2.1- Dinasyddiaeth a hawliau Flashcards

1
Q

Dinasyddiaeth

A

bod yn aelod o gymdeithas wleidyddol sy’n anwahanadwy gyda’r hawl i gyfrannu iddi. Ond mae hefyd yn golygu bod yn ddinesydd cyfreithiol a’r hawliau sy’n dod gyda hynny yn ogystal a’r dyletswyddau.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Dinasyddiaeth Uwchgenedlaethol

A

Mae dinasyddiaeth luosog, dinasyddiaeth ddeuol, cenedligrwydd lluosog neu genedligrwydd deuol, yn statws dinasyddiaeth person, lle mae unigolyn yn cael ei ystyried ar yr un pryd yn ddinesydd o fwy nag un wladwriaeth o dan gyfreithiau’r gwladwriaethau hynny.
UE
Gymanwlad(Commonwealth)
E.e. >Pasports hefyd yn dweud ‘Undeb Ewropeaidd’
>Mwy na 500,000 yn dal dinasyddiaeth prydeinig a gwyddelig

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Dinasyddiaeth Fyd-eang

A

Dinasyddiaeth fyd-eang yw’r syniad bod gan bawb hawliau a chyfrifoldebau dinesig sy’n dod gyda bod yn aelod o’r byd, gydag athroniaeth a synhwyrau byd-eang, yn hytrach nag fel dinesydd cenedl neu le penodol.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Rhyddid (Freedom/Liberty)

A

Y pŵer neu’r hawl i weithredu, siarad, neu feddwl fel un sydd eisiau
Perthynas Tair Rhan
1- Y person sy’n rhydd
2- Y cyfyngiadau a rhwystrau neu ddim sydd yn gwneud person yn rhydd
3- Beth mae person sy’n rhydd yn medru’i wneud neu beidio

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Mathau o Rhyddid

A
  • Rhyddid Meddwl a Mynegiant
  • Rhyddid i weithredu
  • Rhyddid i wneud niwed i eraill
  • Rhyddid cydsyniad
  • Rhyddid gwneud niwed i’ch hunan

E.e. > Nid oes rhyddid peidio gwisgo gwregys
> Ewthanasia yn erbyn y gyfraith

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Cydraddoldeb Adain Chwith

A

Equality of outcome

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Cydraddoldeb Adain Dde

A

Equality of opportunity

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Cydradoldeb Ffurfiol

A

Na ddylai rheolau ffurfiol wahardd unigolion rhag cyflawni nodau penodol trwy gyfeirio at nodweddion personol.
E.e The Equality Act 2010

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Cydradoldeb Foesol

A

Bod pawb yr un mor bwysig a’i gilydd

E.e Pawb yn medru pleidleisio

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Cydradoldeb o flaen y gyfraith

A

Mae’r gyfraith yr un mor berthnasol i bawb a bod pawb yn cael ei trin yn ol gyfraith y gwlad.
E.e Scandal Treuliau (expenses)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Rhyddid dinasyddol

A

Bod hawliau gan pob dinesydd

E.e Shamima Begum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Rhyddid personol cydradd

A

Bod gan pawb ddewis

E.e Deddf Erthylu 1967

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Cydraddoldeb materol

A

Bod incwm yn cael ei ddosrannu’n deg

E.e Financial Services and the Equality Act: Sicrhau cymorth ariannol i pobl anabl

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Mynediad cydradd y swyddi a gwasanaethau

A

Yr hawl i wneud gais am sydd ac i gawl hawliau gwleidyddol

E.e Yr NHS, presgripsiynau am ddim(Cymru)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Cydradoldeb canlyniad

A

Bod gan pawb cydraddoldeb yn y man cyntaf

E.e 1880: deddf addysg- sicrhau bod addysg ar gael ar gyfer pob person oed 10.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Dinesydd Gwethgar…

A

Unigolyn sy’n cymrud rol o fewn y gymuned; cysylltwyd y term gyda gwirfoddoli

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Cyfranogiad dinasyddol/ sifil

A

Pobl yn ymwneud a’i gilydd er mwyn canlyn eu amcanion a’u diddordebau- e.e Residents Accosiation: Ffurf answyddogol o chyfranogi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Ymrwymiad ddinesig

A

Ffurf fwy swyddogol o gyfranogi yn y broses o lywodraethu. E.e paneli ymgynhori, llywodraethwyr
Nid yw’n rhan o’w wladwriaeth ond mae’n helpu’r wladwriaeth
E.e 1,332,952 o pecynnau bwyd yn cael ei darparu i food bank yn 2018

