wykład 6 Flashcards
Orbita merkurego
– silnie ekscentryczna
-wielkie różnice nasłonecznienia między aphelium a perihelium
Rozmiary merkurego
35% Ziemi
merkury
1. masa
2. gęstość
- Masa = 5,5% Ziemi
- Bardzo duża gęstość – 5,43 . To anomalna gęstość w porównaniu z innymi planetami (wykres r/d).
- Jądro anomalnie duże, metaliczne (Fe? Fe+Ni?) = 70% masy, 42% objętości, 78% promienia,
merkury budowa
- Jądro anomalnie duże, metaliczne (Fe? Fe+Ni?) = 70% masy, 42% objętości, 78% promienia, być może wewnątrz stałe, a zewnętrzna warstwa (150 km?) płynna
- Płaszcz: grubości 500 – 600 (700?) km.
„Silicate outer shell” = płaszcz + skorupa = 1 płyta (powłoka), bez śladów tektoniki płyt
Teorie wyjaśniające anomalną gęstość Merkurego:
- na początku tworzenia Układu Słonecznego lokalnie inny skład obłoku protoplanetarnego,
- bliskość Słońca = wiatr słoneczny „wywiał” lżejsze składniki,
- impakt → odparowanie lżejszych pierwiastków,
- impakt → strata („kradzież”) płaszcza.
Powierzchnia Merkurego
> deficyt Fe na powierzchni < 3%?, 6% (dziwne rzy tak dużej gęstości, najmniej wśród planet typu ziemskiego)
Być może na biegunach, w kraterach, gdzie temp. = -163°C są ślady wody = lodu
Procesy kształtujące powierzchnię Merkurego
- Powierzchnia bardzo zniszczona przez IMPAKTY. Blisko
- Słońca = duże prędkości przy orbitach eliptycznych = duże energie - przeciętnie energia impaktu 2 x większa niż na Księżycu,
- krótsze pokrywy wyrzutowe (bo 2 x większa grawitacja).
- Kratery też bardziej płaskie niż na Księżycu.
- Mniejsze pokrywy wyrzutowe = teoretycznie więcej odsłoniętej najstarszej skorupy.
- Powinien też występować REGOLIT - Prawdopodobnie był WULKANIZM piroklastyczny,
- formy podobne do pokryw wyrzutowych, (więc trudny do wykrycia bez badań składu skał )
skały powierzchni merkurego
Dość duże zróżnicowanie regionalne i genetyczne =
1. alkaliczne sjenity nefelinowe?
2. labradoryty?
3. anortozyty?,
4. plagioklazy (anortyt) i pirokseny ≈ do brekcji
5. bazalty
6. dioryty
Typy terenów Merkurego – 4 rodzaje:
- HEAVILY CRATTERED TERRAIN – podobne do lądów Księżyca, stare kratery impaktowe (Basen Caloris)
- częściowo wypełniony lawą
-Datowany (zliczanie kraterów) na ok. 3,6 mld lat (= wiek
podobny do mórz księżycowych).
- Fale uderzeniowe obiegły cały glob i zogniskowały się na
antypodach, tworząc „obszar chaotyczny” (spękania, uskoki, rowy – tektonika blokowa) = tzw. epizod Caloris. - INTERCRATER PLAINS – 1/3 powierzchni = łagodne, faliste równiny (rolling plains)
- dużo małych kraterów o średnicach do 15 km, - SMOOTH PLAINS – podobne do mórz księżycowych, ale jaśniejsze = dawne wulkanity? (są podejrzenia młodego wulkanizmu).
- mniej Fe i Ti niż na Księżycu – (może zamaskowane regolitem? Może to tylko pokrywy wyrzutowe? - bo są głównie obok basenu Caloris).
-Mniej kraterów, za to są na nich kręte grzbiety. - HILLY AND LINEATED TERRAIN = antypody basenu Caloris (tektonika blokowa po impakcie Caloris?).
Historia geologiczna Merkurego:
- FORMOWANIE ok. 4,5 mld lat temu – dyferencjacja na jądro i płaszcz (całkowita ?), zwolnienie początkowo dużo szybszych obrotów na skutek sił pływowych (→ siatka merkuriańska?)
- intensywne BOMBARDOWANIE = „heavily cratered terrain” - najstarszy krater Tołstoja,
-potem powstanie Basenu Caloris i jego antypodów (pokrywy wyrzutowe Caloris = główny „reper stratygraficzny” Merkurego),
3.WYLEWY lawy (dno basenu Caloris) = powstanie nowej skorupy, - lżejsze BOMBARDOWANIE (trwa do dziś) = powstanie „intercrater plains”,
- stygnięcie →kurczenie (2,5 mld lat temu ?, gdzieś między 2 a 4 mld ?) → skarpy (uskoki odwrócone ?),
- wypływy lawy (?) → powstanie „smooth plains” (geneza niejasna),
- bombardowanie przez mikrometeoryty i małe meteoryty = tworzenie regolitu.
Stratygrafia (od najstarszych) MERKUREGO
1 – okres przedtołstojowski = okres wczesnej, kompletnej dyferencjacji, powstanie skorupy,
2 – okres tołstojowski – początek = basen impaktowy o średnicy 500 km na półkuli S,
3 – okres kaloryjski – oprócz basenu Caloris i „antypodów” – gładkie dna wielu innych
basenów (wylewy law?),
4 – okres mansuryjski (impakt…),
5 – okres kuiperowski (impakt…).
„siatka merkuriańska”
1. wygląd
2. wiek
3. geneza prawdopodobna
- liniowe twory N-S, NW-SE i NE-SW
- starsze od Caloris
- Merkury obracał się początkowoSZYBKO (co 20 godz., może nawet 8?) i był rozpłaszczony przez siłę odśrodkową.
- Potem ZWOLNIŁ obroty na skutek działania sił PŁYWOWYCH i zmienił kształt, co spowodowało
dopasowanie układu naprężeń. (Takie zwolnienie obrotów to = podgrzanie planety o ok. 100°C.)
TEKTONIKA MERKUREGO
1.„siatka merkuriańska”
2. młodsze uskoki przecinające całą powierzchnię Merkurego – szereg zakrzywionych urwisk i skarp
– wiązane z późniejszym stygnięciem i kurczeniem całej planety
3. uskoki odwrócone
- wiązane z kompresją
4. struktury związane z epizodem Caloris
5. Ekstensyjne struktury:
- rowy w basenie Caloris
- centrum Caloris radialne rowy tektoniczne Pantheon Fossae
- uskoki normalne w wyniesieniu centralnym krateru Raditladi.
6. Młodsze zjawiska tektoniczne?
- wulkaniczno-tektoniczna subsydencja → kaldery,
- otwarte szczeliny tektoniczne,
- spękania tworzące rowy i zręby tektoniczne na wypiętrzonym rejonie krateru Tołstoja.
Czyli – mogą być jakieś siły endogeniczne (= źródła ciepła) działające stosunkowo długo.
„Epizod Caloris” co to
koncentracja fal sejsmicznych, które po obiegnięciu
całego globu utworzyły grzbiety, skarpy i rowy tektoniczne na antypodach basenu.
