Wstęp do rozwo (wykłady 1-5)

Question 1

Rozwój to system różnorodnych jakościowo, wielokierunkowych sekwencji zmian zachodzących pod wpływem czynników…
(wymień czynniki - jest ich 6)

Answer 1

• filogeneza i ontogeneza
• temperament
• aktywność osoby
• socjalizacja
• przekaz międzypokoleniowy
• zdarzenia losowe

Question 2

Definicja funkcjonalna rozwoju psychicznego Paula Baltesa (SOC). Rozwiń skrót SOC

Answer 2

S - selekcja (selection)
O - optymalizacja (optimalization)
C - kompensacja (compensation)

Rozwój -> adaptacja poprzez SOC

1. selekcjonujemy cele/informacje
2. szukamy optymalnego sposobu jak to osiągnąć
3. kompensujemy sobie jak coś się zjebie i nie wyjdzie

Question 3

Czy rozwój trwa jedynie w okresie budowy mózgu? Czy człowiek jest obiektem psychologii rozwojowej jak już ma rozwinięty centralny układ nerwowy?

Answer 3

Nie, rozwój trwa przez całe życie - według life span psychology (psychologii biegu życia)

Różne funkcje dojrzewają już po tym jak mózg jest w pełni rozwinięty, np. funkcje wykonawcze dojrzewają po 20-tce, a najlepsze wyniki IQ osiągamy w okolicach 30-tki

Question 4

Czym się różni podejście multidyscyplinarne od interdyscyplinarnego?

Answer 4

Multidyscyplinarne (multi=wiele) - badamy dany obszar wieloaspektowo korzystając z różnych narzędzi z różnych dziedzin

Interdyscyplinarne (inter=między) - obszar badań podzielony na części, dyscypliny się nie przenikają i są autonomiczne, wnioski są scalane

Question 5

Podaj przykład, jak psychologia rozwoju przenika się z różnymi innymi dziedzinami

Answer 5

embriologia  psychologia prenatalna
lingwistyka, neurolingwistyka
neurologia dziecięca
pediatria, pediatria społeczna
psychopatologia rozwojowa
gerontologia (=/= geriatria)
psychologia wychowawcza
psychologia edukacyjna
kliniczna psychologia rozwoju

Question 6

Czemu nie wolno mylić gerontologii z geriatrią?

Answer 6

Geriatria jest o chorobach wieku podeszłego

Gerontologia jest multidyscyplinarną nauką o procesach starzenia się

Question 7

Co to jest filogeneza?

Answer 7

Rozwój gatunkowy (filo = ród)

Jednostka genetycznej informacji gatunkowej -> gen

Question 8

Co to jest antropogeneza?

Answer 8

Rozwój bazujący na czynnikach społeczno-kulturowych (tak jak antropologia jest nauką o człowieku)
Jednostka informacji -> mem (Dawkins)

Question 9

Co to jest ontogeneza?

Answer 9

Rozwój indywidualny jednostki (onto = byt, istnienie, istota żywa)

Ontogeneza bazuje na filogenezie, ale różne jednostki różnie się rozwijają

Question 10

Co to jest periodyzacja?

Answer 10

Wyodrębnienie faz w rozwoju

Każda faza nie jest ani lepsza ani gorsza

Question 11

Jakie są wady i zalety wyodrębniania faz w rozwoju?

Answer 11

Zalety: można przewidzieć charakter zmian, uporządkowanie pomaga różnym celom (medycznym, społecznym, itd.)

Wady: granice są niejasne, opis może być zbyt szczegółowy, nie bierze się pod uwagę tempa indywidualnego

Question 12

Czym się różnią zmiany o charakterze ilościowym i jakościowym?

Answer 12

Jakościowe -> zmiana statusu, charakteru danej cechy (np. zmianą jakościową jest zmiana z bycia singlem na bycie po ślubie)

Ilościowe -> zmiana typu “więcej/mniej”

Question 13

Czym się różnią zmiany o charakterze intrapsychicznym i interpsychicznym?

Answer 13

Intrapsychiczne (jak intranet xD intra=wewnątrz) -> zmiany, które się dzieją w strukturach myśli, przeżyć, osobowości, doświadczeń, czyli tego, co przeżywamy w środku

Interpsychiczne = zmiany między tym co wewnątrz, a tym jaka płynie z tego aktywność

Question 14

Co to jest trend sekularny?

