Wykład 1 - literatura

Question 1

Opisz podejście patogenetyczne

Answer 1

• dominuje pytanie o przyczynę choroby i o czynniki warunkujące zaburzenia
• ujmowanie zdrowia i choroby jako kategorii rozłącznych
• uwzględnia się 3 grupy czynników: wewnętrzne biologiczne, psychiczne, zewnętrzne
• ujawniona choroba i zaburzenia są wynikiem uaktywnienia się podatności w sytuacji działania stresu psychospołecznego - czynniki stresogenne same w sobie nie wywołują choroby, tylko w połączeniu z podatnością człowieka do zachorowania

Question 2

Opisz podejście salutogenne

Answer 2

• człowiek, spotykając się z wszechobecnymi stresorami, dostraja się do tych wyzwań, aby zachowań dynamiczną równowagę procesów życiowych na pewnym optymalnym dla funkcjonowania poziomie
• zdrowie określa się na kontinuum
• mamy czynniki, które sprzyjają utrzymaniu, rozwojowi i powrotowi do zdrowia (uogólnione zasoby odpornościowe, stresory, poczucie koherencji, styl życia)

Question 3

Opisz, czym są uogólnione zasoby odpornościowe w podejściu salutogenetycznym

Answer 3

1. Właściwości jednostki:
   
   1. biologiczne: genetyczne, konstytucjonalne, immunologiczne, biochemiczne
   2. psychologiczne: cechy poznawcze jak wiedza, intelekt; cechy osobowości jak poczucie tożsamości, kontroli i sprawstwa, poczucie uczestnictwa, zaangażowania i zobowiązania oraz wyuczone strategie radzenia sobie
2. Cechy społeczno-kulturowe: cechy grupy - więzi i wsparcie społeczne; cechy kultury - religia, filozofia i sztuka

Question 4

Czym są stresory w podejściu salutogenetycznym?

Answer 4

Stresory to wymagania, dla których nie ma gotowych ani zautomatyzowanych reakcji adaptacyjnych i które rodzą stan napięcia.

Stresory mogą pełnić funkcję korzystną, rozwojową, nie muszą prowadzić do stresu.

Podział stresorów:

1. psychospołeczne
2. fizyczno-biologiczne
3. krótkotrwałe (ostre)
4. długotrwałe (przewlekle działające)
5. ze świata zewnętrznego (egzogenne)
6. z wnętrza człowieka (endogenne)

Question 5

Czym jest poczucie koherencji w podejściu salutogenetycznym?

Answer 5

Poczucie koherencji jest ogólnym nastawieniem orientacyjnym wyrażającym trwałe i dynamiczne przekonanie o przewidywalności i racjonalności świata i własnego położenia życiowego.

Składnikami poczucia koherencji są:
- poczucie zrozumiałości
- poczucie zaradności-sterowalności
- poczucie sensowności

Question 6

Czym jest styl życia w podejściu salutogenetycznym

Answer 6

Poziom zdrowia zależy od zachowań związanych ze zdrowiem.

Należy ukierunkować uwagę na te zachowania, dzięki którym człowiek tworzy warunki sprzyjające doświadczeniom rozwijającym zasoby i poczucie koherencji.

Question 7

Jak można rozumieć zdrowie?

Answer 7

1. zdrowie jako brak objawów choroby i cierpienia
2. zdrowie jako dobrostan biopsychospołeczny
3. zdrowie jako potencjał i właściwości człowieka oraz jego kontekst życia
4. zdrowie jako proces
5. zdrowie jako wartość

Question 8

Opisz zdrowie jako dobrostan biopsychospołeczny

Answer 8

WHO zaproponowało definicję zdrowia, gdzie zdrowie utożsamiane jest z pełnym dobrostanem fizycznym, psychicznym i społecznym, a nie wyłącznie z brakiem objawów chorobowych - zdrowie jako stan

Question 9

Opisz zdrowie jako potencjał

Answer 9

w tym ujęciu zdrowie ma status dyspozycji umożliwiającej adaptacyjne funkcjonowanie w określonym kontekście środowiskowym - “zdrowie to poddająca się zmianom zdolność człowieka zarówno do osiągania pełni własnych fizycznych, psychicznych i społecznych możliwości jak i reagowania na wyzwania środowiska”

Question 10

Opisz zdrowie jako proces

Answer 10

Antonovsky - zdrowie to kraniec kontinuum, którego drugim krańcem jest choroba, zdrowie nie jest stanem ani stałym zasobem, ale procesem przemieszczania się na kontinuum

Question 11

Opisz zdrowie jako wartość

Answer 11

w tej koncepcji zdrowie i choroba nie są umieszczone na wspólnym kontinuum, ale podobnie jak inne wartości mają określony znak i traktowane są rozłącznie. Zdrowie jest wartością pozytywną, do której człowiek dąży, a jego przeciwieństwo - choroba - wartością negatywną, której człowiek unika

Question 12

Czym różni się zdrowie od szczęścia?

