1. metody badania psychologicznego dzieci i młodzieży Flashcards
pytania w diagnozie
- jak jest? - rozpoznawanie problemu - funkcja deskryptywno-ewaluatywna (pierwotny problem i stawianie hipotez; rysunek dowolny dziecka)
- dlaczego właśnie tak jest? - identyfikacja przyczyn - retrognoza - funkcja eksplanacyjna (sposób wypowiedzi rodzica)
- dlaczego będzie właśnie tak jak przewidujemy? - prognoza - funkcja predykcyjna (testy)
- co zrobić, by uzyskać optymalny stan funkcjonowania? - planowanie interwencji - funkcja korekcyjna
retrognoza
to, z czym osoba przychodzi; dowiadujemy się o tym z opowieści i okoliczności; ważne jest postawienie kilku hipotez diagnostycznych jako wyjściowych; każdy rodzaj zaburzenia w kontekście dzieci będzie przechodził pewną ewolucję; diagnoza dziecka trwa dość długo; zakres trudności jest istotny do wyklarowania diagnozy czy opinii
zasady badania dziecka
- procedura nie może szkodzić dziecku
- świadoma zgoda dziecka
- zgoda rodziców lub opiekunów prawnych (na piśmie)
- zgoda innych osób współuczestniczących
- wzmocnienie (przede wszystkim zasoby dziecka)
- zakaz wprowadzania w błąd
- anonimowość
- wzajemna odpowiedzialność rodziców i psychologa
- informowanie rodziców o zagrożeniach i nadużyciach wobec dziecka
- nieprzewidziane skutki
- poufność
- informowanie uczestników o kontekście, ale nie o celu badania
- ostrożne omawianie wyników
- implikacje wyników - mieć je na uwadze i być ostrożnym!!
diagnozowanie w psychologii
Proces aktywnego poszukiwania danych (informacji) potrzebnych do podjęcia decyzji o działaniach zmierzających do zmiany aktualnego stanu (położenia) psychospołecznego ludzi, aktywizowane albo przez dyskomfort jednostki albo jej społecznego otoczenia
na co zwracamy uwagę przy diagnozowaniu dzieci:
Wyniki obserwacji (najdoskonalsze narzędzie psychologiczne)
Motywacja do wykonywania i podejmowania aktywności
Poziom inteligencji z różnymi jej aspektami i wskaźnikami
modele diagnozy
- diagnoza różnicowa - nozologiczna
- diagnoza funkcjonalna
- diagnoza interakcyjna
diagnoza różnicowa - nozologiczna
- podstawę stanowią systemy klasyfikacji zaburzeń
- nie wprowadzamy korekty do diagnozy
Ważne wskaźniki konkretnego zaburzenia zdrowia psychicznego - CEL: - odróżnienienie osób z zaburzeniami od osób bez zaburzeń - diagnoza różnicowa I stopnia
- różnicowanie osób ze względu na rodzaj zaburzenia - diagnoza różnicowa II stopnia
diagnoza funkcjonalna
- Podstawę tej diagnozy stanowi profesjonalna wiedza psychologiczna, a jej przedmiot funkcjonowanie człowieka.
Elementy składowe: - opis trudności w przystosowaniu (brak możliwości samodzielnego zaspokajania własnych potrzeb lub wywiązywania się z nałożonych zadań)
- teoria osobowości lub odnosząca się do konkretnych procesów psychicznych
- metody diagnostyczne
Najważniejsze skale: skala Bineta i Wechslera
Zaburzenia neurorozwojowe mają charakter
poznawczy (deficyty intelektualne) i behawioralny (ujawniają się w zachowaniu).
Zalety diagnozy funkcjonalnej (nawiązuje do modelu biopsychospołecznego)
- mniej schematyczna - obok zaburzeń funkcji uwzględnia też zaburzenia uczestnictwa
- funkcjonowanie psychiczne ujmuje w sposób dynamiczny, holistycznie koncentruje się na pacjencie i jego mocnych stronach
- bardziej wnikliwa i pogłębiona
- bardziej holistyczna
- uniezależnia pracę psychologów od diagnozy medycznej
diagnoza funkcjonalna dąży do
określania raczej deficytów, by i nie stygmatyzować, i wzbudzić motywację osoby do terapii
Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jak człowiek funkcjonuje w określonej sytuacji i z czego to wynika
etapy diagnozy funkcjonalnej
- Analiza dotychczasowych cech zachowania jednostki oraz zachowania w sytuacji badania - opis funkcjonowania, zwłaszcza pod względem występujących deficytów, trudności
- Poszukiwanie przyczyn deficytów, zwłaszcza tych, które leżą w sferze procesów psychicznych
- Obserwacja właściwości pozytywnych, które można wykorzystać w procesie zmian
Dysleksję rozpoznaje się wtedy i tylko wtedy, gdy
nie ma innych zaburzeń neurorozwojowych (autyzm) lub neurologicznych (epilepsja).
