Zajęcia 5 - Reprezentacje umysłowe Flashcards
Czym jest reprezentacja poznawcza?
Reprezentacja poznawcza to umysłowy odpowiednik obiektów (realnych, fikcyjnych, teoretycznych). Zastępuje swój obiekt w procesach przetwarzania informacji. Funkcja: przedstawienie w obrębie umysłu wszelkich zdarzeń bodźcowych dostępnych zmysłom
Czym są reprezentacje nietrwałe? A trwałe?
Reprezentacje nietrwałe (wyobrażenia, sądy, modele umysłowe, etykiety werbalne) powstają doraźnie, np. w celu podjęcia decyzji lub rozwiązania problemu, po czym zanikają. Reprezentacje trwałe, składające się na struktury wiedzy, powstają i zmieniają się w dłuższym cyklu czasowym.
Jakie są nasze reprezentacje świata?
- niekompletne
- wybiórcze
- powiązane ściśle z osobistym doświadczeniem
Jakie są dwa problemy, które wg. Pylyshyna PP powinna rozwiązać?
- badanie istoty i charakteru naszej wiedzy -> dzięki jakim strukturom świat jest reprezentowany w naszym umyśle?
- ustalenie, w jaki sposób nabywamy tę wiedzę i jak jej używamy ->opisanie i wyjaśnienie przebiegu procesów przetwarzania informacji
Na czym polegają procesy przetwarzania informacji?
Polegają z jednej strony na tworzeniu struktur wiedzy a z drugiej - na przekształceniach i operacjach na wiedzy wcześniej nabytej. Dzięki temu - generowanie zachowań adekwatnych do sytuacji, kontekstu, polecenia, instrukcji.
Jakie są dwa stanowiska dotyczące powstawania reprezentacji umysłowych?
- realizm
- konstruktywizm
Czym jest realizm?
- panował od starożytności do średniowiecza, trochę później też
- umysłowe reprezentacje obiektów rzeczywistych to struktury psychiczne, zachowujące formę oraz szczegóły wyglądu ich realnych pierwowzorów
- Platon
- umysł jako zbiór “pieczęci odciśniętych w wosku”
- pierwszy sprzeciw: Ockham-uważa, że mogą istnieć reprezentacje niekoniecznie o sensorycznej formie rzeczy; pierwsze spostrzeżenie fizycznego przedmiotu konieczne do reprezentacji, ale późniejsze przywoływanie i bez procesów percepcji
Czym jest konstruktywizm?
- Bruner
- pogląd potwierdzony wieloma badaniami
- reprezentacje obiektu na wiele różnych sposobów, w zależności od nastawienia, kontekstu, wcześniej nabytej wiedzy, oczekiwania, stanu motywacyjnego, nastroju lub emocji oraz intelektu i osobowości,
- każdy samodzielnie i aktywnie konstruuje treść swoich przedstawień umysłowych, choć może nie zdawać soie sprawy z samego faktu istnienia takiej aktywności
Jaki jest spór o istnienie reprezentacji poznawczych?
Dwie płaszczyzny:
teoretyczna-czy faktycznie istnieją jakieś poznawcze odpowiedniki świata w umyśle?
metodologiczna-czy pojęcie reprezentacji poznawczej jest niezbędne do prawidłowego opisu i wyjaśnienia funkcjonowania umysłu?
rozwiązanie: np. to, że nie wszystkie procesy wymagają reprezentacji
Jakie są podziały reprezentacji umysłowych?
- Paivio - m.in. obrazy umysłowe, ślady pojęciowe, słowa, sądy, pojęcia, schematy
- Reber - obrazy umysłowe, słowa i abstrakcje
- Eysenck i Keane - reprezentacje analogowe (obrazy umysłowe, modele mentalne) oraz reprezentacje w formie zbioru sądów czy też twierdzeń
Rozwiń ideę podziału reprezentacji umysłowych wg. Eysencka i Keane.
