1. Wprowadzenie do zagadnień metodologii badań psychologicznych Flashcards
Scharakteryzuj nauki formalne
- punktem wyjścia są założenia, a często aksjomaty (aksjomat - taki pewnik, który przyjmuje się bez zastrzeżeń, wątpliwości, są niepodważalne (w psychologii nie ma aksjomatów))
- zestawienie tych założeń uruchamia wnioskowanie logiczne (dedukcyjne)
Scharakteryzuj nauki empiryczne
punktem wyjścia jest wiedza dowiedziona w dotychczasowych badaniach empirycznych lub założenia, ale nie o charakterze aksjomatów
Czym jest zasada falsyfikalności
Na etapie formułowanie hipotez w naukach empirycznych ważna jest zasada falsyfikowalności. Została ona wprowadzona przez Karla Poppera i stała się przełomem w nauce. Zasada ta daje możliwość udowodnienia, że “tak nie jest”. Jeśli jakaś hipoteza nie daje się tak udowodnić, nie jest ona falsyfikowalna, nie jest więc dobrze sformułowaną hipotezą.
Przedmiot nauki w psychologii
Przedmiot w psychologii to funkcjonowanie człowieka: zachowania, myśli, uczucia (afekt - uczucia, emocje) i ich uwarunkowania (przyczyny) oraz konsekwencje (skutki).
Cele nauki w psychologii
Cele naukowe w psychologii:
- opisanie (deskrypcja) funkcjonowania człowieka; w opisie należy unikać oceniania i wartościowania
- wyjaśnienie (eksplanacja) funkcjonowania człowieka: zidentyfikowanie przyczyn (zewnętrznych i wewnętrznych)
- przewidywanie (prognoza) funkcjonowania człowieka wskutek zachodzenia rozpoznanych mechanizmów i/lub w określonych warunkach
- konstruowanie skutecznych narzędzi i form oddziaływania psychologicznego (aplikacja wiedzy do praktyki psychologicznej)
Metody nauki w psychologii
Metoda może być rozumiana jako:
- pewne ogólne podejście, schemat badawczy
- jako konkretne narzędzie
1. Dedukcja (podejście top-down)
2. Indukcja (podejście bottom-up)
Czym jest dedukcja
(podejście top-down) - wychodzimy z jakichś założeń teoretycznych i wyprowadzamy z nich hipotezy, które podlegają weryfikacji (obserwacji, badaniu): teoria → hipoteza → obserwacja
Czym jest indukcja
(podejście bottom-up) - zbieramy dane z obserwacji, z których potem wyprowadzamy interpretacje, które tworzą jakąś całościową wizję tego, jak to zjawisko wygląda: obserwacje → interpretacje → teoria
Czym jest model teoretyczny?
Model teoretyczny - zbiór hipotez dotyczących danego zjawiska i jego uwarunkowań i/lub konsekwencji. Pokazuje jakiś zbiór zależności między zmiennymi.
Model teoretyczny poddajemy weryfikacji i falsyfikacji. Potwierdzenie modelu skutkuje potwierdzeniem go jako teorii naukowej. Może także zostać odrzucony, a teoria uważana będzie wówczas za nienaukową (może wówczas zostać zmodyfikowana i dopiero wtedy być potwierdzona).
Różnica w ogólnym podejściu między podejściem naukowym i nienaukowym
Podejście empiryczne wskazuje na bezpośrednią obserwację i eksperyment jako podstawy udzielania odpowiedzi na postawione pytania. Intuicja opiera się tylko na tym “co nam się wydaje”, jednak często rozumowanie intuicyjne okazuje się złudne.
Obserwacja w podejściu naukowym i nienaukowym
Codzienna przypadkowa obserwacja nie jest prowadzona uważnie i systematycznie, nie kontrolujemy czynników, które wpływają na zdarzenia i przez to często wyciągamy błędne wnioski.
Naukowa obserwacja jest systematyczna i kontrolowana. Kontrola eksperymentu ma na celu zbadanie wpływu każdego czynnika z osobna.
