Week 5 Flashcards
Wat is een tumor?
Zwelling
Wat is neoplasie?
- nieuwvorming
- dit kan goedaardig/kwaadaardig zijn
Wat is Benigne en maligne?
- Benigne: Goedaardig tumor
- Maligne: kwaadaardig tumor. Met invasieve groei (weefsel aantasten) en/of metastering (via bloed op andere delen komen)
Wat gebeurt er bij aanhoudende prikkels bij hyperplasie of metaplasie?
Dit kan leiden tot dysplasie (verstoorde groei) en vervolgens een maligne.
Wat zijn kenmerken van Benigne?
- groei binnen grenzen
- groeit naar buiten/boven
- niet destructief of metastase
- homogeen binnenkant (glad)
Kenmerken van Maligne?
- Groeit naar binnen
- grenzen zijn niet glad
- geen homogeen binnenkant (necrose)
- invasieve groei en metastase
- voorkeurslokatie voor metastasering en genezing neemt af.
Wat zijn histologische kenmerken van tumoren?
Al kan die ook gelden bij benigne, dit gebeurt vaker bij maligne.
- Differentiatie : in hoeverre lijkt de tumor nog op het originele
weefsel (goed/matig/slecht) - Pleiomorfie/anisomorfie/ polymorfie: veel variatie in grootte
en vorm van cellen - Afwijkende kernmorfologie:
– Hyperchromasie: de kernen zijn donker van kleur
– Nucleoli
– Verstoorde kerncytoplasma-ratio: hoge ratio: ↑ kern,
↓cytoplasma - Delingsactiviteit → mitosen
- Necrose
- Verlies van architectuur/polariteit
Hoe vindt naamgeving van neoplasie plaats?
- De “standaard” naamgeving is gebaseerd op 2
vragen:
Vraag 1: Uit welk weefsel is de tumor afkomstig? - Epitheel/mesechym?
– De onderlinge samenhang van de cellen kan
helpen - Welk type epitheel/mesenchym?
– Zie je nog kenmerken die de afkomst “verraden”?
Vraag 2: is de tumor goedaardig of kwaadaardig?
* Let op eventuele kenmerken van invasieve groei of
metastasering
* Let op de histologische tumorkenmerken
Hoe eindigen bij maligne en benigne naamgeving?
- kwaadaardig die mesenchymaal zijn=sarcoom
- kwaadaardige die epitheliaal= carcinoom
- goedaardig= oom zoals lipoom
Wat is de naamgeving bij epitheliaal tumor die een benigne is?
- papilloom: vingervormige uitstulpsel
- adenoom: buisvormend
- cystadenoom: cystevormend (vocht/luchtholte)
Naamgeving bij epitheliaal tumor die maligne is?
- plaveiselcelcarcinoom
- basaalcelcarcinoom
- urotheelcelcarcinoom
- adenocarcinoom
Uitzondering op naamgeving
– Lymfoom = kwaadaardige proliferatie van lymfocyten
– Leukemie = kwaadaardige populatie bloedcellen met
circulatie in bloed of beenmerg
– Mesothelioom = kwaadaardige proliferatie van mesotheel
– Melanoom = kwaadaardige proliferatie van melanocyten
– Glioom = Neoplasie van gliale cellen, kan maligne zijn
Voorbeelden van aantal gemixte tumoren?
– Fibroadenoom = benigne tumor van bindweefsel en
klierweefsel in borst
– Pleiomorf adenoom = benigne speekselkliertumor met epitheliale
en mesenchymale component
– Teratoom = Tumor met mature of immature cellen
afkomstig van meer dan 1 kiemlaag
Wat is de definitie van dysplasie?
– De term wordt enkel gebruikt voor verstoorde groei van
epitheel
– Kan een precursorlaesie zijn van invasieve tumor
– Kan nog reversibel zijn
- morfologie: mix van cytonucleaire afwijking en verlies van architectuur
Wat zijn de graderingen van dysplasie
● Laaggradige dysplasie
● Graad 1: gering
● Graad 2: matig
● Hooggradige dysplasie: graad 3
Dit geeft aan hoe erg de verstoring in weefsel is.
Een ernstig dysplasie wordt ook carcinoom in situ genoemd. Wat zijn de kenmerken?
● Cytonucleaire atypie;
● Architecturale verstoring;
● De-differentiatie.
Dit is nog niet invastief en kan behandeld worden. Hier kunnen mutaties aangetroffen worden.
Wat is functie van APC-gen?
APC is een gatekeeper-gen in de Wnt-signaalroute dat de genexpressie reguleert voor celproliferatie en -deling. Bij dikke darmkankerpatiënten is APC vaak gedeactiveerd of verloren, wat leidt tot een hyperactieve Wnt-route en de vorming van darmepitheel poliepen in 60% van de gevallen.
Wat is gevaarlijker: mutaties in proto-oncogen (RAS) of tumorsupressorgen (APC)?
