Week 7 Flashcards
Wat is screening?
Een medisch onderzoek bij mensen die geen gezondheidsklachten hebben. Het onderzoek is gericht op het vinden van ziekte, een erfelijke aanleg voor ziekte, of risicofactoren die de kans op ziekte vergroten. Eerder vinden van een ziekte waardoor het beter behandeld kan worden
Wat is het doel van screening?
Verhogen van (gezonde) levensverwachting / kwaliteit van leven in de populatie
Bij screening op ziekte door vroege behandeling
Bij screening op erfelijke aanleg en risicofactoren door verandering van levensstijl en/of intensievere screening
Hoe wordt het doel van screening bereikt?
Met screening doe je een test op het moment dat de ziekte als detecteerbaar is-> eerdere diagnose met soms andere behandelingsopties-> kan leiden tot gewonnen levensjaren en betere kwaliteit van leven (minder ernstige gevolgen en later)
Wat zijn de verschillen tussen screening en de klinische praktijk?
Screening vraagt om andere afwegingen dan klinische praktijk:
Klinische praktijk draait om detectie van ziekte (van belang om niets
te missen)-> hoge sensitiviteit
Screening richt zich op gezonde mensen (van belang om de nadelen te beperken)-> hoge specificiteit
Wat is de geschiedenis van screening?
1940s Papanicolau
1950s ongelimiteerd optimisme
1960s kritische vragen
1968 criteria van Wilson & Jungner
1970s trials borstkanker- en darmkankerscreening
1980s voorzichtige uitbreiding
1990s nieuwe horizons
2008 update WHO criteria voor screening
2010+ geïndividualiseerde / geïntegreerde screening?
Wat ontdekte Papanicolau?
In 1940 al ondtekt door Papanicolau dat je bij baarmoederhals al afwijkende cellen kon vinden die wezen op kanker, vroeg ingrijpen kon kanker voorkomen
Wat waren de Wilson and Junger criteria for screening?
- Condition should be important health problem
- There should be accepted treatment for patients with disease
- Facilities for diagnosis and treatment should be available
- There should be recognizable latent or early symptomatic stage
- There should be suitable test or examination
- Test should be acceptable to the population
- Natural history of the condition should be adequately understood
- There should be an agreed policy on whom to treat as patients
- The costs should be economically balanced
- Case-finding should be a continuing process
Wat zijn de geupdate WHO criteria voor screening?
- The screening programme should respons to recognized need
- The objective of screening should be defined at the outset
- Defined target population
- Scientific evidence of screening programme effectiveness
- programme should integrate education, tesing, clinical services and programme management
- Quality assurance, minimise risk
- Informed choice, confidentiality and respect for autonomy
- Promotes equitu and access to screening for the entire population
- Programme evaluation should be planned from the outset
- Overall benefits outweigh harm
Wat zijn de belangrijkste nieuwe criteria voor screening?
Bewijs voor de effectiviteit van screening
Voordelen van screening zijn groter dan nadelen
Redelijke balans tussen kosten en netto voordelen van screening
Waarom is langere survival van sceendetected kankers niet genoeg bewijs voor effectiviteit?
-Lead time bias
-Length bias
Wat is lead time bias?
Eerdere diagnose leidt automatisch tot langere survival, ook als er geen voordeel is voor het individu
Wat is length bias?
Screening detecteert vooral langzaam groeiende tumoren met langere survival. Snelgroeiende kunnen makkelijk tussen de screenings vallen (interval kankers)
Wat waren de effecten van de borstkanker screeningsprogramma?
Va 1990 screeningsprogramma. In die periode een wat hogere incidentie in leeftijden waarop gescreend wordt (50-69) doordat je ziekten eerder vindt. In 1999 ook vrouwen van 70-74 uitgenodigd, daar piek in incidentie. Uiteindelijk in een langlopend programma ligt de incidentie lager dan je zonder screening zou verwachten omdat je de ziekte eerder vindt
In de eerste jaren nog weinig effect op sterfte (omdat sterfte pas over aantal jaar plaatsvindt), va 10 jaar later begint sterfte veel te dalen, na aantal jaar 30% lager
Wat zijn de effecten van screening op incidentie en sterfte?
Eerste jaren na start screening:
* Stijging / hogere incidentie
* Nog geen effect zichtbaar op mortaliteit
Lange termijn:
* Incidentie stabiliseert (mogelijk daling als er gescreend wordt op
voorstadia)
* Daling / lagere mortaliteit
Hoe bewijs je de effectiviteit van screening?
Gerandomiseerde studies met als uitkomst ziekte-specifieke sterfte zijn enige manier om effectiviteit screening onomstotelijk aan te tonen
Bewijs effectiviteit alleen onvoldoende, afwegen tegen harms van screening
Wat betekent het dat de voordelen groter zijn dan de nadelen bij screening?
Screening heeft een groot positief effect op de gezondheid voor een paar mensen en een klein negatief effect voor velen-> de voordelen van screening moeten opwegen tegen de nadelen
Wat zijn mogelijk voordelen van screening?
+ Voorkomen sterfte
+ Voorkomen morbiditeit van de ziekte
+ Voorkomen morbiditeit van de
behandeling
+ Gerechtvaardigde geruststelling (TN resultaat)
+ Positief beïnvloeden van risicogedrag
Wat zijn mogelijke nadelen van screening?
