Week 12 Flashcards
Wat is wetenschap? Wat zijn belangrijke aspecten?
- combi kennis en methoden om betrouwbare kennis te verkrijgen
- levert een waarheid, niet de waarheid
- emperisch bewijs
- logisch redeneren: moet geleerd worden, emotioneel denken is mens-eigen
- kritische houding: open staan voor nieuwe ideeën; is alles wel waar?
Hoe werkt de wetenschappelijke methode?
- zinvolle vraag/belangrijk probleem: beïnvloed door andere factoren → vervolgstappen verminderen invloed
- Informatie verzamelen: zinvolle vraag? Al onderzoek gedaan?
- Vraag formuleren: voorstel mogelijk antwoord/oplossing, voorspelling, weerlegbaar
- Testen(verifiëren): experiment of observeren
- Hypothese accepteren, afwijzen, wijzigen: andere verklaring zoeken
- Publiceren: kritiek, herhalen
Wat zijn numerieke variabelen? Hoe presenteer je deze?
Numerieke variabel= hoeveelehden → lengte, gewicht
- discreet= alleen gehele getallen → aantal dagen ziek
- Continu= alle mogelijke waarden → bloeddruk
Presentatie
- Gemiddelde, mediaan
- SD, interkwatielafstand
- In histogram of boxplot
Wat zijn categorische variabelen? Hoe presenteer je deze?
Categorische variabel= groepen, waarden die elkaar uistluiten
- nominaal: geen ordening → geslacht
- Ordinaal: rangorde → helemaal niet - beetje - erg ziek
Presentatie
- Percentages
- Taartdiagram
Wat is een lineaire/logistische regressie analyse?
Combineren effect van numerieke en categorische variabelen op iets
Onderzoeken risicofactoren op ditochome uitkomst(wel/niet ziekte) met uitkomst tussen 0 en 1
Wat is de nulhypothese een alternatieve hypothese? Hoe trek je obv de p-waarde een conclusie? Wat is een type 1/2 fout?
H0: er is geen verschil tussen de groepen
HA: er is wel verschil tussen de groepen
Als p</>0,05 is er wel/geen statistisch significant verschil -> H0 wel/niet verworpen
Type 1: H0 onterecht verworpen
Type 2: H0 onterecht aangenomen
Hoe werkt toetsing?
- Formuleer H0
- Verzamel gegevens
- Bereken toetsinsgrootheid= maat afwijking gegevens tov verwachting, vergelijken met kritische waarde(grenswaarde significantie of grenzen BI)
- P-waarde beoordelen
Toetsingsgrootheid en P-waarde afhv soort analyse
Wat is een chi-kwadraat toets?
Onderzoeken of factor(categorische variabele) vaker voorkomt in bepaalde doelgroep
Wat is een T/Z toets?
Vergelijken gemiddelden tussen twee groepen(onafhankelijke categorische variabele en afhankelijke numerieke variabele)
Normale verdeling: T-toets
Wat is een normale/scheve verdeling? Wat is de centrale limiet stelling?
Individuele scores zijn normaal verdeeld -> normale verdeling(verdeling heeft piek met uitersten op u en u-)
Scheve verdeling: waardes naar een kant(bv links is scheve verdeling naar rechts)
Centrale limiet stelling:
Individuele scores zijn niet normaal verdeeld, maar steekproef >30 -> ongelijke verdeling met hogere piek, steekproefgemiddelden toch bij benadering normaal verdeeld rond populatiegemiddelde(afhv SD en n)
LET OP: OR, HR, RR normale verdeling als log(parameter)
Wat is een meta-analyse? Wat zijn en fixed en random effect model?
- effecten(RR, OR, RD) verschillende studies met elkaar vergelijken
- poolen(samenvoegen) in forest plot(uitkomst met BI) -> gepoold effect
- vaak weging voor steekproefgrootte
Fixed effect: alle studies hebben zelfde gemiddelde(rondje), maar steekproefvariantie geeft ander effect(vierkant)
Random effect: verschil effect ook door andere verschillen -> er is tussenstudievariantie die waarde met normale verdeling geeft(groter BI maar eerlijker)
Wat is prostaat specifiek antigeen(PSA)? Waar ligt de prostaat?
- eiwit gemaakt door prostaat, maakt ejaculaat vloeibaar
- lekt naar bloed -> marker verhoogd voor oa benigne prostaat hyperplasie, prostatitis en prostaatcarcinoom
- tussen blaas(basis) en urethra(apex), veel zenuwen en bloedvaten
Hoe is de epidemiologie van prostaatcarcinoom?
- meest voorkomende kanker bij mannen, klein deel overlijdt
- vooral oudere mannen, bijna alle mannen krijgen maar niet altijd klinisch relevant en vaak asymptomatisch(90%)
- toenemende incidentie: vergrijzing, screening en check-ups(helft zo diagnose)
Hoe werkt screening van prostaatkanker?
- geen screening: bijna elke man krijgt en minderheid is klinisch relevant
- niet agressief PCA geeft geen problemen en agressief komt vaak terug -> nieuwe pt, stress, kwaliteit van leven
- toch minder sterfte en metastase bij screening
- PSA-test en rectaal toucher(DRE), risicocalculatie
Hoe werkt de Gleason-score?
- bij biopt Pa score voor mate differentiatie/buisvorming(1-5, hoger is slecht)
- 1 en 2 niet relevant
- 1e getal meest voorkomende groeipatroon, 2e minder duidelijk groeipatroon
- nu vervangen door ISUP 1-5
Wat zijn prognostische factoren voor prostaatcarcinoom?