Mutaties in proto-oncogenen, zoals Ras, zijn gevaarlijker dan in tumorsuppressorgenen, zoals APC, omdat één mutatie in een proto-oncogen voldoende is voor hyperactieve eiwitsynthese, terwijl beide kopieën van een tumorsuppressorgen gemuteerd moeten zijn om het gen inactief te maken. Darmkankerpatienten hebben al 1 inactief APC-gen.
Wat gebeurt er bij metatastering?
● Hij moet zich zien los te krijgen van zijn oorspronkelijke tumorweefsel;
● Door het basaal membraan en door ECM heen;
● Het bloedvat betreden;
● In het bloed niet afgebroken worden door lymfocyten;
● Het bloedvat weer uitgaan;
● Zich in nieuw weefsel vestigen en daar bloedtoevoer naar krijgen, om zich uiteindelijk te
kunnen delen.
Wat is chronische myeloid leukemie (CML) en wat zijn de symptomen?
- CML is stamcelziekte en bloedkanker die in beenmerg ontstaat.
- hematopotetische stamcellen delen tot lymfoid en myeloid stamcellen.
- Bij defect hematopoetsiche stamcellen wordt myeloid aangetast en zijn lijn, die maakt granulocyten.
Symptomen:
- geelzucht
- afvallen en verminderde eetlust
- vermoeidheid
Hoe wordt kanker bestrijden?
- met trageted therapy
- Hierbij is er foutje in signaaltransductie waarbij cellen geen signaal krijgen om celdeling te remmen.
Op welke manieren kunnen oncogenen ontstaan?
● Mutatie in gen dat codeert voor eiwit, waardoor het eiwit hyperactief wordt;
● Amplificatie van gen: eiwit wordt abnormaal veel geproduceerd.
● Translocatie: twee verschillende chromosomen wisselen delen DNA uit, waardoor
genen op het verkeerde chromosoom liggen.
Wat gebeurt er bij CML?
Bij CML is er sprake van translocatie: chromosoom 9 (groot) en 22 (klein) wisselen DNA uit, waardoor een
zogenaamd Philadelphia chromosoom ontstaat. Chromosoom 9 wordt hierdoor langer en
chromosoom 22 korter. Bcr, wat op chromosoom 22 zit, fuseert met Abl van chromosoom 9.
Wat is de rol van het Abl-gen in celproliferatie en -deling, en hoe wordt het geactiveerd?
Het Abl-gen is normaal gesproken inactief en wordt pas actief na een reeks reacties, onder invloed van bijvoorbeeld groeihormoon. Eenmaal geactiveerd, kan het ATP en een substraat binden om celproliferatie en -deling te stimuleren
Hoe beïnvloedt de fusie van het Abl-gen met Bcr het gedrag van Abl en wat is het gevolg voor celproliferatie?
Fusie met Bcr resulteert in de vorming van het oncogen Bcr-Abl, dat leidt tot constante activering van het Abl-kinase. Hierdoor blijft de cel gestimuleerd om zich te blijven prolifereren en delen, wat geassocieerd is met de ontwikkeling van chronische myeloïde leukemie (CML)
Wat zijn de belangrijkste behandelingsopties voor chronische myeloïde leukemie (CML), en hoe werkt het medicijn Gleevec in de behandeling?
- De behandelingsopties voor CML omvatten allogene stamceltransplantatie, waarbij het eigen beenmerg wordt vervangen door gezonde bloedstamcellen, en medicijnen zoals Gleevec (Imatinib). Gleevec remt de activiteit van het Bcr-Abl kinase door te binden op de ATP-bindingsplaats, waardoor de constante activatie wordt onderdrukt en celdeling wordt geremd, wat leidt tot verbeterde controle van de ziekte.
- Nog een behandeling: allosterische remmer die bcr-abl eiwit van vorm laat veranderen waardoor tyrosine substraat niet bindt en geen celproliferatie is.
Wat is het li fraumeni syndroom?
- autosomaal aandoening.
- soorten kanker: borstkanker, leukemie/lymfoom,
sarcomen en bijniertumor. - p53-gen is gemuteerd, alleen 1 allel.
- puntmutatie in p53-gen
- p53-gen is tumorsuppressorgen die voor celproliferatie zorgt.
- Nog een oorzaak: een mutatie in het MDM2-eiwit zijn. Dit leidt tot overproductie van MDM2-eiwit en dit breekt p53-eiwit af. Hierdoor kan p53 zijn werk niet doen.
Wat zijn de effecten van p53-gen?
● Senescence: de cel stopt permanent met delen;
● Inhiberen van Cdk-cycline-complex, door als transcriptiefactor te spelen en zo voor de
transcriptie en productie van P21 te zorgen. P21 inhibeert het cdk-cycline complex dat
nodig is om naar de S fase te prolifereren. Hij stopt celproliferatie en zo is er tijd voor
DNA-repair;
● Apoptose; als DNA-schade onherstelbaar is.
