Wykład 1: CELE I ZADANIA PSYCHOLOGII JAKO NAUKI TEORETYCZNEJ ORAZ STOSOWANEJ Flashcards
Podział psychologii
-Teoretyczna — tworzy podstawowe nauki, na jej podstawie zadawane są pytania (społeczna, rozwoju, ogólna osobowości)
-Stosowana (kliniczna, edukacji)
W jaki sposób psychologia stosowana i teoretyczna uzupełniają się?
Badacze stawiają hipotezy, nad którymi zastanawiają się teoretycy
Funkcjonaliści
Lightner Witmer!
Postrzegają naukę jako coś, co ma wynikać z jakiegoś celu, ma czemuś służyć;
Konieczne jest badanie funkcjonowania psychiki, a nie jej struktury. Akcent na relacje między procesami fizycznymi a psychicznymi
Kiedy wyodrębniają się nowe subdyscypliny?
- Potrzeby społeczne (kataklizmy, ważne wydarzenia światowe, przemoc online, nowe zjawiska społeczne)
- Podejmowanie nowych zadań
- Brak teorii
- Nowe badania
- Rozwój wiedzy
- Umocnienie się subdyscypliny
- Nowa tożsamość
- Organizacja praktyki
- Nowe wyzwania
Która subdyscyplina wytworzyła się jako pierwsza?
Psychologia kliniczna w psychiatrii
(Konkurowała z medycyną i psychiatrią)
Wyzwania wynikające z kontekstów współczesnych
- Kontekst profesjonalny (mikro i egzosystem) - działania psychologów na rzecz dziedziny;
- Psycholog musi mieć możliwość komunikowania się z innymi psychologami (potrzeba wspólnej metodologii)
Wyzwania wynikające z przeszłości
- Dbałość o jedność psychologii;
- Dbałość o wspólny język i metodologię;
- Stała aktualność umacniania i rozwijania dorobku teorii i nowoczesnych badań empirycznych
Relacja normy, deficytu i zaburzenia
Celem terapii jest przejście z zaburzenia do deficytu, aby potem móc powrócić do normy
Evidence-Based Medicine
Praktyka psychologiczna oparta na dowodach empirycznych; integrowanie wiedzy o najlepszych dostępnych wynikach badań z biegłością praktyczną, w kontekście indywidualnych cech klienta, jego preferencji i kultury, z jakiej pochodzi
Praktyka PPOD
Praktyka psychologiczna oparta na dowodach
Jakie są kryteria PPOD kontraktowania usług psychologicznych?
Określenie zadań
Kto ustala kryteria PPOD w nauce?
-Badacze i naukowcy (kryteria trafności i rzetelności badań nad skutecznością terapii);
-Światowe APA i krajowe organizacje psycholgiczne i zdrowia psychicznego, komitety ekspertów, ministerstwo zdrowia i inne agendy rządowe)
Kto ustala kryteria PPOD w polskich systemach kontraktowych?
-Polskie Towarzystwo Psychiatryczne
-Polskie Towarzystwo Psychologiczne
Cel poszukiwań psychologii rozwojowej
Badanie i wyjaśnianie różnych, obserwowanych u ludzi wzorców zmian w ciągu życia, w szczególności wzorców ich rozwoju
Dwie tradycje uprawiania psychologii stosowanej
- Analiza aspektów teoretycznych (posługiwanie się językiem wynikającym z teorii);
- Analiza aspektów metodologicznych (badanie klientów odpowiednimi testami)
Spór o koncepcje rozwoju na płaszczyźnie teoretycznej
-Tradycja klasyczna: rozwój utożsamia się z kumulowaniem i integrowaniem zmian kierunkowych;
-Koncepcja psychologii rozwoju w biegu życia: rozwój pojmowany jest jako proces trwający w całym wymiarze życia indywidualnego
Spór o koncepcje rozwoju na płaszczyźnie metodologicznej
-Opisywanie zmian w perspektywie nomotetycznej (z normatywnego punktu widzenia — zmienne vs. funkcje);
-Analiza idiograficzna (koncentracja na zmianach indywidualnych, osobie)
Dylematy teoretyczne w psychologii stosowanej: czy istnieje jeden, czy wiele teoretycznych paradygmatów koncepcji człowieka?
