გენეტიკური კოდი, ტრანსკრიპცია, ტრანსლაცია Flashcards
როგორ ინაწილებენ საქმეს გენი და ცილა ნიშან-თვისებების ჩამოყალიბბეის დროს?
გენში მოთავსებულია ინფორმაცია ნიშან-თვისებების შესახებ,თვითონ ნიშან-თვისებებს კი გენის ბრძანებით აყალბებს ცილა.
გაიხსენე, რა არის დნმ-ს და ცილის მნომერები, რაც კიდევ უფრო საინტერესოს ხდის მათ შორის არსებულ კომუნიკაციას?
დნმ-ნუკლეოტიდებისგან შედგება, ხოლო ცილა-ამინომჟავებისგან. ურთიერთობის კოდი მყარდება მათ შორის.
რამდენი სახის ნუკლეოტიდისგან შედგება დნმ?
4, A,G,C,T.
რამდენი სახის კომბინაციის შექმნაა შესაძლებელი ამ 4 ნუკლეოტიდით? აქვე, ეს როგორ თანაფარდობას გვიჩვენბს ამინომჟავების მიმართ?
ჯამში 64 კომბინაციას ქმნის და თუ გავითვალისწინებთ, რომ ჯადოსნური 20 ამინომჟავა აგებს ცოცხალ ორგანიზმებს, ანუ სამჯერ აღემატება კოდონების(ტრიპლეტების, ნუკლეოტიდების) რაოდენობა და თითო ამინომჟავა-1 ტრიპლეტს უდრის ანუ 3 ნუკლეოტიდს.
1ამინომჟავა- სხვადსხვა სახის ტრიპლეტებს ერგება, მაგრამ არსებობს გამონაკლისები, რა განსხავებული დანიშნულებით გამოიჩევიან ეს კოდონები და რა ეწოდებათ მათ?
- სტარტ-კოდონი- ის იწყებს ცილის ბიოსინთეზის პროცესს და მისი კომბინაცია სულ A,U,G-ია და ყოველთვის 1 ამინომჟავა, მეთიონინი შეესაბამება.და მეორე გამონაკლისის სახით გვხვდება: სტოპ-კოდონები, რომლებიც სინთეზსს ამთავრებენ და არანაირი ამინომჟავა არ შეესაბამებათ, მათი კომბინაციები ანუ ტრიპლეტებია: 1. U,A,A 2.U,A,G 3. U,G,A.
ბრძანება დნმ-დან, კონკრეტულად კი გენიდან სადამდე უნდა მივიდეს და რატომ?
რიბოსომამდე, რომელიც ციტოპლაზმაში მდებარეობს, რადგან აქ იწყობა ამინომჟავებისგან ცილა და აქ დასჭირდება ამიომჟავების განლაგების შესახებ გენის ბრძანებაც.
ბირთვში მოთავსებულ დნმ-ის მოლეკულას თვად არ შეუძლია რიბოსომამდე ინფორმაციის მიტანა, რატომ და რა ასრულებს ამ შუამავლის ფუნქციას?
როგორც ვიცით, დნმ ეს პოლიმერია და ამიტომ ბირთვის გარეთ გამოსვლა, ან იქ არსებული 2 მემბრანული ბარიერის დაძლევა არ შეუძლია, ამიტომ აქ შუამავლის როლს ასრულებს ი-რნმ ანუ ინფორმაციული რნმ.
რნმ-ის რამდენი ფორმა ასრებობს, უჯრედში?
- ი-რნმ, 2. ტ-რნმ ანუ ტრანსპორტული რნმ და 3. რიბოსომული რნმ, ანუ რ-რნმ.
რა გსნხვავებაა დნმ-ის მოლეკულასა და ამ სამი სახის რნმ-ს შორის?
დნმ-სგან განსხვავებით სამივე მათგანი ერთჯაჭვიანი პოლინუკლეოტიდია, რომელიც ნაშირწყალ დეზოქსირიბოზას ნაცვლად, რიბოზას შეიცავს და აზოტოვაან ფუძეებს შორისსავც ასევე სხვაობა გვაქვს და თიმინის ნაცვლად შეიცავს ურაცილს.
განმარტეთ ტერმინი ტარნსკრიფცია და რას ნიშნავს ეს პროცესი ამ შემთხვევაში? როგორ მიმდინარეობს და აქვე, რა მსაგსევაბს ხედავთ განვლილ მასალასთან? btw, სად ხდება?
მიმდინარეობს ბირთვში, ფერმენტებიდან ჰელიკაზა ჩაარღვევს წყალბადურ ბმებს , დნმ-ს ორფა ჯაჭვს შორის, რაც ჰგავს დნმ-ის რეპლიკაციის პროცესს, მაგრამ განსხავვება ისაა, რომ ეს ხდება გენურ დონეზე აქ. როცა ჯაჭვები ცალ-ცალკე დარჩება ,მ თავისუფალი ნუკლეოტიდები, კომპლემენტარობის პრინციპით , სიგრძეზე კოვალენტური ბმით დაკავშირდებან და ამას განახორციელებს რნმ-პოლიმერაზაა.
რა ხდება მას შემდეგ, რაც რნმ-პოლომერაზა გადააკერებს ნუკლეოტიდებს?
ი-რნმ-ის მოლეკულა მზადაა და დნმ-ის მოლეკულას მოსცილდება, ტოვებს ბირთვს და მიდის ციტპლაზმაში არსებული რნმ-ისკენ.
აქვე, გაიხსენე რისგან შედგება რიბოსომა?
რიბოსომული რნმ-სა და ცილებისგან.