Hoe wordt normaal p53 inactief gehouden?
- MDM2-eiwit geeft p53 een ubiquitine groep aan.
- Dit wordt herkend door proteasomen die het dan afbreken.
- Bij DNA-schade wordt p53 gefosforyleerd waardoor het actief wordt.
Wat is Neurofibromatosis type I (NF1)?
- autosomaal dominant aandoening
- puntmutatie op NF1-gen op chromosoom 17.
- NF1-eiwit is een GAP-eiwit die RAS helpt met hydrolyseren van GTP. Dus inactief maken. RAS zorgt bij activatie voor celgroei.
- bij NF1 is er loss of function mutatie waarbij RAS actief blijft en blijft zorgen voor celdeling.
- gezwellen ontstaat in neuronen, gliacellen, schwanncellen enzo.
Wat zijn de verschijnselen van NF1?
● Hyperpigmentatie door toegenomen celdeling in melanocyten;
● Neurofibromen (gezwellen in zenuwweefsel);
● Café-au-lait vlekken over de huid;
● Afwijkingen in skelet;
● Sproeten op ongewone plek, zoals oksels en liezen;
● Geelbruine bolletjes op de iris genaamd Lisch noduli.
● Cognitieve defecten
Wat is de rol van APC in de regulatie van de Wnt-pathway en β-catenin in celproliferatie?
APC is een tumorsuppressorgen die wnt-pathway remt, dus geen celproliferatie.
- Op rustende cellen vindt geen celproliferatie plaats. Dus bindt APC op B-catenin en afbreekt
- Bij stimulatie van celdeling laat APC los van B-catenin. B-catenin gaat naar celkern en gedraagt zich als transcriptie factor en zorgt voor celproliferatie.
- Bij mutatie wordt dit te vaak aangepast.
Waarom komen epitheliale tumoren vaak voor?
Stamcellen spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van dikke darm kanker: als er sprake is
van een APC-mutatie in alle stamcellen, ontwikkelt de kanker zich ontzettend snel. Darmepitheel
vernieuwt zichzelf iedere vier dagen, dus nieuwe gemuteerde cellen blijven ontstaan en gaan zich ophopen.
Welke 2 factoren veroorzaken DNA schade?
● Endogeen: tijdens replicatie treden er fouten op; er wordt bijvoorbeeld een verkeerde
nucleotide ingebouwd;
● Exogeen: DNA schade door externe factoren, zoals UV-straling, chemicaliën of radiatie.
Hoe wordt puntmutatie opgelost?
- mismatch repair eiwit (MMR) haalt de nucleotide weg samen met anderen. DNA-polymerase bouwt nieuw in en helicase plak backbone aan elkaar.
Wat zijn microsatellieten in DNA?
Dit zijn herhalingen van sequenties achter elkaar. En als er teveel van is gaat MMR eiwit dit goed zetten.
Wat gebeurt er bij Hereditary
Nonpolyposis Colorectal Cancer (HNPCC)?
- Dit is autosomaal dominant aandoening
- Er is een mutatie in het mismatch repair eiwit, specifiek MSH2, MLH1 of MSH6.
Wat gebeurt er bij mutaties veroorzaakt door externe factoren als uv straling?
- bv pyrimidines dimeer, nucleotide langs elkaar plakken.
- Opgelost door NER-pathway, gebeurt zelfde als MMR-eiwitten.
Wat is xeroderma pigmentosum (XP)?
XP is een erfelijke aandoening die wordt veroorzaakt door defecten in het repareren van pyrimidine dimeren in DNA. Verschillende genen zijn betrokken bij het nucleotide excisie reparatie (NER) pathway, en een loss-of-function-mutatie in een van deze genen kan leiden tot XP. Als het NER pathway niet goed functioneert, neemt het error-prone pathway de reparatie van DNA over, wat leidt tot minder effectieve reparaties en een versnelde ophoping van mutaties.
Wat zijn de symptomen van XP?
- XP-patienten zijn gevoelig voor UV-straling en verbranden snel.
- sproetachtige complex
- krijgen vaak huidkanker
Huid van een patiënt met wratten
Benigne + epitheel + groeikenmerk = een papilloom
oor van een kat met huidtumor
- kwaadaardig met invasieve groei
- Maligne + epitheel + type weefsel = plaveiselcelcarcinoom
Mamma tumor benigne en maligne
- Mesenchym (bindweefsel) + benigne + klierweefsel =
Fibroadenoom - Mesenchym + kwaadaardig + klierweefsel = adenocarcinoom
vetweefsel benigne en maligne
- Mesenchym + goedaardig +
vetweefsel = lipoom - Mesenchym + kwaadaardig + vetweefsel = liposarcoom
Dikke darm tumoren
- Benigne + epitheel + buisjesvorm = adenoom
- Maligne + epitheel + buisjesweefsel = adenocarcinoom