Jakie powinno być sprawozdanie z wyników badań w metodzie naukowej
naukowy opis zmierza do obiektywizmu i bezstronności; sposobem sprawdzenia, czy relacja nie jest stronnicza, jest jej weryfikacja dokonana przez więcej niż jednego niezależnego obserwatora
Pojęcia używane w metodzie naukowej
jednym ze sposobów naukowego nadawania znaczeń pojęciom jest ich definiowanie operacyjne
Czym jest definicja operacyjna
wyjaśnia pojęcie poprzez wyliczenie operacji, które doprowadziły do wywoływania i mierzenia danego zjawiska
Jakie narzędzia są używane w metodzie naukowej
muszą być dokładne (np. zegar nie może się spóźniać; jeśli się spóźnia nie jest dokładny) i precyzyjne (bardziej precyzyjny jest czas mierzony w setnych sekundy niż w dziesiętnych); popularnymi narzędziami są kwestionariusze i testy, jak również skale ocen
Pomiary w metodzie naukowej
psychologowie mają do czynienia z dwoma rodzajami pomiaru:
- fizyczny - dokonuje się za pomocą powszechnie przyjętych standardów i narzędzi pomiarowych; np. w metrach
- psychologiczny - podstawę takiego pomiaru stanowi zgodność opinii określonej liczby kompetentnych sędziów
Pomiar powinien być trafny (pomiar jest trafny wtedy, gdy dane narzędzie mierzy to, do mierzenia czego zostało stworzone (np. mierzenie inteligencji przez umiejętność utrzymania piłki na nosie nie jest trafne)) i rzetelny (mający wewnętrzną zgodność; samochód który czasami rusza a czasami nie, nie jest rzetelny)
Czym jest podejście nomotetyczne
Psychologia stosuje podejście nomotetyczne, którego celem jest sformułowanie uniwersalnych praw odnoszących się do szerokiej populacji. Badacze poszukuję tego, co jest wspólne dla ludzi na podstawie porównywania średnich różnych grup.
Czym jest podejście idiograficzne
Allport z kolei podkreśla rolę podejścia idiograficznego, a podstawową metodę tego podejścia stanowi studium przypadku.
Badania ilościowe
będące rezultatem analiz statystycznych
Badania jakościowe
uzyskiwane zwykle drogą wywiadu i obserwacji
Cele metody naukowej
opis
przewidywanie
rozumienie
3 warunki zrozumienia
- współzmienność zdarzeń - jeśli jedno zdarzenie jest przyczyną drugiego, to te dwa zdarzenia muszą się współzmieniać - jeśli jedno rośnie lub maleje, drugie też się zmienia
- ich porządek czasowy - domniemana przyczyna musi się pojawić przed domniemanym skutkiem
- wykluczenie alternatywnych wyjaśnień - przeszkodą może być np. pokrywanie się zmiennych, które pojawia się, gdy dwóm przypuszczalnie istotnym zmiennym niezależnym pozwala się jednocześnie wpływać na zmienną zależną;
Czym jest trafność wewnętrzna
- O badaniu, w którym nie pojawiają się żadne zakłócenia mówimy, że cechuje się trafnością wewnętrzną.
Czym jest trafność zewnętrzna
odnosi się do stopnia, w jakim wyniki badania mogą być uogólnione na przykład na inne populacje, sytuacje i warunki.
Jaka powinna być poprawnie sformułowana teoria
- zawiera pewne przypuszczenia i pojęcia wyjaśnione w taki sposób, aby można było je zrozumieć i zweryfikować
- wskazuje na swoje ograniczenia
- zawiera definicje różnych zdarzeń i pojęć
- zawiera informacje na temat związków między zdarzeniami.
Funkcje teorii
- ukierunkowanie badań - teoria naukowa ukierunkowuje badania, stanowiąc źródło weryfikowalnych hipotez
- porządkowanie wiedzy
Kryteria oceny teorii
- Reguła oszczędności, która polega na tym, że akceptuje się najprostsze wyjaśnienie z możliwych.
- Precyzyjność przewidywań - lepsze są teorie, które dają precyzyjne przewidywania
Jaka jest różnica między założeniem a przesłanką
Przesłanka wynika z wyników poprzednio przeprowadzonych badań. Aby prowadzić badania powinniśmy opierać się na przesłankach już dowiedzionych i wyprowadzać z nich założenia. Przesłanką może być założenie, które nie zostało jeszcze sprawdzone, ale ma jakieś uzasadnienia, np. w obserwacji.
