Zajęcia 4 - Uwaga Flashcards
Czym jest uwaga?
Mechanizm uwagi to system przetwarzania informacji, którego zadaniem jest z jednej strony
selekcja informacji sensorycznych, a z drugiej, wybór odpowiednich reakcji motorycznych i
kontrola ich wykonania. Jego funkcjonowanie wpływa na inne procesy mózgowe o charakterze
percepcyjnym, motorycznym i poznawczym.
Jak brzmi teoria uwagi M. Posnera?
Uwaga to system
realizujący określone funkcje:
-wzbudzenie aktywacji ośrodków mózgowych w odpowiedzi na
pojawiającą się stymulację ułatwiające szybkie reagowanie,
-orientacja w otoczeniu i przenoszenie
ogniska uwagi pomiędzy obiektami w polu widzenia,
-zarządzanie i kontrola nad aktualną i
planowaną aktywnością, co umożliwia regulację zachowania, myślenia i emocji oraz
rozwiązywanie sytuacji konfliktowych, interferencyjnych.
Co charakteryzuje sieci uwagowe (attention networks)?
Pracują w sposób zintegrowany umożliwiając spójne i skuteczne zachowanie się organizmu, będąc jednocześnie funkcjonalnie i anatomicznie niezależne względem siebie. Uszkodzenie określonej struktury zaburza przebieg
realizowanego przez tę strukturę procesu, ale nie upośledza uwagi jako całości. Co więcej, aktywność każdej z trzech sieci uwagowych jest regulowana przez inny
system neuromodulacyjny.
Gdzie zlokalizowane są neuronalne sieci systemu wzbudzeniowego? Jaki związek je reguluje?
- przedczołowe i ciemieniowe obszary prawej półkuli
- wzgórze
-noradrenalina
Gdzie zlokalizowane są neuronalne sieci systemu orientacyjnego? Jaki związek je reguluje?
- górny płat ciemieniowy
- styk skroniowo-ciemieniowy
- wzgórki górne śródmózgowia
- boczne obszary poduszki wzgórza
-acetylocholina (system cholinergiczny)
Gdzie zlokalizowane są neuronalne sieci systemu zarządczego (wykonawczego)?
- struktury przedniej części zakrętu obręczy
- grzbietowo- i brzuszno-boczne obszary kory przedczołowej
-dopamina
Czym jest test sieci uwagowych (Attention Network Test)?
Fan, McCandlis, Sommer, Raz i Posner:
Zadanie składa się z szeregu prób, w których
zadaniem osoby badanej jest decydowanie, którą stronę wskazuje strzałka (sygnał), prezentowana
kilka centymetrów powyżej lub poniżej znajdującego się na środku ekranu punku fiksacji wzroku.
Mierzy się czas oraz poprawność reakcji. Strzałka, na którą mają reagować badani prezentowana
jest w otoczeniu tzw. flankerów. Mogą to być bodźce spójne z wymaganą reakcją czyli strzałki
wskazujące ten sam kierunek co strzałka środkowa, lub niespójne, czyli wskazujące kierunek
przeciwny; osoba badana musi wtedy poradzić sobie z dystrakcją i zahamować narzucającą się, ale
błędną reakcję sugerowaną przez strzałki niespójne z sygnałem. Wynik odejmowania średniego
czasu reakcji na sygnał w warunku spójnym od czasu w warunku konfliktowym jest wskaźnikiem
efektywności funkcjonowania systemu zarządczego. Ponadto, sygnał może być poprzedzony prezentacją jednej z trzech wskazówek (cue): centralna (gwiazdka pojawiająca się na środku
ekranu), podwójna (dwie gwiazdki, powyżej i poniżej punktu fiksacji), lub wskazówka
peryferyczna (informująca o lokalizacji sygnału). Wskaźnik działania systemu uwagi orientacyjnej
(a dokładniej czasu przeniesieniu ogniska uwagi z punktu fiksacji w miejsce prezentacji sygnału)
jest obliczany przez odjęcie czasu reakcji na bodźce poprzedzane wskazówką peryferyczną od
czasu reakcji na sygnał poprzedzany wskazówka centralną. Natomiast wskaźnikiem mechanizmu
wzbudzeniowego jest wynik odejmowania czasu reakcji w warunku ze wskazówką podwójną od
czasu reakcji na sygnał nie poprzedzany wskazówką.