Etapy diagnozy interakcyjnej (najczęściej wobec adoelscentów):
- Określenie własnego poziomu przez klienta - pacjent często pozostaje pod wpływem opinii otoczenia społecznego na temat tego, co mu dolega; tę opinię nazywa się protodiagnozą - często używa się tu pojęć “etykietowanie, stygmatyzacja, naznaczenie” (opóźniony, nieskoordynowany, dziwny, zaburzony, leniwy); diagnoza interakcyjna jest bardzo wrażliwa na protodiagnozę
Pierwszym elementem jest oderwanie się od etykiety i wyjaśnienie problemu - Badanie psychologiczne - często główny problem klienta psycholog zaczyna spostrzegać inaczej, niż określił go on sam lub jego rodzina
- Negocjowanie diagnozy - psycholog w kontakcie z klientem lub osobami z jego otoczenia stara się tak sformułować problem, aby jego określenie było do przyjęcia dla obu stron
cele negocjowania diagnozy
- bardziej aktywny stosunek pacjenta do problemu
- bardziej partnerskie podejście psychologa
- większe szanse na współdziałanie w procesie zmian
Zasadnicza dychotomia podejść do diagnozy psychologicznej:
Jakościowa - nie ma charakteru diagnozy klasyfikacyjnej; opisuje ona jedynie problemy; można w niej stosować metody przesiewowe, np. Test Matryc Ravena
Ilościowa - statystyczna, aktuarialna, mechaniczna, psychometryczna
diagnoza psychospołeczna
Podstawę diagnozy stanowi teoretyczna wiedza psychologiczna, a jej przedmiot funkcjonowanie człowieka w kontekście uwarunkowań społecznych
Trzy przyczyny pojawienia się nowej diagnozy:
Nowe problemy psychologiczne wymagające pomocy psychologa - krytyczne wydarzenia życiowe, sytuacje trudne i skuteczne radzenie sobie, optymalizacja warunków własnego rozwoju
Problemy psychologiczne ludzi są uwarunkowane poprzez szczególne oddziaływanie środowiska społecznego - np. zbyt wysokie lub niskie wymagania
Podmiotowe traktowanie innych ludzi przez psychologów doprowadziło do uznawania ich za partnerów, których pomoc jest niezbędna w rozpoznawaniu własnych problemów, a następnie w ich usuwaniu - np. terapia poznawczo-behawioralna, terapia systemowa
Elementy diagnozy psychospołecznej (interakcyjnej) - problem psychologiczny osoby diagnozowanej:
Postać obiektywna - zbiór wymagań stawianych jednostce przez środowisko, wobec których nie może się uchylić; w konsekwencji musi wprowadzić do repertuaru swoich zachowań nowe działania
Postać subiektywna - percepcja nieskuteczności własnego działania, określenie jej przyczyn, sformułowanie prognoz, negatywne emocje
Protodiagnoza sformułowana przez otoczenie społeczne osoby badanej - rozpoznanie problemów danej jednostki przez otaczających ją ludzi, którzy próbują sformułować własną definicję problemu psychologicznego
Profesjonalna diagnoza oparta na naukowej wiedzy psychologicznej, zarówno osoby, jak i jej środowiska
Negocjowanie tej diagnozy z definicją własnych problemów posiadaną przez badaną osobę
Diagnoza pełna obejmuje diagnozy cząstkowe:
Klasyfikacyjna (typologiczna) - co to jest? Co to może być?
Genetyczna - skąd to się wzięło?
Funkcjonalna (teleologiczna, celu) - po co jest?
Rozwojowa - na jakim jest etapie?
Prognostyczna - jak będzie?
Psychogram - zbiór wyników określonego testu
Ryzyko błędów:
Reifikacja obiektu diagnozy - dostrzeganie zaburzenia, a nie osoby; przedmiotowe traktowanie klienta
Ekstremalność myślenia o kliencie - gdy wiadomo, co mu jest, uważamy za osobę z zaburzeniem; gdy nie wiadomo - za prawidłowo funkcjonujące dziecko
Etykietowanie - pozorne wyjaśnianie poprzez nazwanie zastępuje (utrudnia) zrozumienie osoby i jej problemów
Samosprawdzająca się diagnoza - rozpoznawanie zaburzenia dostarcza instrukcji, jak rozumieć zachowanie klienta i czego oczekiwać w przyszłości
