mae dinasyddion Lloegr yn dlotach

Question 22

West Lothian Question

Answer 22

> Y ffaith y gall ASau o’r Alban, Cymru a Gogledd Iwerddon bleidleisio ar bolisïau sy’n effeithio’n uniongyrchol ar bobl yn Lloegr.

Question 23

Y berthynas rhwng llywodraeth Prydain a’r gweinyddiaethau datganoledig:

Answer 23

> Cynnydd yn nifer yr anghydfodau llys rhwng y llywodraethau datganoledig a’r llywodraeth: BREXIT

Question 24

Senedd Yr Alban 
Enw:
Cefnogaeth reffwrendwm:
Model o Ddatganoli:
Eng O Meysydd:

Answer 24

Enw: Holyrood
Cefnogaeth reffwrendwm: 74%
Model o Ddatganoli:
Eng O Meysydd:

Question 25

Senedd Gog Iwerdd
Enw:
Cefnogaeth reffwrendwm:
Model o Ddatganoli:
Eng O Meysydd:

Answer 25

Enw:
Cefnogaeth reffwrendwm: 71%
Model o Ddatganoli: Cadw pwerau nol
Eng O Meysydd:

Question 26

Heriau Datganoli

Answer 26

1- West lothian
2- Perthnasoedd yn dirywio
3- Ansefydlogrwydd
4- Cyllid