1. Wprowadzenie do zagadnień metodologii badań psychologicznych

Question 1

Scharakteryzuj nauki formalne

Answer 1

• punktem wyjścia są założenia, a często aksjomaty (aksjomat - taki pewnik, który przyjmuje się bez zastrzeżeń, wątpliwości, są niepodważalne (w psychologii nie ma aksjomatów))
• zestawienie tych założeń uruchamia wnioskowanie logiczne (dedukcyjne)

Question 2

Scharakteryzuj nauki empiryczne

Answer 2

punktem wyjścia jest wiedza dowiedziona w dotychczasowych badaniach empirycznych lub założenia, ale nie o charakterze aksjomatów

Question 3

Czym jest zasada falsyfikalności

Answer 3

Na etapie formułowanie hipotez w naukach empirycznych ważna jest zasada falsyfikowalności. Została ona wprowadzona przez Karla Poppera i stała się przełomem w nauce. Zasada ta daje możliwość udowodnienia, że “tak nie jest”. Jeśli jakaś hipoteza nie daje się tak udowodnić, nie jest ona falsyfikowalna, nie jest więc dobrze sformułowaną hipotezą.

Question 4

Przedmiot nauki w psychologii

Answer 4

Przedmiot w psychologii to funkcjonowanie człowieka: zachowania, myśli, uczucia (afekt - uczucia, emocje) i ich uwarunkowania (przyczyny) oraz konsekwencje (skutki).

Question 5

Cele nauki w psychologii

Answer 5

Cele naukowe w psychologii:

1. opisanie (deskrypcja) funkcjonowania człowieka; w opisie należy unikać oceniania i wartościowania
2. wyjaśnienie (eksplanacja) funkcjonowania człowieka: zidentyfikowanie przyczyn (zewnętrznych i wewnętrznych)
3. przewidywanie (prognoza) funkcjonowania człowieka wskutek zachodzenia rozpoznanych mechanizmów i/lub w określonych warunkach
4. konstruowanie skutecznych narzędzi i form oddziaływania psychologicznego (aplikacja wiedzy do praktyki psychologicznej)

Question 6

Metody nauki w psychologii

Answer 6

Metoda może być rozumiana jako:

• pewne ogólne podejście, schemat badawczy
• jako konkretne narzędzie
  1. Dedukcja (podejście top-down)
  2. Indukcja (podejście bottom-up)

Question 7

Czym jest dedukcja

Answer 7

(podejście top-down) - wychodzimy z jakichś założeń teoretycznych i wyprowadzamy z nich hipotezy, które podlegają weryfikacji (obserwacji, badaniu): teoria → hipoteza → obserwacja

Question 8

Czym jest indukcja

Answer 8

(podejście bottom-up) - zbieramy dane z obserwacji, z których potem wyprowadzamy interpretacje, które tworzą jakąś całościową wizję tego, jak to zjawisko wygląda: obserwacje → interpretacje → teoria

Question 9

Czym jest model teoretyczny?

Answer 9

Model teoretyczny - zbiór hipotez dotyczących danego zjawiska i jego uwarunkowań i/lub konsekwencji. Pokazuje jakiś zbiór zależności między zmiennymi.

Model teoretyczny poddajemy weryfikacji i falsyfikacji. Potwierdzenie modelu skutkuje potwierdzeniem go jako teorii naukowej. Może także zostać odrzucony, a teoria uważana będzie wówczas za nienaukową (może wówczas zostać zmodyfikowana i dopiero wtedy być potwierdzona).

Question 10

Różnica w ogólnym podejściu między podejściem naukowym i nienaukowym

Answer 10

Podejście empiryczne wskazuje na bezpośrednią obserwację i eksperyment jako podstawy udzielania odpowiedzi na postawione pytania. Intuicja opiera się tylko na tym “co nam się wydaje”, jednak często rozumowanie intuicyjne okazuje się złudne.

Question 11

Obserwacja w podejściu naukowym i nienaukowym

Answer 11

Codzienna przypadkowa obserwacja nie jest prowadzona uważnie i systematycznie, nie kontrolujemy czynników, które wpływają na zdarzenia i przez to często wyciągamy błędne wnioski.

Naukowa obserwacja jest systematyczna i kontrolowana. Kontrola eksperymentu ma na celu zbadanie wpływu każdego czynnika z osobna.