Jest ich wiele.
Psychologia to dziedzina nienormatywna, która opisuje zachowanie, a nie je ocenia (nie można wypowiadać się w sposób wartościujący czyjeś zachowanie)
przeciwieństwo: medycyna — musi oceniać, bo musi informować o stanie
Dylematy teoretyczne w psychologii stosowanej: Jak odnieść się do zunifikowanego teoretycznie rozpatrywania problemów np. osób z niepełnosprawnością lub osób z zaburzeniami zdrowia psychicznego?
Należy dopasować metodologię do badanego
Pozostałe dylematy psychologii stosowanej
- Psychobiologizm czy socjobiologizm — co bardziej dominuje w psychologii?
- Jak uprawiać psychologię w praktyce: w nurcie pozytywnym, czy raczej negatywnym?
Proces diagnozy psychologicznej
Diagnoza jest procesem stawiania i weryfikacji hipotez. Działa jak badanie naukowe:
- Opis (prośba o określenie problemu badanego) - wynika z obserwacji;
- Hipoteza dotycząca modelu mechanizmów zachowania;
- Wnioski prognostyczne;
- Wprowadzenie techniki terapeutycznej;
- Weryfikacja (jeśli nie potwierdza się hipoteza, proces należy powtórzyć)
Jak psycholog może wykorzystać klasyfikacje chorób (ICD, DSM)?
- Klasyfikacja ujednolica diagnozę z punktu widzenia lekarsko-psychiatrycznego;
- Klasyfikacje służą jako baza chorób;
- Nie stosujemy ich w praktyce, ale możemy się na nich opierać jak na wzorcu (pomagają stawiać wnioski prognostyczne i wyznaczać tor leczenia)
Z czym wiąże się potrzebę reform w ramach psychologii stosowanej?
- Z odwołaniem do języka naturalnego (opisywanie tak, jak to widzimy);
- Z odniesieniem do ujęć interdyscyplinarnych i holistycznych (postrzeganie problemów z różnych perspektyw);
- Z odwołaniem do praktyki jako prawomocnego źródła wiedzy (uwzględnienie kontekstu do całości funkcjonowania jednostki);
- Z akcentowaniem konieczności poznania przyczyn zachowania, pozwalających zrozumieć działania ludzi w konkretnej rzeczywistości
Do czego należy dążyć w psychologii stosowanej?
- Korzystanie z zasobów psychologii teoretycznej, współpraca z nią;
- Dokładna operacjonalizacja pojęć (nazywanie pojęcia w języku psychologicznym);
- Upowszechnienie w świecie analogicznego sposobu pomiaru (tak, aby dane zjawiska badano podobnie w każdych warunkach);
- Wprowadzenie klarownej terminologii w psychologii poznawczej, humanistycznej, behawioralnej, psychoanalizie;
- Tworzenie metateorii nadrzędnych do współcześnie funkcjonujących koncepcji psychologicznych
Podstawa działania psychologicznego to…
Diagnoza
Rzetelność
Dobrze robię to, co robię
Trafność
Dobrze robię to, co mam robić
Podejście idiograficzne
Badania konkretnych jednostek, case study
Podejście nomotetyczne
Badania ogółu, formułowanie praw nauki
Model hierarchii opisów zachowania Rose’a
Na każdym poziomie hierarchii terminologia i metody są specyficzne i odrębne — mogą współistnieć psychologie z różną terminologią i metodami badawczymi
Model integracyjny w podejściu psychodynamicznym (Gabbard)
Model biopsychospołeczny;
w diagnozie bierzemy pod uwagę genetykę, uwarunkowania społeczne i rodzinne oraz czynniki wewnątrzpsychiczne
Model integracyjny w podejściu systemowum (Garner, Garfinkel)
Model wieloczynnikowy:
czynniki predyspozycji (indywidualne, rodzinne, socjokulturowe — biologiczne i psychologiczne);
czynniki wytrącające (stres, dieta, spadek wagi);
czynniki utrwalające (poznawcze i środowiskowe wzmocnienia)
Koło hermeneutyczne
Nie można rozumieć całości bez rozumienia szczegółu i vice versa
Podstawowe narzędzia pracy psychologa
Osobowość (superwizje, terapia);
teorie (wiedza, konferencje, literatura)
Kształcenie psychologów
Charakter uniwersytecki, a nie zawodowy (Bańka);
Trzy filary edukacji wg. Altmana:
1. Wiedza fundamentalna (teorie, metodologia, wiedza interdyscyplinarna);
2. Wiedza zawodowa (kompetencje, wiedza kontekstualna);
3. Wiedza społecznie responsywna (lokalna)
Jaki zawód może wykonywać psycholog?