Answer 12

wg Tatarkiewicza to pojęcia bardzo podobne ale nie tożsame; poczucie szczęścia jest objawem zdrowia, a zdrowie jest ważnym, choć nie jedynym warunkiem szczęścia

Question 13

Czym różni się zdrowie od dobrostanu?

Answer 13

współcześni badacze dobrostanu utożsamiają go ze szczęściem i traktują jako kategorię przydatną w badaniach nad poziomem zdrowia

Question 14

Jakie modele i podejścia są stosowane w psychologii zdrowia?

Answer 14

• model biomedyczny
• model holistyczno-funkcjonalny
• model socjoekologiczny

Question 15

Opisz model biomedyczny

Answer 15

• dualizm i rozdzielenie ciała i psychiki
• zdrowie jest brakiem choroby i dolegliwości
• zdrowie i choroba są kategoriami rozłącznymi - jest się albo zdrowym albo chorym, nic pomiędzy
• zdrowie i choroba pozostają poza kontrolą podmiotu
• wysiłki badawcze są skoncentrowane na właściwościach natury przyrodniczej i biologicznej, na strukturze i funkcjach ciała, na czynnikach genetycznych
• metody diagnozy skłaniają do zajmowania się wydzielonymi częściami ciała człowieka, ograniczając podejście całościowe

Question 16

Opisz model holistyczno-funkcjonalny

Answer 16

• człowiek jest częścią większej całości i pozostaje pod wpływem wzajemnych relacji człowiek-środowisko
• żywy organizm człowieka to integralna całość
• człowiek jako złożona i powiązana ze środowiskiem jednostka wyposażona w świadomość adaptuje się do zmieniających się wymagań, równoważy wymagania z możliwościami, wykorzystując i rozwijając zasoby odpornościowe
• zdrowie jest rozumiane jako proces adaptacji zmierzający do zachowania dynamicznej równowagi między systemami
• zdrowie jako proces
• świadoma aktywność podmiotu, który może się zdrowia uczyć, może je promować, ochraniać i uczestniczyć w procesie leczenia

Question 17

Opisz model socjoekologiczny

Answer 17

• głównym założeniem tego modelu jest twierdzenie o hierarchii systemów, w myśl którego każdy podsystem jest częścią ogólniejszego i pozostaje z nim we wzajemnych związkach
• człowiek zajmuje w tym modelu centralne miejsce
• najnowsza wersja modelu wyodrębniono następujące pola warunkujące zdrowie jednostki:
  
  • czynniki biologiczne (bagaż genetyczny, cechy wrodzone, system immunologiczny, cechy biochemiczne, fizjologiczne i anatomiczne)
  • zachowania człowieka związane ze zdrowiem (prozdrowotne i antyzdrowotne)
  • środowisko fizyczne (warunki mieszkaniowe, cechy otoczenia człowieka, siedliska jego aktywności)
  • środowisko społeczno-kulturowe
• zdrowie jest pojmowane jako proces dynamicznej równowagi systemów

Question 18

Czym jest poczucie zrozumiałości w poczuciu koherencji?

Answer 18

wynika z tego, że człowiek spostrzega napływające informacje jako uporządkowane, spójne, dające się zrozumieć i w związku z tym powstaje poczucie, że wydarzenia można zrozumieć i przewidzieć (zmienna poznawcza)

Question 19

Czym jest poczucie zaradności-sterowalności w poczuciu koherencji?

Answer 19

określa, w jakim stopniu człowiek postrzega dostępne zasoby jako wystarczające do sprostania wymogom; jest to przekonanie, że człowiekowi są dostępne zasoby zaradcze, choć nie muszą być one jego własnością i jego właściwościami (składnik poznawczo-instrumentalny)

Question 20

Czym jest poczucie sensowności w poczuciu koherencji?

Answer 20

określa, w jakim stopniu człowiek czuje, iż życie ma sens, że wymagania życia są warte zaangażowania i wysiłku (składnik motywacyjno-emocjonalny)

Question 21

Jak wg badań poczucie koherencji wpływa na zdrowie?

Answer 21

• subiektywna ocena zdrowia wiąże się z ogólnym poziomem poczucia koherencji
• wpływa na tendencję do zachowań prozdrowotnych
• przeciwdziała depresji i lękom
• ocena wydarzeń życiowych jako mniej stresowych
• ograniczenie doświadczania negatywnych emocji

Question 22

Czy poczucie koherencji może się zmieniać w czasie?

Answer 22

Mimo stabilności poczucie koherencji może się zmieniać w czasie - pogarszać po przejściu na emeryturę i poprawiać wskutek działania terapeutycznego.