Answer 14

Zmiana na przestrzeni kilku pokoleń

sekularny = wiekowy, z łac. saeculum = wiek

Question 15

Co to jest akceleracja i retardacja?

Answer 15

Oba to trendy sekularne

Akceleracja -> przyspieszenie tempa zmian na przestrzeni kilkudziesięciu lat (np. dziewczynki szybciej dojrzewają i dostają pierwszy okres niż ich babcie, kiedy były w okresie dojrzewania, albo młodzież jest coraz wyższa)

Retardacja -> opóźnianie rozwoju lub jego zanikanie (np. opóźnił się wiek menopauzy - za starożytności to było 40 lat, teraz dużo później)

Question 16

Co to jest totipotencja/ekwipotencja?

Answer 16

Zdolność komórek do różnicowania się w dowolny rodzaj komórek (np. penis i cipka powstają z takiego samego zestawu komórek, ale się różnicują)

Question 17

Metafora pola w rozwoju - o co w skrócie chodzi?

Answer 17

Pole -> kojarzyć że Kurt Lewin
Rozwój to pole zmian wielokierunkowych, te zmiany wchodzą ze sobą w interakcje, całość konstytuuje doświadczenie indywidualne

Question 18

Jakie są rodzaje zmian w ONTOGENEZIE ze względu na zasięg wzorów rozwoju?

Answer 18

1. Uniwersalne (= biologia, zaprogramowane)
2. Wspólne (=społeczne, m.in. pokoleniowe/geograficzne/etniczne/polityczne)
3. Indywidualne

Question 19

Jakie są uniwersalne prawa rozwoju ruchowego?

Answer 19

Motoryka duża i motoryka mała -> najpierw kształtuje się postawa (podnoszenie się, siadanie, chodzenie), a dopiero potem czynności precyzyjne

Kierunek zmian:

• cefalokaudalny (cefalo - czaszka, kaudalny - ogon) -> od głowy do stóp. Postęp ujawnia się najpierw w okolicach głowy, następnie w obrębie tułowia i wreszcie w okolicach kończyn dolnych
• proksymodystalny (proksymalny - bliski, dystalny - dalszy) -> od osi centralnej (kręgosłupa) do zewnętrznych części ciała
• łokciowo-promieniowy -> wg poprzecznej osi dłoni

Question 20

Jakie są zależności w sekwencjach rozwojowych (John Flawell)?

Answer 20

1. Zachowania -> dodawanie repertuaru (np. bogatsze słownictwo)
2. Struktury psychiczne:
   - substytucja (zastąpienie nowym)
   - modyfikacja (różnicowanie i utrwalanie)
3. Struktury osobowości i relacji
   - mediacja -> pośredniczenie między wersją mniej dojrzałą a bardziej dojrzałą danego zachowania
   - inkluzja -> połączenie wcześniej nabytych umiejętności w bardziej złożone postawy (np. umiejętności komunikacyjne+niski lęk+kontrola emocji = asertywność)

Question 21

Na czym polega teza Harry’ego Trandisa

Answer 21

Na tym, że cechy psychiczne jednostki tworzą się na bazie wspólnej kultury i kapitału społecznego

(np. zależność vs samodzielność - np. Szwedzi wyprowadzają się z domu dużo szybciej niż Włosi)

tożsamość grupowa/rodzinna - Wschód/Południe, tożsamość indywidualistyczna - Zachód

Question 22

Efekt Flynna

Answer 22

Z każdym pokoleniem poziom IQ wzrasta w testach - o 9-18 punktów

ALE: IQ jest niepewnym wskaźnikiem (czy mierzy inteligencję, czy wykonanie testu IQ?), jak się ma do tego mądrość życiowa

Jeśli Flynn ma rację, to nasi dziadkowie byliby dzisiaj rozumieni jako lekko niepełnosprawni intelektualnie i nie byliby w stanie używać wynalazków. Poza tym przyrost IQ =/= przyrost umiejętności szkolnych, temu przyrostowi też towarzyszy SPADEK jakości wykształcenia

Question 23

Jakie są trzy rodzaje normy rozwojowej?

Answer 23

1. Ilościowa - po rozkładzie statystycznym danej cechy (centyle, percentyle) - wynik między 3 a 10 centylem = 90-97% ma inny wynik niż dana osoba, duże odchylenie od normy
2. Normal społeczno-kliniczna - związana z konkretną praktyką (np. pedagogika -> obowiązek szkolny, medycyna -> brak zaburzeń)
3. Norma teoretyczna - “wedle tej teorii tak powinno być”