Reprezentacje analogowe (obrazy umysłowe, modele mentalne) oraz reprezentacje w formie zbioru sądów czy też twierdzeń
obrazy umysłowe - reprezentacja najbardziej zbliżona do rzeczywistej formy przedstawianych obiektów (np. wyobrażenie domu ma cechy domu nie tylko przez szczegóły (okna, drzwi..) ale przede wszystkim przez relację między nimi
pojęcia abstrakcyjne - oddalone od rzeczywistości, np. instytucja finansowa
Jakie wyróżniamy reprezentacje umysłowe ze względu na różnice w trwałości?
- struktury przedtwórcze
- struktury próbne (np. obrazy twórcze - ułatwienie rozwiązania problemu poprzez przybliżenie nas do stanu idealnego)
- reprezentacje trwałe (np. reprezentacja pojęciowa matki)
Czym jest wyobrażenie?
-typ reprezentacji
-nietrwała struktura poznawcza, nieco przypominająca spostrzeżenie, ale występująca pod nieobecność wyobrażanego obiektu
nie musi być obrazowe
-ściśle powiązane z percepcją
-pierwszy: Arystoteles, pierwsze badania psych.: Galton (1883)
Czym jest wyobraźnia? Podział.
To zdolność umysłu do generowania wyobrażeniowych reprezentacji świata.
Podział (stary):
-odtwórcza (wyobrażenie obiektów wcześniej spostrzeganych i dobrze znanych)
-twórcza (np. do konstrukcji niemożliwych, fantastycznych np. pegaz)
Podział (teraz):
- tamte dwa razem,
- wyobraźnia twórcza to tamta + tworzenie nowych pojęć i innych reprezentacji poznawczych
Czym jest obraz umysłowy?
To szczególna forma poznawczej reprezentacji świata w umyśle, cechująca się analogowym charakterem i ścisłą odpowiedniością reprezentacji w stosunku do obiektu.
Konstrukt teoretyczny, potrzebny do wyjaśnień jak możliwym jest tworzenie przez umysł wyobrażeniowych reprezentacji świata
Na jakie komponenty wyobrażenia dzieli Kosslyn?
komponent:
- powierzchniowy (to, co dostępne w doświadczeniu wewnętrznym)
- głęboki (to, co zapisane w pam. długotrwałej)
Jakie są właściwości powierzchniowego składnika wyobrażeń?
-powstają w wyniku działania składnika głębokiego
-to świadome i nietrwałe doświadczenie wyobrażenia
(?)-Na poszczególnych elementach wyobrażenia i na nim samym można dokonywać identycznych operacji jak na prawdziwych obrazach, np. rotacji, powiększania itp.
Te właściwości są dane i realizowane bezpośrednio w wyobrażeniu; brak char. symbolicznego
Jakie są właściwości głębokiego składnika wyobrażeń?
-mają charakter trwale przechowywanego, ale niedostępnego świadomemu doświadczeniu obrazu (przestrzennego i analogowego)
Symboliczny charakter (chociaż Kosslyn nie omawia tego bardziej)
Jakie są dwa podejścia co do natury wyobrażeń? Dlaczego powstały?
- Kosslyn, Paivio, Cooper i Shepard:
Stanowisko obrazowe - Anderson, Pylyshyn:
Stanowisko propozycjonalne
Powstały z wątpliwości na ile fenomenologiczne doświadczenie wyobrażania sobie obiektów odzwierciedla prawdziwą naturę wyobrażeń. (obrazowe: wyobrażenia w postaci analogowych obrazów umysłowych podobnych przestrzennie do “oryginału”; propozycjonalne: natura wyobrażeń tkwi w abstrakcyjnym zapisie w postaci sądów)
Na czym polega stanowisko obrazowe? Kto jest jego zwolennikiem?
Kosslyn, Paivio, Cooper, Shepard
Wyobrażenia wzrokowe kodowane w postaci reprezentacji posiadających wł. przestrzenne i wł. specyficzne dla poszczególnych modalności zmysłowych (np. wyobrażenie sobie konia, który ma normalną budowę konia + np. słyszymy tętent kopyt).
Informacjom wizualnym i werbalnym przysługują odrębne kody.
Na czym polega stanowisko propozycjonalne (twierdzeniowe)? Kto jest jego zwolennikiem?
