Wykład 3 literatura Flashcards
Kim był i co badał Hans Selye?
Początki badań nad stresem wiążą się z osobą Hansa Selyego, który definiował stres jako niespecyficzną reakcję organizmu, powstającą w odpowiedzi na działanie bodźców szkodliwych (stresorów), zwaną ogólnym zespołem adaptacyjnym. Zespół ten ma trzy kolejne stadia:
- reakcja alarmowa - zostają zmobilizowane siły obronne
- stadium odporności - pełne przystosowanie do stresora
- stadium wyczerpania - dochodzi do niego w wyniku wyczerpania się energii przystosowania, gdy stresor jest odpowiednio nasilony i działa w odpowiednio długim czasie
Poglądy Selyego spotały się jednak z krytyką.
Opisz poznawczo-transakcyjny paradygmat stresu Lazarusa i Folkman
Transakcja = jednostka i aktualny kontekst sytuacyjny nie tylko wzajemnie na siebie oddziałują, ale łączą się w całość.
Transakcja z otoczeniem podlega ocenie poznawczej podmiotu, mającej charakter ciągłego procesu (ocena pierwotna). Relacja może być oceniana jako: nie mająca znaczenia, sprzyjająco-pozytywna albo stresująca. Stres to określona relacja osoby z jej otoczeniem, oceniana przez osobę, jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi.
Jak może być ujmowana transakcja stresowa w ocenie pierwotnej w koncepcji stresu Lazarusa i Folkman
- krzywda/strata - już zaistniała szkoda w postaci utraty wartościowych obiektów, jak samooocena, ocena społeczna, bliska osoba (emocje towarzyszące: złość, żal, smutek)
- zagrożenie - szkody, które dopiero mogą nastąpić, a aktualnie są antycypowane (emocje towarzyszące: strach, lęk, martwienie się)
- wyzwanie - dotyczy sytuacji, w której możliwe są zarówno szkody i straty, jak i korzyści (emocje towarzyszące podobne są do zagrożenia + nadzieja, zapał, podniecenie)
Czym jest ocena wtórna w koncepcji Lazarusa i Folkman?
Jeśli w wyniku oceny pierwotnej nastąpi uznanie relacji za stresową, zapoczątkowuje to następny proces poznawczy - ocenę wtórną. Ocena ta dotyczy możliwości podjęcia działania, by usunąć przyczyny stresu lub przynajmniej załagodzić jego skutki, a w przypadku wyzwania - osiągnąć dostępne korzyści.
Opisz teorię zachowania zasobów Hobfolla
Hobfoll w swojej teorii poszukuje ogólnych zasad kierujących celowym zachowaniem człowieka. Postuluje kolektywistyczny charakter radzenia sobie, akcentując, że zjawisko stresu i jego opanowywania dotyczy jednostki zanurzonej w rodzinie, grupie i społeczności.
Głównym źródłem ludzkiej aktywności jest uzyskiwanie, utrzymywanie i ochrona cenionych obiektów, określonych jako zasoby. Zasoby definiowane są jako przedmioty, warunki, własności osobiste i formy energii, które albo są same wartościowe dla przeżycia, albo służą jako środek do osiągnięcia obiektów, mających tą właściwość.
W jakich sytuacjach według teorii zachowania zasobów Hobfolla może wystąpić rozpoznanie stresu?
- zagrożenie utratą zasobów
- faktyczna utrata zasobów
- brak zysków w następstwie zainwestowania zasobów
Trzy poziomy stresu według Lazarusa
- społeczny - odnoszący się do relacji jednostki z innymi
- psychologiczny - obejmujący jednostkową ocenę sytuacji, reakcje emocjonalne i organizację zachowania
- fizjologiczny/biologiczny
Czym jest radzenie sobie ze stresem?
Wg Lazarusa i Folkman radzenie sobie to “stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki, mające na celu uporanie się z określonymi zewnętrznymi i wewnętrznymi wymaganiami, ocenianymi przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby”.
Ocena sytuacji nie musi być realistyczna, a cel aktywności nie musi być uświadomiony, aby można ją było uznać za radzenie sobie, jednak radzeniem sobie nie są mechanizmy adaptacyjne działające na poziomie biologicznym czy zachowania odruchowe.
Dwie funkcje radzenia sobie ze stresem wg Lazarusa i Folkman
- instrumentalna, zadaniowa, zorientowana na problem - polega na poprawie niekorzystnej relacji wymagań do możliwości
- samoregulacji emocji - polega na obniżaniu przykrego napięcia i łagodzeniu innych, negatywnych stanów emocjonalnych
Jakie wyróżnia się formy radzenia sobie?
- Reaktywne - radzenie sobie z już zaistniałą sytuacją stresową
- Proaktywne - radzenie sobie podejmowane z wyprzedzeniem, aby zapobiec lub zmniejszyć oddziaływanie potencjalnych przyszłych stresorów.
Jakie formy proaktywnego radzenia sobie wymienia Schwarzer?
- antypacyjne radzenie sobie - ukierunkowane jest na nieuchronne wydarzenie, które ma nastąpić w niedalekiej przyszłości i jest związane z ryzykiem krzywdy lub straty
- prewencyjne radzenie sobie - dotyczy krytycznego wydarzenia w bardzo odległej przyszłości, które może zajść z jakimś prawdopodobieństwem i polega na gromadzeniu ogólnych zasobów, mogących zmniejszyć skutki przyszłych wydarzeń stresowych
- proaktywne radzenie sobie - ma podobnie ogólny zakres, ale wiąże się z przyszłymi wyzwaniami; polega na gromadzeniu zasobów ułatwiających wykorzystanie przyszłych szans
Opisz strategię unikania jako sposób radzenia sobie z problemami zdrowotnymi
strategia unikania - reakcje zaprzeczania chorobie, w celu redukcji lęku (może to nieść za sobą bardzo poważne konsekwencje)
Opisz radzenie sobie skoncentrowane na znaczeniu w sytuacji problemów zdrowotnych
radzenie sobie skoncentrowane na znaczeniu - zaprzeczanie częściowe, np. rozwijanie przekonania, że doświadczane dolegliwości są objawami innej, mniej groźnej choroby
Opisz antycypacyjne radzenie sobie w sytuacji problemów zdrowotnych
antycypacyjne radzenie sobie - znajduje zastosowanie w sytuacjach oczekiwania na zagrażające procedury medyczne czy na wyniki badań decydujących o niepomyślnej diagnozie