- Gleasonscore/ISUP; cribiforme en intraductale groeipatronen zijn slecht
- Hoogte PSA
- Stadium
- Aantal positieve biopten
- Aantal mm tumor in biopt
Hoe werkt de behandeling van prostaatkanker?
Curatief
- radiotherapie: cyberknife(uitwendig), brachytherapie(inwendig), ADT maakt tijdelijk effectiever
- radicale prostectomie
- andere fysische methoden(cryotherapie, HIFU)
Palliatief(metastasen)
- ADT
- erg uitgebreide metastasen: chemo-hormonale therapie
Recidief
- salvage therapie(alsnog proberen genezen): RT, cryotherapie/HIFU, prostatectomie, klierdessectie
- bij oligometastasen uitstellen hormoontherapie
Hoe werkt hormoontherapie(ADT)? Wat doe je bij castratieresistentie?
- chemische castratie: antiandrogeen(pillen), LHRH agonist/antagonist(injecties)
- operatieve castratie
- remming van testoteron is remmen PCA
- bijwerkingen: minder energie, opvliegers, aankomen, osteoporose, verlaagd libido, borstvorming
- palliatief of curatief icm radiotherapie
castratieresistentie: PSA stijgt weer -> andere middelen(enzaletemide, docetaxel, radium)
Wat doe je als je prostaatkanker niet behandeld?
- watchful waiting: niet curatief, uitstel palliatie
- actieve surveillance: uitstel curatieve behandeling tot progressie, om zoveel maanden scan
Wat is hematurie?
- microscopisch: kleine kans maligniteit
- macroscopisch: 30-40% kans maligniteit, doorverwijzing uroloog -> cystoscopie
- Nefrogene vs urologische oorzaak: dysmorfe ery’s ⇒ nefrogeen
DD; glomerulaire nierziekten, intersitiele nierziekten, vasculair, urologisch, overig
Hoe is de epidemiologie van blaaskanker? Wat zijn risicofactoren?
- 6600/jr, meer mannen, toenemende incidentie maar sterfte stabiel
- grootste deel uit urotheel, plaveiselcelcarcinoom, kwart infiltratie m detrusor
Risicofactoren - roken
- familie-anamnese: Balkan-nefropathie
- omgevingsfactoren: beroepscontact aromatische amines
- VG en medicatie: chronische UWI, bestraling, verblijfskatheter, immunosuppresie, schistomiasis
Hoe wordt bepaald welke therapie bij blaaskanker gegeven wordt?
- trans urethale resectie(TUR): aantal en grootte tumoren, radicaliteit, bimanueel toucher, eenmalige spoeling met chemo(tumorcellen los door wegschaven)
- blaasbiopt: histologie, T-stadium, gradering, CIS, m detrusor aanwezig, spierinvasie
Detrusor invasie belangrijk voor behandeling
Hoe werkt de behandeling van niet-spierinvasief UCC?
Afhv risico recidief en progressie
- TUR
- blaasspoelingen: chemo of immuun(geinactiveerde TB), eenmalig na operatie verlaagt kans recidief
Onderhoudsspoeling
- intermediate risk recidief: MMC
- high risk: re-TUR en immuunspoeling 1-3jr
Re-TUR bij T1/G3, deel toch invasie -> kijk of T2(geen detrusor), als detrusor en tumorvrij lagere recidiefkans
Hoe werkt de behandeling van invasief CCU?
- radicale chirurgie
- radiotherapie: inferieur aan chemoradiotherapie, bij slechte conditie, bracytherapie bij kleine, lokale tumoren
- chemo: (neo)adjuvant/inductie met cisplatine(toxiciteit) geeft langere overleving of palliatief(niet SCC)
- immuuntherapie(PD(L)1): gunstige resultaten
Wat voor urinedeviaties zijn er? Wat zijn complicaties?
- radicale cystectomie met urinedeviatie icm pelviene klierdissectie
- Bicker: met ileum nieuwe urine uitgang, incontinent stoma
- continent niet-orthotope deviatie(Indiana pouch): ileum t/m deel colon transversum nieuwe blaas met klep, katheteriseren
- uretercutaneostomie: ureter direct op huid(bv als 1 nier)
- continente orthotope deviatie: ileum vormt neoblaas; jonge, gemotiveerde patient met goede hand- en nierfunctie, blaashals tumorvrij
Complicaties: - Post-operatief: ileus, wondinfectie, UWI, abces, trombo-embolisch
- Lange termijn: parastomale hernia, metabole hypercholemische acidose(darm neemt zuurdere urine op), nierinsufficientie, ureterstenose, littekenbreuk
Hoe werkt de kwaliteitsbepaling van Jadad?
Punten voor RCT
- randomniseren
- dubbele blindering
- withdrawals and dropouts
Hoe werkt de Newcastle-Ottowa Scale?
Sterren voor 3 punten
Case control: recall bias
- selectie: definitie case, representativiteit, selectie en definitie control
- comparability
- exposure: vaststelling en non-response rate
Cohort studies: selectie bias
- selectie: representativiteit blootgestelde groep, selectie niet-blootgestelde groep, vaststelling blootstelling, uitkomst niet bij begin aanwezig
- comparibility
- outcome: vaststelling, follow-up lang genoeg en adequaat
Hoe werkt de Verhagen score?
Voor RCT’s: yes/no/don’t know
- randomnisatie
- treatment allocation concealed
- groepen vergelijkbaar op baseline
- geschiktheidscriteria
- waren effect-beoordelaar, behandelaar en patient geblindeerd?
- puntschatting en variabiliteits waardes voor uitkomstmaten
- intention-to-treat analyse
Wat is heterogeniteit? Hoe kun je dit opsporen?
BI’s van studies in meta-analyse overlappen onvoldoende in Forest plot.
- subgroepanalyses
- meta-regressie
