Week 11 Flashcards
Welke tumoren gaan uit van de cellen van de epidermis?
- keratinocyten: basaalcelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom
- melanocyten: melanoom
- langerhanscellen: histiocytose
Uit welke lagen bestaat de huid?
Cutis:
-Epidermis met hoornlaag en BM: keratinocyten, melanocyten en Langerhanscellen
-Dermis
Subcutis
Waarvoor biedt de huid een beschermende functie?
Factoren komende van buitenaf:
1. infecties
2. mechanische trauma’s
3. chemische prikkels
4. UV-licht
Factoren komende van binnenuit:
1. voorkomen verlies van elektrolyten en water (lichaamssappen)
2. temperatuurregeling (bijv. zweten)
Waaruit bestaat de dermis?
-Fibroblasten
-Collageen vezels
-Elastische vezels
Uit welke lagen bestaat de epidermis?
-Stratum basale
-Stratum spinosum (cellaag met uitsteeksels)
-Stratum granulosum
-Stratum corneum (hoornlaag)
Wat is een actinische keratose?
De keratinocyten zijn door het zonlicht dusdanig beschadigd, dat zij niet meer goed uitrijpen. Als gevolg hiervan wordt de hoornlaag niet meer goed aangemaakt. Op sommige plaatsen is de hoornlaag afwezig, op andere plaatsen te dik (hyperkeratose)
Welke premaligne huidafwijkingen zijn er?
Strikt genomen kent het basaalcelcarcinoom geen premaligniteit. Actinische keratosen kunnen overgaan in een plaveiselcelcarcinoom, dus actinische keratosen is een premaligniteit
Noem twee intrinsieke en twee extrinsieke oorzaken voor het ontstaan van basaalcelcarcinomen
Intrinsieke oorzaken:
1. Genetische aanleg
2. Immuunsuppressie
Extrinsieke oorzaken:
1. Zonlicht
2. Röntgenstraling
3. Chemische factoren
4. Chronische huidbeschadiging
Welke factoren zijn verantwoordelijk voor het steeds vaker voorkomen van het basaalcelcarcinoom?
-Meer blootstelling aan zonlicht dan vroeger (vooral lichtere huidtypen)
-Toenemende vergrijzing
-Toename van ziektes en behandelingen die immuunsuppressie geven
Benoem 3 genetische syndromen waarbij basaalcelcarcinomen voorkomen
-Bazex syndrome
-Basal cell nevus syndrome (BCNS)
-Xeroderma pigmentosum
Wat zijn de kenmerken van basaalcel naevus syndroom (Goltz-Gorlin syndroom)?
-Veelvoudige basaalcelcarcinomen op jonge leeftijd
-Gene locus 9q22-31: codeert voor het eiwit in de patched regio van het membraan. Tumorsignaal doordat patched en smoothened niet met elkaar verbonden zijn (kan ook door sonic hedgehog)
Welke manifestaties van het basaalcelcarcinoom zijn er?
-Sprieterig groeiend
-Nodulair
-Oppervlakkig (superficieel) of romphuidtype
Soms gepigmenteerd door bijkomende toename van proliferatie van melanocyten
Wat zijn de histologische kenmerken van een basaalcelcarcinoom?
-Cellen van basaalcelcarcinomen lijken sterk op de basale cellaag van de epidermis.
-Sterk basofiele kleur (blauw)
-Perifere pallisadering (pallisadevorming aan de buitenrand)
-Groeit van buiten naar binnen.
Wat is de prognose van basaalcelcarcinomen?
-Groeien langzaam en metastaseren zeer zelden.
-Hierdoor zeer gunstige prognose
-Toch het beste behandelen, omdat door de geleidelijke groei in de loop van de tijd plaatselijke beschadigingen van het omliggend weefsel kunnen optreden. In extreme gevallen leidt dit tot ernstige destructies
Wat is de gouden standaard voor basaalcelcarcinoom behandeling?
Chirurgische excisie met een visuele marge van minimaal 3mm. Het geëxcideerde preparaat wordt histopathologisch onderzocht. Excisie is geschikt voor alle subtypes basaalcelcarcinoom
Wat zijn risicofactoren voor het ontstaan van basaalcelcarcinoom recidieven?
-Jonge leeftijd
-Sprieterige groeiwijze
-Grotere tumoren
-Eerdere recidieven
Hoe worden moeilijk te behandelen basaalcelcarcinomen behandeld?
-Mohs chirurgie: alle snijranden histopathologisch beoordeeld. Er wordt een visuele marge van 2mm aangehouden. De coupes worden kort na de excisie als vriescoupe beoordeeld. Door speciale bewerking verkrijgt men bijna volledige controle over de snijranden. Bij onvolledige radicaliteit wordt het desbetreffende gebied verder geëxcideerd tot het defect tumorvrij is. Deze therapie kent de minste recidieven, maar is tijdrovend, duur en bewerkelijk, daarom vooral voor hoog risico basaalcelcarcinomen.
-Radiotherapie. Vooral basaalcelcarcinomen die lastig te opereren zijn
Hoe worden oppervlakkige basaalcelcarcinomen behandeld>
-Fotodynamische therapie: huid na het appliceren van een fotosensitieve stof met licht bestraald. Deze stof wordt voornamelijk door kankercellen opgenomen; na de belichting sterven ze af.
-Lokale therapie met 5-Fluorouracil of imiquimod crème. Makkelijkst toepasbaar
Wannneer is de voorkeursbehandeling Mohs chirurgie?