- Belasting/ complicaties van screening en
diagnostische test - Overdiagnose/ overbehandeling van ziekte
- Fout-positieven: onnodige diagnostische tests/ behandeling
- Fout-negatieven: onterechte geruststelling, potentieel uitstel van diagnose
- Onbedoelde nevenbevindingen
- Vroegontdekking zonder gezondheidswinst
- Psychologische belasting/ stress
- Negatief beïnvloeden van risicogedrag
Hoe worden voor- en nadelen van screening afgewogen?
Wat weegt zwaarder: 1 overdiagnose of 1 voorkomen sterfgeval?-> verschilt van persoon tot persoon
Alle voordelen en nadelen vertalen in kwaliteit van leven?
Alle voordelen en nadelen presenteren en afweging overlaten aan individu?
In NL: Gezondheidsraad adviseert of balans voordelig uitvalt voor screening
Waarom moeten kosten meegenomen worden bij screening?
Standaard economisch probleem: behoeften zijn oneindig, maar de middelen zijn schaars
Als inefficiënte interventies worden vergoed, zijn minder middelen beschikbaar voor efficiënte interventies, en dan wordt de gezondheid van de bevolking niet gemaximaliseerd
-> Het draait om het redden van zoveel mogelijk levens met de beschikbare middelen
Welke 2 vormen van screening zijn er?
- Georganiseerde screening
Population-based screening
Mass screening - Opportunistische screening
Case-finding
Wat is het nadeel van georganiseerde screening?
Hoge investeringen
- bereiken van de doelgroep (systeem voor uitnodigingen)
- registratie
- kwaliteitscontrole
Wat is het voordeel van georganiseerde screening?
Betere kwaliteit van screening
- grotere coverage
- minder vals-positieven
- minder lost to follow-up
- praktijk meer in overeenstemming met richtlijn
*screening
*follow-up
*behandeling
Welke georganiseerde kankerscreening programma;s zijn er in Nl?
Baarmoederhalskanker; sinds 1985
Borstkanker; sinds 1990
Dikke darmkanker; sinds 2014
Wat zijn de kenmerken van baarmoederhalskanker screening?
-30-60 jaar
-Interval 5 jaar
-Deelname 60%
-550.000 screens
-29 miljoen euro
Wat zijn de kenmerken van borstkanker screening?
-50-75 jaar
-Interval 2-3 jaar
-75% deelname
-900.000 screens
-60 miljoen euro
Wat zijn de kenmerken van dikke darmkanker screening?
-55-75 jaar
-Interval 2 jaar
-Deelname 70%
-1,6 miljoen screens
-30 miljoen euro
Wat zijn de vereisten voor een geschikte screeningstest?
Veilig
Betaalbaar
Acceptabel
Wat is bevolkingsonderzoek en hoe wordt dit gereguleerd?
Wanneer er actief screening wordt aangeboden aan de populatie is er sprake van een bevolkingsonderzoek. Om te voorkomen dat er onderzoeken worden aangeboden die een gevaar kunnen zijn voor de gezondheid, zijn er een aantal type onderzoeken vergunning plichtig. Dit is geregeld in de Wet op het Bevolkingsonderzoek (WBO), die van toepassing is sinds 1992.
Welke 3 typen onderzoek zijn WBO-plichtig (vergunning vereist)?
- Onderzoek met ioniserende straling.
- Bevolkingsonderzoeken naar kanker.
- Bevolkingsonderzoeken naar ernstige ziekten of afwijkingen waarvoor geen behandeling mogelijk is.
Welke test wordt gebruikt bij het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker?
Uitstrijkje testen op HPV: goedkoper, maar gevoeliger voor het detecteren van voorstadia van kankers en kan daarom meer kankers voorkomen-> kosten-effectiever
Wat is de normwaarde?
Waarde waarmee wordt aangegeven of een test positief is
Hoe bereken je sensitiviteit en specificiteit?
Sensitiviteit= TP/(TP+FN)
Specificiteit= TN/(TN+FP)
Hoe bereken je positef en negatief voorspellende waarde?
Positief= TP/(TP+FP)
Negatief= TN/(TN+FN)
Wat is sensitiviteit?
De kans dat personen met de ziekte een positieve test zullen hebben. De gewenste sensitiviteit is gerelateerd aan de volgende factoren:
- ernst van de ziekte
- invasiviteit van de vervolgprocedure na een positieve test
- prevalentie van de ziekte
Wat is specificiteit?
De kans dat personen zonder de ziekte een negatieve test zullen hebben. Net als bij de sensitiviteit, is de gewenste specificiteit gerelateerd aan de ernst van de ziekte, invasiviteit van de follow-up procedure en prevalentie. Oftewel, bij een hoge specificiteit zijn er weinig fout-positieven, zeker bij een lage prevalentie. Een positieve test duidt dan meestal op de aanwezigheid van de ziekte.
Wat is de positief voorspellende waarde?
Geeft weer welk deel van de personen met een positieve test ook daadwerkelijk de ziekte heeft.
Belangrijk hierbij is om te realiseren dat als de positief voorspellende waarde laag is, er relatief veel personen fout-positief zijn. Afhankelijk van de ziekte waarop gescreend wordt, zorgt dit voor angst, risico op complicaties en kosten.
Wat is de negatief voorspellende waarde?
Geeft weer welk deel van de personen met een negatieve test de ziekte niet heeft.
Hoe werd de ontlastingstest aangepast?
Door de normwaarde van de ontlastingtest te verhogen van 15 naar 47 microgram, steeg de positief voorspellende waarde van 42% naar 49%. Sensitiviteit van 91% naar 83% door afname aantal terecht-positieven (minder totaal positief)