Question 12

Jakie powinno być sprawozdanie z wyników badań w metodzie naukowej

Answer 12

naukowy opis zmierza do obiektywizmu i bezstronności; sposobem sprawdzenia, czy relacja nie jest stronnicza, jest jej weryfikacja dokonana przez więcej niż jednego niezależnego obserwatora

Question 13

Pojęcia używane w metodzie naukowej

Answer 13

jednym ze sposobów naukowego nadawania znaczeń pojęciom jest ich definiowanie operacyjne

Question 14

Czym jest definicja operacyjna

Answer 14

wyjaśnia pojęcie poprzez wyliczenie operacji, które doprowadziły do wywoływania i mierzenia danego zjawiska

Question 15

Jakie narzędzia są używane w metodzie naukowej

Answer 15

muszą być dokładne (np. zegar nie może się spóźniać; jeśli się spóźnia nie jest dokładny) i precyzyjne (bardziej precyzyjny jest czas mierzony w setnych sekundy niż w dziesiętnych); popularnymi narzędziami są kwestionariusze i testy, jak również skale ocen

Question 16

Pomiary w metodzie naukowej

Answer 16

psychologowie mają do czynienia z dwoma rodzajami pomiaru:

• fizyczny - dokonuje się za pomocą powszechnie przyjętych standardów i narzędzi pomiarowych; np. w metrach
• psychologiczny - podstawę takiego pomiaru stanowi zgodność opinii określonej liczby kompetentnych sędziów

Pomiar powinien być trafny (pomiar jest trafny wtedy, gdy dane narzędzie mierzy to, do mierzenia czego zostało stworzone (np. mierzenie inteligencji przez umiejętność utrzymania piłki na nosie nie jest trafne)) i rzetelny (mający wewnętrzną zgodność; samochód który czasami rusza a czasami nie, nie jest rzetelny)

Question 17

Czym jest podejście nomotetyczne

Answer 17

Psychologia stosuje podejście nomotetyczne, którego celem jest sformułowanie uniwersalnych praw odnoszących się do szerokiej populacji. Badacze poszukuję tego, co jest wspólne dla ludzi na podstawie porównywania średnich różnych grup.

Question 18

Czym jest podejście idiograficzne

Answer 18

Allport z kolei podkreśla rolę podejścia idiograficznego, a podstawową metodę tego podejścia stanowi studium przypadku.

Question 19

Badania ilościowe

Answer 19

będące rezultatem analiz statystycznych

Question 20

Badania jakościowe

Answer 20

uzyskiwane zwykle drogą wywiadu i obserwacji

Question 21

Cele metody naukowej

Answer 21

opis
przewidywanie
rozumienie

Question 22

3 warunki zrozumienia

Answer 22

• współzmienność zdarzeń - jeśli jedno zdarzenie jest przyczyną drugiego, to te dwa zdarzenia muszą się współzmieniać - jeśli jedno rośnie lub maleje, drugie też się zmienia
• ich porządek czasowy - domniemana przyczyna musi się pojawić przed domniemanym skutkiem
• wykluczenie alternatywnych wyjaśnień - przeszkodą może być np. pokrywanie się zmiennych, które pojawia się, gdy dwóm przypuszczalnie istotnym zmiennym niezależnym pozwala się jednocześnie wpływać na zmienną zależną;

Question 23

Czym jest trafność wewnętrzna

Answer 23

• O badaniu, w którym nie pojawiają się żadne zakłócenia mówimy, że cechuje się trafnością wewnętrzną.

Question 24

Czym jest trafność zewnętrzna

Answer 24

odnosi się do stopnia, w jakim wyniki badania mogą być uogólnione na przykład na inne populacje, sytuacje i warunki.

Question 25

Jaka powinna być poprawnie sformułowana teoria

Answer 25

• zawiera pewne przypuszczenia i pojęcia wyjaśnione w taki sposób, aby można było je zrozumieć i zweryfikować
• wskazuje na swoje ograniczenia
• zawiera definicje różnych zdarzeń i pojęć
• zawiera informacje na temat związków między zdarzeniami.

Question 26

Funkcje teorii

Answer 26

• ukierunkowanie badań - teoria naukowa ukierunkowuje badania, stanowiąc źródło weryfikowalnych hipotez
• porządkowanie wiedzy

Question 27

Kryteria oceny teorii

Answer 27

• Reguła oszczędności, która polega na tym, że akceptuje się najprostsze wyjaśnienie z możliwych.
• Precyzyjność przewidywań - lepsze są teorie, które dają precyzyjne przewidywania

Question 28

Jaka jest różnica między założeniem a przesłanką

Answer 28

Przesłanka wynika z wyników poprzednio przeprowadzonych badań. Aby prowadzić badania powinniśmy opierać się na przesłankach już dowiedzionych i wyprowadzać z nich założenia. Przesłanką może być założenie, które nie zostało jeszcze sprawdzone, ale ma jakieś uzasadnienia, np. w obserwacji.