Anderson, Pylyshyn
Dane zmysłowe kodowane w postaci abstrakcyjnych zbiorów twierdzeń czy sądów, podobnie jak inf. werbalne.
Istnienie kodu w postaci abstrakcyjnego zbioru sądu pozwala na wyjaśnienie jak to jest możliwe, że ludzie potrafią opisywać obrazy słowami lub tworzyć obrazy w celu zilustrowania treści słownych.
Sądy w charakterze amodalnym (niezależnym od zaangażowanego kanału sensorycznej recepcji bodźców)
Jaki eksperyment badał ekwiwalencję wyobraźni i percepcji? Czyj to eksperyment?
Badały to eksperymenty: pierwszy z użyciem mapy Ameryki Północnej.
Badani musieli:
1. ocenić 105 par stanów USA pod względem podobieństwa korzystając z mapy (percepcja)
2.-//- bez mapy (wyobrażenie)
Wynik: wysoka poprawność w obu i wysoka korelacja
(Shepard, Chipman 1970)
Drugi eksperyment dotyczył oceny podobieństwa cyfr arabskich (widzianych), później znów (wyobrażenie) a następnie dokonania transformacji umysłowej i przedstawienie każdej z cyfr w postaci kropek.3 i 8, kiedyś podobne, teraz stały się różne.
-> silne argumenty na rzeczy tezy o funkcjonalnej ekwiwalencji spostrzegania i wyobrażania
Jak wykorzystywane są wnioski z eksperymentów dot. funkcjonalnej ekwiwalencji percepcji i wyobraźni?
Kosslyn:
Jeśli percepcja i wyobraźnia prowadzą do podobnych wyników i błędów, to te procesy są funkcjonalnie ekwiwalentne. (tu zatrzymują się: Cooper, Shepard = funkcjonalna teoria wyobraźni) Jeśli są funkcjonalnie ekwiwaletne, to mają podobną formę organizacji i zapisu w umyśle. (Kosslyn = koncepcje strukturalne)
Jakie badania popierają strukturalizm Kosslyna?
Rotacje mentalne (Shepard) Skaning umysłowy (Kosslyn)
Opisz pokrótce eksperymenty z rotacją mentalną i kto je prowadził.
Sheperd;
Badani widzieli symbole obrócone o określone stopnie (mogły być lustrzanie odbite) - zadanie polegało na rozpoznaniu czy symbol jest wyświetlony prawidłowo czy w odbiciu.
Czas decyzji okazał się być rosnącą funkcją kąta rotacji (0-180 stopni). Dodatkowo, gdy cos było zrotowane o np 300 stopni, to badani dodawali sobie dodatkowe 60, co widać było w czasie reakcji.
zmienna niezależna: kąt rotacji
zmienna zależna: czas udzielenia odpowiedzi
Paradygmat rotacji mentalnej przydatny, prócz badań nad wyobraźnią, również w badaniu różnic indywidualnych w zakresie wyobraźni przestrzennej oraz tempa przetwarzania informacji przez człowieka.
Podobne wyniki z figurami w 3D. Dodatkowe badania: Corballis; zamiast odp. czy lustrzane czy nie, nazywanie bodźców - lustrzane zawsze dłużej, wniosek: badani dokonują dodatkowego przekształcenia z lustrzane na zwykłe
Jakie są główne argumenty za strukturalizmem Kosslyna? (skrót)
- ludzie w umyśle dokonują identycznych przekształceń jak te w realnym świecie
- podobieństwo percepcji i wyobraźni
Jakie badania dot. skaningu mentalnego prowadził Kosslyn?
- prostokąty o różnej wielkości ze zwierzątkami w środku - pytania na temat cech, im większe zwierzątko, tym szybsza odpowiedź.
- Pary zwierząt - mniejsze i większe: -//-
- zapamiętanie mapy i poruszanie się po niej (sygnalizacja po dotarciu do celu)
- (Zimmer) mapa w całości i we fragmentach; -//- + brak różnicy w grupach z fr i bez fr: mapy mozna tworzyć na podstawie fr.
Czym jest efekt ziarnistości obrazu?
