Werkcollege 5 + 6 Flashcards
Waarom gedragen mensen zich gezond en anderen niet? Is dit een kwestie vanpersoonlijkheid? Leeft iemand die zich in één opzicht gezond gedraagt (bvbniet roken)ook in andere opzichten gezond?
Omgeving is van invloed. Denk aan gedrag van je vrienden, maar ook gezonde voorzieningen in je omgeving.
Zelfbeeld is van invloed. Denk aan het beeld dat je weet dat je dingen vol kan houden, dat zorgt er ook voor dat je daadwerkelijk dingen langer vol kan houden.
Wat is gezond gedrag?
Matarazzo (1984):gedragsmatige immunogenen
1.Compliantiegedrag
In welke mate je gedrag van je arts gaat opvolgen.
2.Gezondevoeding
Direct: Vetinname houdt verband met verschillende hart- en vaatziekten.
Indirect: Effect van te veel vetten op gewicht (overgewicht).
Tekort aan groenten en fruit heeft duidelijk verband met slechte gezondheid.
3.Lichaamsbeweging
Onvoldoende lichaamsbeweging = sedentair gedrag
Lichaamsbeweging heeft betekenisvolle gezondheidseffecten en draagt bij aan preventie van ziektes. Ook brengt het psychologische voordelen met zich mee.
Beweging wordt gezien als iets positiefs en wordt bekracht door anderen.
4.Vaccinatie
Doel: immunisatie - groepsimmuniteit
Gezondheidsbevorderend gedrag = ?
Gedragingen die samenhangen met de gezondheidstoestand van het individu, ongeacht de actuele gezondheid of motivatie.
Compliantiegedrag, Redenen voor therapietrouw en/of therapieontrouw gedrag.
- Patiëntgerelateerde factoren, persoonlijkheid van de patiënt en zijn houding tegenover de ziekte.
- Aandoeningsgerelateerde factoren, hoe ernstig de aandoening is.
- Behandelingsgerelateerde factoren, hoe vaak mensen de behandeling moeten ondergaan. Duur en frequentie.
- Sociaaleconomische factoren, in welke mate heb je de financiële middelen om de therapie in stand te houden.
- Systeemgerelateerde factoren, omgeving van de cliënt.
Systeem heeft vaak te maken met de omgeving van de cliënt, binnen TP.
Wat is ongezond gedrag?
Matarazzo (1984): gedragsmatige pathogenen
Pathogenen, bepaalde gedragingen die een negatief effect hebben op onze gezondheid. Die verhogen het risico op ziekte. Tegenovergestelde van immunogenen.
Gezondheidsbedreigend gedrag = gedragingen die het risico op ziekte verhogen.
Factoren die ongezond gedrag uitlokken of in stand houden:
- Gebrek aan kennis en vaardigheden
- Onvoldoende motivatie
- Ongezonde omgeving
Vaak terug te relateren aan gedrag en omgeving.
Ongezond gedrag wordt pas een verslaving wanneer het individu afhankelijk wordt van het ongezonde gedrag.
Ongezond gedrag remediëren
Het is vaak een kwestie van ‘meer van iets’ en ‘minder van iets ander’.
Het ongezonde gedrag identificeren (stap 1) en een gezond, haalbaar en wenselijk alternatief(stap 2)aanbieden aan de doelgroep, is een succesfactor voor gedragsverandering.
Gedrag veranderen vereist daarnaast een goed inzicht in de verschillende factoren die het ongezonde gedrag uitlokken of in stand houden.
Deze gedragsdeterminanten kan je in kaart brengen via hetGedragswiel, het zal je helpen bij het selecteren van gedragsveranderingstechnieken.
Gedragswiel: gedragsdeterminanten als hefbomen of drempels
Voorwaarden om gedrag wel of niet te stellen of te veranderen:
1. Competenties: kunnen en weten
2. Drijfveren (motivatie): willen
3. Context (leefomgeving): mogelijk en haalbaar
Doel:
- Gezond gedrag behouden of versterken
- Ongezond gedrag veranderen of ‘remediëren’
- Omgeving creëren die aanzet tot gezond gedrag én die de gezondheid beschermt (en niet schaadt) = essentieel om gezondheidswinst te maken!
Hoe ondersteun je iemand die gezonder wil leven?
3 stappen naar een succesvolle gedragsverandering:
1. Inzicht krijgen in het ongezonde gedrag en de determinanten daarvan.
Breng het huidige (ongezonde) gedrag in kaart en concretiseer
2. Bepalen van de gewenste gedragsverandering.
Verklaar het ongezonde gedrag a.d.h.v. determinanten
3. Selecteren en uitwerken van effectieve gedragsveranderingstechnieken.
Bepalen van de gewenste gedragsverandering
Wat verstaan we onder verslaafd aan roken?
“Een verslaving is een toestand waarin een persoon fysiek en/of mentaal afhankelijk is van een gewoonte of stof, zodanig dat hij/zij deze gewoonte of stof niet, of heel moeilijk los kan laten. Als het lichaam deze stof of gewoonte moet loslaten, kunnen er ontwenningsverschijnselen optreden bij deze persoon.”
Verslaving op 3 niveaus
- Lichamelijk (nicotine): Het lichaam heeft nood aan een nieuwe dosis nicotine
- Psychologisch: Je rookt als je het even emotioneel moeilijker hebt, als je je onzeker of eenzaam voelt, als je je verveelt …
- Gedrag: Je grijpt automatisch naar een sigaret. Het voelt als een soort ritueel.
Nicotine: de voornaamste oorzaak van de lichamelijke verslaving aan roken
Hoe komt dit?
Opname nicotine:
- Genot (dopamine)
- Stemming (serotonine)
- Waakzaamheid (noradrenaline, acetylcholine)
- Onderdrukken van de eetlust (dopamine, noradrenaline, serotonine)
- Leerproces en geheugen (acetylcholine, vasopressine)
- Vermindering van angst en spanning (beta-endorfine)
Langdurig gebruik van nicotine:
- Tolerantie
- Ontwenning/ craving
Voordelen stoppen met roken
- Meer financiële vrijheid.
- Gezondere levensstijl
Invloed omgeving roken / genen bij roken
Omgeving kan invloed hebben op de kans op dat je gaat roken. Denk aan lager niveau op middelbaar. Er is daar geen stimulerende omgeving om te stoppen met roken.
Denk ook aan passief roken. Je zal eerder beginnen met roken wanneer je passief rookt.
Rookgedrag gerelateerd aan leeftijd: jongeren en jongvolwassenen zijn kwetsbare doelgroep.
Gevoeligheid van je brein op bepaalde prikkels en patronen. Genetica speelt mee in het risico op verslaving.
Preventie roken
- Vergroten van het bewustzijn van de schadelijke effecten.
- Beleidsmaatregelen:
Prijs, reclame, verpakking, rookvrije zones…
Gebruik van hulpmiddelenbij roken.
Denk aan nicotinepleisters en andere nicotine vervangers.
Rookstop apps