- Pracownik nauki/teoretyk (eksperymenty laboratoryjne, techniki obserwacyjne, pomiar badanych zmiennych);
- Pracownik nauki stosowanej (eksperyment naturalny, techniki psychometryczne — opisowe);
- Praktyk — wykonawca usług psychologicznych (diagnoza, psychoterapia, pomoc psychologiczna itp.)
Witmer: najważniejsze informacje
Przedstawiciel funkcjonalizmu;
założył interdyscyplinarną klinikę medyczno-psychologiczno-pedagogiczną (podobieństwo metody do case study);
ojciec klinicznej psychologii stosowanej
Poglądy Witmera
- Wykorzystywanie wiedzy teoretyczno-laboratoryjnej w praktyce;
- Propagowanie umiejętności praktycznych wśród psychologów;
- Zainteresowanie problematyką rozwojową;
- Systemowe podejście do pracy z dziećmi;
- Psychologia to odrębna dziedzina, współpracująca z innymi;
- Kliniczna metoda Witmera — badania eksperymentalne w warunkach naturalnych + rozmowa empatyczna + obserwacja;
- Podkreślenie istotności prewencji
John Dewey
Pierwsze testy IQ dla dzieci
Hugon Munsterberg
Psychologia praktyczna w sądownictwie, wychowaniu, handlu, przemyśle
Clifford Beers
Ruch Higieny Psychologicznej
John Watson
Przemysł reklamowy
Coleman Griffith
Poradnia psychologiczna dla sportowców
Czym skutkują współczesne zmiany cywilizacyjne?
Deficyty emocjonalne, niskie poczucie bezpieczeństwa, mniejszy nacisk na więzy przynależności i przywiązania, zwrot ku Ja, nasilenie się cech narcystycznych
Myślenie ekologiczne
Natura człowieka zawiera się w interakcji ze środowiskiem, którego psychika jednostki jest nieodłączną częścią (skupienie na relacjach środowiskowych)
Ruch na rzecz zdrowia społeczności (USA) lata 70 XX w.
Antyinstytucjonalizm, antyhospitalizm, antypsychiatria, źródło zaburzeń: dysfunkcjonalne systemy ekonomiczno-społeczne, nacisk na działania prewencyjne
Psychologia społeczności
Dziedzina nauki stosowanej, zajmująca się tworzeniem programów środowiskowych i pracą ze społecznością.
Propaguje się: prawa jednostki, równouprawnienie, feminizm, tolerancję, sprawiedliwość społeczną, demokracje
Psychologia środowiskowa
Czynniki fizyczno-psychiczne środowiska, czynniki społeczno-kulturowe milieu — interakcyjna całość jednostki i jej środowiska
Nowe pola rozwoju zawodowego psychologów (Skuczyńska)
Specjalista szkoleniowiec, HR, coaching, reklama i marketing, działalność prewencyjna i promocja zdrowia, specjalista w zakresie relacji człowiek-środowisko
Funkcje psychologów w społeczności
Ułatwiająca funkcjonowanie i zapewniająca bezpieczeństwo, edukacyjna, reprezentacyjna, techniczna i kontrolna (np. projekty społeczne)