Przy “powiększaniu” małego obiektu (gdy obok jest duży), by dojrzeć szczegóły szczegóły dużego obiektu się rozmazują. Również: gdy wyobrażenie jest złożone, to czas decyzji dłuzszy.
Do jakiej koncepcji argumentem są badania nad skaningiem umysłowym?
Badania nad skaningiem umysłowym (wg Kosslyna) są argumentem do koncepcji obrazowych reprezentacji poznawczych, gdzie każde wyobrażenie jest zapisane w postaci analogowego obrazu umysłowego, w którym zachowane są relacje przestrzenne odpowiadające wyobrażonemu obiektowi.
Jaka jest krytyka wobec stanowiska obrazowego? Krytyka rotacji mentalnych.
- eksperymenty Koriata, Normana i Kimcha (1991)- ludzie nie zawsze dokonują rotacji mentalnych: rotacja niezbędna do potwierdzenia identyczności, niekonieczna do stwierdzenia różnic - być może porównanie fragmentów obrazów (co nie wyklucza stanowiska obrazowego) lub początkowo porównuje się pewne właściwości figur, np. wypukłości kątów, liczba el. składowych
- Marmor i Zaback (1976) - badanie na niewidomych, użycie zmysłu dotyku - zapoznanie się tak z figurą i dokonanie rotacji w umyśle - wyniki identyczne z eksperymentem Coopera i Sheparda: godzi w pogląd o wizualnej (!) formie wyobrażeń
Jaka jest krytyka wobec stanowiska obrazowego? Krytyka skaningu umysłowego.
- tak jak u Kosslyna z mapą, ale teraz przeniesienie 3 piłek o różnym ciężarze (3 uncje, 3 funty i 30 funtów) - im dalej tym dłużej, im cięższa piłka, tym dłużej (czyli trzeba do wszystkiego w teorii dodać ciężar)
wnioski: powierzchniowe repr. umysłowe o charakterze sensorycznym - wtedy obrazy umysłowe Kosslyna to tylko jeden rodzaj reprezentacji.
Badania związane z reprezentacjami werbalnymi.
- Clark - rozwiązywanie sylogizmów (zdań wymagających wyciagania wniosków z przesłanek) werbalnych, np. “Jan jest wyższy od Piotra. Andrzej jest niższy od Piotra” pytanie 1: kto jest najwyższy? pytanie 2: kto jest najniższy? (więcej czasu potrzeba) - to na pewno nie repr. obrazowa, bo przy takiej nie byłoby różnicy
- Clark i Chase: badanie z plusem i gwiazdką, “czy plus jest nad gwiazdką?” “czy plus nie jest pod gwiazdką?” a potem weryfikacja faktycznego obrazu - więcej czasu w zdaniach z negacją lub przekształconą relacją;
różnice między dwoma grupami badanych: o wysokim poziomie zdol. werbalnych/przestrzennych - różnice w czasie trwania faz kodowania informacji werbalnej i weryfikowania jej zgodności z treścią inf. wizualnej - jedni byli lepsi w pierwszym, inni w drugim
3.-//- MacLeod i in.:
najpierw obraz z gwiazdką i plusem, a potem weryfikacja zdań: część badanych najpierw “tłumaczyło” sobie obrazek na słowa - więcej czasu; inni zachowywali się tak, jakby cały czas widzieli obrazek - krótszy czas
wniosek: istnieją różne strategie weryfikacji treści zdań: werbalna i obrazowa; różnice wynikają z różnic indywidualnych - Stenberg: badanie korelacji: czas rozwiązywania sylogizmów a zdolności przestrzenne i werbalne - zdolności korelują słabo; werbalne pełnią trochę większą rolę, ale za to zdolności przestrzenne są ważniejsze w fazie kodowania danych. Werbalne ważniejsze za to przy przekształcaniu przesłanek w celu weryfikacji sylogizmu
wniosek: nieroztrzygalność kwestii co jest ważniejsze
Jakie są wnioski z eksperymentów związanych z reprezentacjami werbalnymi?