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Rheol Y Gyfraith

A

Y cysyniad bod pawb angen ufuddhau a chael eu rheoleiddio gan y gyfraith.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Rheol yn ôl y gyfraith

A

Rhaid i unigolyn ymddwyn mewn ffordd sydd yn ystyired y gyfraith, ni all unrhyw un cael ei gosbi am rhywbeth nad yw’n yn erbyn y gyfraith

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Rheol o dan y gyfraith

A

Does neb tu hwnt i’r gyfraith gan gynnwys y llywodraeth.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Rheol yn ôl cyfraith uwch

A

Rhaid i bob cyfraith gan y llywodraeth cydymffurfio a’r addewidion o degwch, cyfiawnder a moesoldeb

23
Q

Amddiffyniad o dan y Gyfraith

A
Amddiffyn dinadyddion rhag cael ei dramgwyddo gan llywodraeth or-bwerus
Magna Carta (sefydlu'r egwyddor bod pawb yn ddarostyngedig i'r gyfraith, hyd yn oed y brenin, ac yn gwarantu hawliau unigolion) 
Deddf Hawliau Dynol
24
Q

Hawliau Lleiafrifoedd

A

Amddiffyn hawliau grwpiau lleiafrifol
E.e Deddfau cenhedloedd unedig
Erthygl 27: International Covenant on Civil and Political Rights
Erthygl 30: Convention on the rights of a child

25
Q

Gwahaniaethu Cadarnhaol

A

Defnyddio anghydraddoldeb er mwyn gwella cydraddoldeb

26
Q

4 math o Gwahaniaethu Cadarnhaol

A

Anogaeth
Tie-Breaking
Handicapio
System Cwota

E.e
Ysgolion o ardaloedd llai ffodus yn cael cynnigion is ar gyfer prifysgolion (AAA-ABB)
Cwota ar y nifer o bobl yn oxbridge a ddaeth o ysgolion y wladwriaeth
EMA

27
Q

Anogaeth

A

Hysbysebu swydd mewn papur newydd mae grwp lleiafrifol penodol yn darllen

28
Q

Tie-Breaking

A

Os oes dau person yr un mor gymwys (qualified) rydych yn dewis y person o’r grwp ethnig.

29
Q

Handicapio

A

Gorfodi i bobl o gefndiroedd mwyafrifol cyraedd safon uwch er mwyn cael ei ystyried

30
Q

System Cwota

A

Rhaid i swydd cael nifer penodol o____

31
Q

Prif Ffynhonellau Hawliau Dinasyddion y DU

A

Y Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol
Deddf Hawliau Dynol 1998
Bil Hawliau Prydain
Deddfwriaeth gyfoes

32
Q

Y Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol

A
Diogelu hawliau dinasyddion mewn gwledydd sydd yn rhan o’r Gyngor Ewrop. Mae’r confensiwn yn sicrhau
Yr hawl i fywyd (erthygl 2)
Rhyddid rhag arteithio (erthygl 3)
Rhyddid Mynegiant (Erthygl 10) 
Rhyddid crefydd (Erthygl 9)

Nid yw’r cyngor ewrop yn rhan o’r undeb ewropeaidd- ffurfio yn 1949

33
Q

Deddf Hawliau Dynol 1998

A

Diolch i’r Ddeddf Hawliau Dynol, gall pobl ddod â hawl hawliau Confensiwn yn y llysoedd domestig.
Rhaid i bob adran cyhoeddus dilyn y confensiwn
Cadw’r senedd yn atebol
E.e. > Hawl i fywyd= dim cosb eithaf yn y du

34
Q

Bil Hawliau Prydain

A

Y Bil Hawliau Prydeinig arfaethedig ar gyfer y Deyrnas Unedig sy’n ymgorffori hawliau dynol i gyfraith Prydain i ategu neu ddisodli Deddf Hawliau Dynol 1998.

35
Q

Deddfwriaeth gyfoes

A

Deddf cydraddoldeb 2010
Deddf Priodas 2013
Mesur hawliau Plant a Pobl ifanc 2011 Cymru

36
Q

Deddf cydraddoldeb 2010

A

Mae Deddf Cydraddoldeb 2010 yn diogelu pobl rhag gwahaniaethu yn y gweithle ac yn y gymdeithas ehangach. Roedd yn disodli cyfreithiau gwrth-wahaniaethu blaenorol gydag un Ddeddf, gan wneud y gyfraith yn haws i’w deall a’i chryfhau mewn rhai sefyllfaoedd. Cyfuno 116 o gyfreithiau

37
Q

Deddf Priodas 2013

A

Gadael i cyplau un rhyw priodi.