თუ რიბოსომებიც მზად არიან და ი-რნმ-ს ინფორმაცია ცილის შესახებ ციტოპლაზმაში გამოტანილი აქვს, რა პრობლემა იქმნება?
ი-რნმში ინფორმაცია დნმ-დან მთლიანდ ნუკლეოტიდურ ენაზეა დაწერილი, ცილა კი ამინომჟავების ენაზე ლაპარაკობს ამიტომ საჭირო ხდება შუამავალი, ორივეა ენაზე მოლაპარაკე თარჯიმანი.
თარგმნის პროცესს რა ეწოდება და ამ შუამავალ-თარჯიმანს რა წარმოადგენს?
ტრანსლაცია, რომელიც ტ-რნმ-ის საშუალებით ხორციელდება.
დაახასიათე ტ-რნმ-ის აგებულება:
- ქვ. მხარეს არის ანტიკოდონი, რომელიც კოდონის კომპლემენტარულია. 2. ანტიკოდონის მოპირდაპირედ არის ამინომჟავას უბანი და იქვე ზემოთა მხარეს ამინომჟავა, რომელიც შეესაბამება კოდონის ი-რნმ-ს.
მოკლედ აღწერე ცილის სინთეზის დასსაწყისი, ტ-რნმ-ის საშუალებით.
როგორც ვიცით, სტარტ კოდონის კომბნაცია არის: A,U,G ანუ ტ-რნმ-ს ანტიკოდონად მობმული ექნება U,A,C, ცოლო შესაბამისი ამინომჟავა იქნება მეთიონინი.
მოკლედ ტ-რნმ-ის ფუნქცია რა არის?
ცილის სინტეზის დროს საჭირო, შესაფერისი ამინომჟავას მოტანა.
ერთი სახის დიდი რაოდენობის ცილა უნდა აიწყოს, ამას რა უზრუნველყოფს?
რიბოსომები მუშაობენ ა ყველაფერზე, ერთდროულად რამოდენიმე.
რამდენი სუბერთეულისგან შედგება რიბოსომა? და რომელ სუბერთეულზეა ე.წ ნიშა(ები)?
2 სუბერთეულისგან შედგება, დიდი და მცირე , მასზე 2 ნიშა-უბანია.
რა სახის დამოკიდებულებას ვხედავთ ნიშებსა და ტ-რნმ-ს შორის?
ერთ, პირობითად აღნიშნულ A ნიშაში ჩადის ეს ტ-რნმ ,კონკრეტულ კოდონს გაშიფრავს, დატოვებს შესაბის ამინომჟავას და პირობითად აღებული P ნიშაში შედსი.
რა ხდება რიბოსომის ფუნქციურ ცენტრში?
2 კოდონი ანუ 6 ნუკლეოტიდი ეტევა, აქედან 1 იშიფრება და 1 თავის რიგს დაელოდება.
რა პროცესი მი დინარეობს რიბოსომის მცირე ერთეულში?
ტრანსლაციის პროცესი იწყება, ტ-რნმ-ის ანტიკოდონები დაუკავშირდება ი-რნმ-ის კოდონებს დაუკავშირდება , საიმედოდ დაუფიქსირდება ნიშებში ეს ტ-რნმ და 2 ამინომჟავა ერთმანეთის გვერდით აღმოჩნდება , ტ-რნმ დატოვებს აქაურობას. და მერე სხვა ტ-რნმ დაიკავებს იგივე ადგილს.
რომელ 3 ეტაპად იყოფა ტრანსლაცია?
1.ინიციაცია 2. ელონგაცია და 3. ტერმინაცია.
რას გულისხმობს ინიცაციის პროცესი?
ამ ეტაპზე იშიფრება სტარტ-კოდონები, ცილის ბიო სინთეზის დამწყები კოდონის და შესაბამის ანტიკოდონთან ერთად მოაქვს კოდონის შესაბამისი ამინომჟავა- მეთიონინი.
რა ხდება ინიციაციასა და ელონგაციას შორის?
რიბოსომა შემდეგ ტრიპლეტზე გადაცოცდება.
რას გულისხმობს ელონგაციის პროცესი?
მე-2 ტ-რნმ მოდის და ამავე კოდონის შესაბამისი ანტიკოდონი მოაქვს ისევ, შესაბამისი ამინოჟავაც , ახალი ამინომჟავა წინას გადაებმება, კოვალენტურ-პეპტიდური ბმით, ასე მოძრაობს რიბოსომა ნაბიჯ-ნაბიჯ და 1 ნაბიჯი ერთ ტრიპლეტს უდრის , თითონაბიჯში კი ცილას ამინომჟავები ემატება.
რა ხდება ტერმინაციის დროს?
რიბოსომა მივა ბოლო ტრიპლეტზე, სტოპ-კოდონებზე და მოვა ის ტ-რნმ, რომელსაც შეეესაბმება სტოპ კოდონების შესაბამის ანტიკოდონები და განსხვავება ისაა, რომ აღარ მოაქვს ამნომჟავა , რადგან პროცესი უნდა დასრულდეს.
რიბოსომაზე რა იწყება და გოლჯის კომპლექსზე რა გრძელდება?
რიბოსომაზე პირველადი სტრუქტურის ცილა სინთეზირდება და გოლჯის კომპლექსზე მეორეულ,მესამაეულ და მეოთხეული მიებმება.
რა წარმოადგენს ყალიბს იგივე მატრიცას ი-რნმ-ისტვის და ცილისთვის?
ი-რნმ-ის მატრიცა ეს დნმ-ის ვცალფა ჯაჭვია, გენის დონეზე და ცილისთვის ყალიბი მთიანად ი-რნმ-ია.