- weryfikacja prawdziwości sylogizmów i treści zdań oparta na dwóch typach nietrwałych reprezentacjach umysłowych
- repr. obrazowe używane przy analizie informacji w postaci obrazów oraz gdy agent posiada wysoki poziom zdolności w zakresie przetwarzania obrazów
- repr. werbalne wykorzystywane wtedy, gdy trzeba zweryfikować wyrażone słowami twierdzenie o relacjach oraz gdy mamy wysokie kompetencje językowe
–> trzeba to jakoś połączyć! TDK
Kto zaproponował teorię podwójnego kodowania i o co z nią chodzi?
Paivio;
- istnieją dwa systemy reprezentacji: niewerbalny (sensoryczny) i werbalny (językowy)
- reprezentacje umysłowe swoiste ze względu na modalność zmysłową (inna reprezentacja np. danych wizualnych i słownych)
- coś pośredniego między stanowiskiem propozycjonalnym a obrazowym
- dane kodowane w jednym z pięciu podsystemów (system niewerbalny) (każdy o innym j. kodowania i odpowiadający za inną modalność sensoryczną obiektów -> odrębny obraz sens. dla każdego repr. obiektu)
- system werbalny - kodowanie inf w postaci symboli językowych (3 podsystemy)
- imageny i logogeny
Jakie Paivio wyróżnia podsystemy systemu niewerbalnego?
-obrazy umysłowe
-dźwięki
-odczucia dotykowe
-smakowe
-zapachowe
(najczęściej przywoływane: obrazy)
powiazane: imageny
Czym są imageny?
To wszelkie niewerbalne reprezentacje umysłowe, niezależnie od modalności sensorycznej.
- są przetwarzane szybko i równolegle, bo repr. struktury holistyczne
- analogowe w stosunku do repr. obiektów (zachowują niektóre właściwości fizyczne obiektu)
Czym jest system werbalny?
To system umożliwiający kodowanie inf. jako symboli językowych
- zazwyczaj słowa j. naturalnego (ale też i symbole matematyczne, j. programowania)
- 3 podsystemy kodujące:
- inf. werbalne
- akustyczne
- dotykowe
Powiązane: logogeny
Czym są logogeny?
To dowolna reprezentacja werbalna, niezależnie od zaangażowanego kanału sensorycznego
- symboliczny charakter oparty na konsensusie, umowie społecznej (bo słowa rzadko przypominają brzmieniowo reprezentowane obiekty, wyj. onomatopeje)
- wolne przetwarzanie
- szeregowe przetwarzanie
Jakie są argumenty za istnieniem systemu niewerbalnego i werbalnego?
Niewerbalny:
dużo badań (prowadzonych przez zwolenników stanowiska obrazowego)
werbalny:
dowody Paivio - nie wszystkie obiekty posiadają sensoryczną reprezentację (przede wszystkim: poj. abstrakcyjne)
Jakie są relacje między systemem werbalnym i niewerbalnym?
- są względnie niezależne (można np. grać na pianinie i słuchać prozy)
- mają też jakieś powiązania:
a) Procesy referencjalne - repr. obrazowym odpowiadają werbalnie i vice versa (ale: są też wyjątki - pojęcia abstrakcyjne czy wyobrażenia twórcze, nowe) - wzbudzenie dowolnej reprezentacji umysłowej powoduje aktywizację repr. referencjalnej (czyli odnoszącej się do tego, co zostało wzbudzone wcześniej) (zbudzanie repr. werbalnej akt. niewerbalną i vice versa)
b) Procesy reprezentacyjne - przyporządkowanie poszczególnych obiektów spostrzeganych w różnych modalnościach zmysłowych do jednego z 5 podsyst. niewerb. lub 3 podsyst. werb.
c) Procesy asocjacyjne - wewnątrz obu systemów; łączenie się poszczególnych repr. w skojarzone ze sobą grupy - werbalny: układ repr. hierarchiczny, zdefiniowany relacją znaczeniowej podrzędności-nadrzędności
- niewerbalny: porządek liniowy, łańcuchy skojarzeniowe (jak w asocjacjoniźmie)
- brak równowagi: system werbalny koduje wszystko, ale obrazy mniej, system niewerbalny tylko obrazy raczej, rzadko słowa (a abstrakcyjnych w ogóle)
- efekt przewagi obrazu nad słowem
Czym jest efekt przewagi obrazu nad słowem? Eksperymenty.