38
Q

Mesur hawliau Plant a Pobl ifanc 2011 Cymru

A

Gwarchod, Cyfartal, Dysgu, Clywed, Iach, Diogel

39
Q

Hawliau Sylfaenol Dinasyddion

A
Rhyddid Mynegiant (Erthygl 10)
Rhyddid i Ymgysylltu(Erthygl 11)
Rhyddid Crefydd (Erthygl 9)
Yr hawl i ddeisebu
Yr hawl i breifatrwydd
Yr hawl i dreial/ achos llys teg
40
Q

Rhyddid Mynegiant (Erthygl 10)

A

Y pŵer neu’r hawl i fynegi barn heb sensoriaeth, ataliaeth, neu gosb gyfreithiol.
Gelir cyfyngu ar yr hawl weithiau: er mwyn diogelu eraill rhag trais a gwahaniaethu
Anodd i gosod y ffin
E.e- Twf o 17% o droseddau casineb yn 2018

41
Q

Rhyddid i Ymgysylltu(Erthygl 11)

A

Y pŵer neu’r hawl i ymgynill ac i cymdeithasu.
Dim cyfyngiadau?
Gellir gyfyngu er mwyn diogelu hawliau eraill
E.e- Ni Gall doctoriaid, heddlu a.y.y.b streicio

42
Q

Rhyddid Crefydd (Erthygl 9)

A

Yr hawl i meddwl, cred a chrefydd
Gellir cyfyngu er mwyn diogelu eraill
E.e- R (williamson) V Ysgrifennydd gwladol dros Addysg, ysgol catholig yn ceisio cadw cosbau corfforol

43
Q

Yr hawl i ddeisebu

A

Yr hawl i wneud cwyn i neu derbyn cymorth y llywodraeth
Erthygl 44 Siartr Hawliau Sylfaenol yr Undeb Ewropeaidd
10,000 llofnod- ymateb gan y llywodraeth
100,000 llofnod- dadl yn y senedd

44
Q

Yr hawl i Breifatrwydd

A

Hawl i breifatrwydd- rhywioldeb, corff, hunaniaeth personol, perthnasau a gwybodaeth personol
Bywyd Teuliol- Rhieni a plant, gwr a gwraig neu brodyr a chwiorydd
Gohebaith- Llythyron, Ebyst, Ffon, WhatsApp
E.e- Phone Hacking Scandall Daily Mail

45
Q

Yr hawl i dreial/ achos llys teg

A

Yr hawl i cael dreial- deg, cyhoeddus, llys annibynnol, o fewn amser rhesymol
Yn y llys- hawl i cyflwyno dadl, gweld tystiolaeth, derbyn rhesymau, achos heb oediau afresymol
Di euog nes y brofir yn euog
E.e- Llywodraeth Tony blair- dal pobl o da amheuaeth terdysgaeth am 90 diwrnod - anghyfreithlion

46
Q

Dadleuon ynghylch pa hawliau dylai dinasyddion cael?

A

(SEPERATE NOTES)

47
Q

Y farnwriaeth

A

Yn syml: holl barnwyr yn y DU, o’r llysoedd ynadon i’r goruchaf lys
Goruchaf Llys= Llys Apel Mwyaf

48
Q

Rol Y farnwriaeth wrth amddiffyn hawliau dynol

A

> Barnwyr ar bob lefel yn sicrhau cyfiawnder
Lefel Uchel y llysoedd= Achosion mwy difrifol; egluro y gyfraith yn fwy na’i weithredu

1) Llysoedd yn cangen cyfreithiol y llywodraeth
2) Datgan Ultra Vires
3) Gweithio o blaid hawliau unigolion

49
Q

Rol Y farnwriaeth

A

1) Dehongli Deddfau (Deddf hawliau dynol a’r confensiwn ewropeaidd ar hawliau dynol)
2) Adolygiad Barnwrol
3) Datgan Ymddygiad Ultra Vires
4) Gweithredu o blaid diddordebau dinasyddion

50
Q

Dehongli Deddfau (Deddf hawliau dynol a’r confensiwn ewropeaidd ar hawliau dynol)

A

Angen dehongli cyfreithiau nad yw’n gyfraith statud e.e os cewch taclo rhywun sy’n torri mewn i’ch ty (2019)

51
Q

Adolygiad Barnwrol

A

Barnu Gweithred Corff Cyhoeddus

52
Q

Datgan Ymddygiad Ultra Vires

A

Datgan os yw aelodau’r llywodraeth wedi actio ty hwnt i’w bwerau

53
Q

Gweithredu o blaid diddordebau dinasyddion

A

Amddiffyn hawliau dynol