Na co wskazały badania behawioralne z zastosowaniem ANT?
Wykazały brak korelacji między poszczególnymi wskaźnikami uwagi - wskazanie na funkcjonalną niezależność i odrębność poszczególnych systemów uwagi.
Na co wskazały badania z neuroobrazowaniem czynności mózgu i ANT?
Potwierdzają anatomiczną odrębność systemów uwagi; podczas
wykonywania kolejnych warunków zadania obserwuje się aktywację odrębnych struktur
mózgowych. Stwierdzono ponadto, iż każda z sieci charakteryzuje się inną
częstotliwością zsynchronizowanej aktywności neuronów, mierzonej podczas wykonywania ANT
[Fan i in. 2007].
Na co wskazują badania tzw. fenotypu uwagowego? Co to za badania?
- badania jedno- i dwujajowych bliźniąt
- wykazano, że współczynnik odziedziczalności dla mechanizmu zarządczego jest bardzo wysoki i wynosi 0,89, podczas gdy dla systemu wzbudzeniowego jest niewielki (0,18) a dla orientacyjnego zerowy
- (Fossella i in. 2002)
- badania genetyczny wykazały, że różnice w genach kodujących DRD4 i antagonisty dopaminy (MAOA) są skorelowane ze wskaźnikiem konfliktu w zadaniu ANT i wielkością aktywacji zakrętu obręczy podczas wykonywania ego zadania w warunku konfliktowym (Fan i in. 2003)
Jak uwaga u dzieci różni się od tej u dorosłych?
- trudniej utrzymywana kontrola uwagowa
- czasy reakcji dłuższe niż u dorosłych
- po poddaniu dzieci treningom funkcji kontrolnych zaobserwowano poprawę wykonania zadania uwagowego oraz testów mierzących poziom int. ogólnej, a także ich wzorce aktywności elektrycznej mózgu podczas ANT przypominają wzorce u dorosłych
Co stosuje się w celu poprawy efektywności funkcjonowania sieci uwagowych?
- treningi funkcji kontrolnych
- technika neurofedbacku
U kogo obserwuje się deficyty funkcjonowania mechanizmów uwagi?
Deficyty kontroli uwagowej:
- schizofrenicy
- osoby z chorobą Alzheimera
- zaburzenia borderline
Deficyty funkcji orientacyjnych:
-osoby autystyczne
Zaburzenia mechanizmu wzbudzeniowego:
-dzieci z ADHD
Jaki jest związek między samokontrolą a emocjami?
- związek między efektywnością funkcji zarządczych, a temperamentem i samokontrolą
- funkcjonowanie systemu zarządczego ma wpływ na regulację procesów emocjonalnych
- funkcjonowanie systemu zarządczego jest regulowane przez układ transmisji dopaminergicznej -> np. podanie antagonisty dopaminy (droperidolu) zmniejsza skuteczność i elastyczność działania systemu kontrolnego i zwiększa koszt wykonania zadań niespójnych, konfliktowych. System dopaminergiczny jest też związany ze zmianami nastroju - pozytywne=podwyższony poziom dopaminy
- badania Asanowicz, Siedlecka - badanie: manipulacja nastrojem, negatywny nastrój zmniejszył efektywność systemu zarządczego (tylko) wniosek: rzetelność ANT wysoka
Jak jest badany mechanizm działania sieci uwagowych za pomocą symulacji komputerowych?
dwa modele:
1. model koneksjonistyczny (Wang, Fan, 2007) bazujący na tzw. algorytmie biologicznie realnym: zawiera moduł dla 3 sieci uwagowych, systemu percepcyjnego, rozpoznawania obiektów i reakcji, które są połączone wg znanych ograniczeń anatomicznych i funkcjonalnych - biologiczna możliwość zapewniona
korelacja: 0,94
2. model w oparciu o teorię ACT-R symulujący procesy uwag na poziomie symbolicznym (Wang, Fan, Johnson, 2004): 6 etapów wykonania każdej próby zadania ANT, a następnie implementacja odpowiadających twórcom funkcjonalnych komponentów jako reguły w ACT-R. Sto prób (“badanych”) w procedurze badania jak u ludzi
korelacja - 0,99
+ udowodnienie niezależności wskaźników wykonania dla poszczególnych sieci uwagowych