Kodowanie obrazowe bardziej sprzyja efektywności zapamiętywania; dokonano 5 eksperymentów (Paivio i Csapo), każdy polegał na odpamiętywaniu obrazków, słów konkretnych i abstrakcyjnych.
- Część uczestników wiedziała, że trzeba będzie odpamiętać obr, inni nie; podczas badania badani zapisywali w kwestionariuszu nazwy przedstawianych im bodźców
wnioski: obie grupy podobnie dobrze odpamiętały obrazki, słowa znacznie gorzej (konkretne lepiej niż abstrakcyjne); ci, którzy wiedzieli, trochę lepiej pamiętali słowa - część badanych zapisywała bodźce, część szkicowala kontur; ponownie - lepiej obrazki, nieważne jak zarejestrowane; słowa narysowane lepiej od tych napisanych
- -//- ale zamiast zapisu/rysowania: wyobrażenia/przeliterowanie - wyniki podobne do 2
- i 5. - podobne wnioski
Jak potwierdzono funkcjonalną niezależność systemu werbalnego i niewerbalnego?
- Pavio - bardzo szybkie sekwencje obrazów lub słów; zadanie: odpamiętanie w kolejności dowolnej lub ustalonej
obrazki łatwiejsze do odpamiętania gdy porządek nie był narzucony, sztywny porządek faworyzował zaś wyrazy - Pavio, Csapo - czy powtarzanie wcześniej zapamiętanego materiału w innym systemie przeszkadza czy pomaga w utrwaleniu zapamiętania? metoda: część uczyła się obrazków, część wyrazów, część przypominała sobie słowa a część obrazki
wzrost efektu przy grupach które musiały korzystać z innego systemu (tzn więcej zapamiętali)
Czy istnieją reprezentacje numeryczne i jeśli tak, to jak?
- Eksperyment Moyera:
czas potrzebny do oceny identyczności/odmienności prezentowanych badanym liczb; wynik: liczby o podobnej wielkości porównuje się dłużej, niż te, które mają większe różnice w wartości: efekt dystansu numerycznego
-> sugestia: liczby w postaci przestrzennej reprezentacji umysłowej? Dłuższy czas wynika z “umysłowego zoomu” na reprezentację (jak z przykładem królika i słonia)
–> reprezentacje numeryczne jako obrazowe/podobne do obrazowych? Czyli mające charakter nietrwały (tworzone ad hoc) - Campbell - pokazywał badanym liczby w formacie cyfrowym lub w postaci napisanych słów; wnioski: werbalna repr. liczb zmniejsza efekt dystansu numerycznego (ale go nie likwiduje) -> reprezentacje umysłowe jako coś między obrazami a sądami lub coś zupełnie innego
Jak wygląda kwestia trwałości reprezentacji numerycznych?
- wg. McCloskeya i Macaruso
proces porównywania liczb w odwołaniu do głębokich, trwałych reprezentacji umysłowych -> poznawcze wykorzystanie liczby wymaga użycia trwale zakodowanej wiedzy o relacjach pomiędzy wartościami liczbowymi i pośrednio - o relacjach między wielkościami masy, obj lub innych fizycznych cech przedmiotów, których abstr. odpowiednikami są liczby - Campbell
liczby tworzą rep. nietrwałe, przypominające przestrzenne; repr. numeryczne mają charakter analogowy, związany z modalnością, w jakiej inf. liczb. docierają do systemu poznawczego w celu dalszego przetwarzania. Stąd- repr. numeryczne mogą być przetwarzane w modalności niewerbalnej (wzrokowej, słuchowej) lub werbalnej i są powiązane w złożone struktury (stąd: transfer umiejętności z obliczeń numerycznych z jednego rodzaju repr. na inny) np. inf. liczbowe prezentowane wizualnie wykorzystane do odp na pytanie
Większa podatność na błędy przy przekształcaniu
Czym jest język myśli?
Anderson;
To tzw. 3 język kodowania, próba rozwiązania problemu przekładu jednej formy powierzchniowej reprezentacji umysłowej na inna.