-In het gelaat op een anatomisch delicate locatie zit (bijv. neus of rond de ogen)
-Onduidelijk begrensd
-Sprieterig groeiend
-Groot
-Recidief basaalcelcarcinoom
Wat zijn de vervolgstappen bij een plaveiselcelcarcinoom?
- lymfeklieren palperen
- echo hals
- x-thorax of CT-thorax
- bespreken in een MDO hoofd-hals tumore
Wat is een symptoom?
Door een patient aangegeven klacht op lichamelijk, psychisch, sociaal en/ of existentieel gebied als uiting of gevolg van een onderliggende ziekte
Welke risicofactoren moeten naast symptomen meegenomen worden bij het bepalen wie doorverwezen wordt?
- Leeftijd
- Geslacht
- Leefstijl
- VG
- Familiegeschiedenis
- Andere symptomen
Wat zijn de algemene symptomen van kwaadaardige tumoren?
-Moeheid
-Gewichtsverlies
-Pijn
Welke algemense symptomen passen bij gastrointestinale tumoren?
-Obstructie lumen: afhankelijk van locatie verschillende symptomen
-Bloedverlies
Wat zijn de symptomen van een oesofaguscarcinoom?
Meest voorkomend:
- Dysfagie: passageklachten
- Pijn: tussen schouderbladen
- Gewichtsverlies: tumor en minder goed kunnen eten
Minder voorkomend:
- Heesheid: proximale tumor, drukt op n. recurrens, stemband staat stil
- Broedbraken/ melena: bloedt makkelijk
- Hikklachten: onderste slokdarm, doorgroei prikkelt diafragma
Wat zijn de symptomen van een maagcarcinoom?
Proximaal:
-Dysfagie
-Bloedverlies
-Gewichtsverlies
Niet proximaal:
-Sneller vol
-Minder eetlust
-Misselijkheid en braken als voeding niet goed door kan naar duodenum
-Gewichtsverlies
-Pijn
Wat zijn de symptomen van een colorectaalcarcinoom?
-Veranderde ontlastingspatroon. Rechtszijdig vaak niet vroeg opgespoord obv ontlasting omdat de ontlasting uit de dunne darm nog dun is en makkelijk langs de obstructie kan
-Bloedverlies
-Buikpijn
Wat zijn de symptomen van een pancreascarcinoom?
- Pijn rug: retroperitoneaal. Doorborende pijn die in de navel begint en doorgaat tot in de rug
- Gewichtsverlies: veel door misselijkheid en minder goede vertering
- (Stille) icterus: meeste vormen in pancreaskop, drukt galwegen af. Beide galwegen verwijd (double duct sign)
Wat zijn de symptomen van een galwegcarcinoom?
- Icterus, jeuk
- Pijn in de bovenbuik
- Verminderde eetlust
- Gewichtsverlies
Waarnaartoe metastaseren gastrointestinale tumoren het meest?
- Lever. Pijn als tegen leverkap drukt
- Long
- Minder: botten
Wat zijn de symptomen van metastasen?
-Gewichtsverlies
-Vermoeidheid
-Pijn
Vaak geen orgaanspecifieke klachten
-Lever: pijn, icterus
-Longen: kortademig, bloedopgeven, pijn
-Botten: pijn, zenuwuitval
Welke voorlopers zijn er van gastrointestinale tumoren?
-Barrett’s slokdarm
-Atrofie of dysplasie maag
-Poliep (adenoom) dikke darm
Wat zijn de eisen voor bevolkingsonderzoek?
-Groot aantal mensen krijgt de ziekte
-Groot aantal mensen overlijdt aan de ziekte
-Vroege opsporing leidt tot verlaging in incidentie en mortaliteit
Wat is de wereldwijde epidemiologie van slokdarmcarcinoom?
-Wereldwijd aanzienlijke spreiding
-Hoge incidentie in delen van China, Korea en Japan (plaveiselcel carcinoom)
-In Europa is het adenocarcinoom fors toegenomen sinds de jaren ‘80
Wat is de epidemiologie van het slokdarmcarcinoom in Nl?
-Adenocarcinoom mn bij mannen, neemt sterk toe
-65-70% >6 jaar, 4% <45
-1,5% kans op oesofaguscarcinoom
-Plaveiselcarcinoom blijft stabiel
Wat is de overleving van slokdarmkanker?
-Zeer dodelijke tumor
->50% bij presentatie hematogeen gemetastaseerd (geen curatie mogelijk)
-5-jaars overleving voor alle patienten is 15%
Wat zijn de alarmsymptomen voor slokdarmkanker?
-Hematemesis (bloed braken)
-Melena (bloed bij de ontlasting)
-Braken
-Dysfagie (passageklachten door obstructie + afname peristaltiek)
-Odynofagie (pijn bij het eten)
-Persisterend hikken
-Foetor ex ore (slechte adem)
-Ongewild gewichtsverlies
-Microcytaire anemie (bloedverlies via tumor)
Wat is van slokdarmkanker op te merken bij LO?
-Soms lymfeklieren palpabel (metastasen op afstand)
-Eigenlijk geen afwijkingen
Wat voor AO wordt bij verdenking op slokdarmkanker gedaan?
Oesophago-gastro-duodenoscopie met biopten
Uit welke lagen bestaat de slokdarm?
Mucosa, spierlagen en beperkt omliggend weefsel (dichtbij andere organen dus snel doorgroei)
Wat is de cT stadiering van slokdarmkanker?
Tumordiepte:
-T1: (intramucosaal)
-T2: muscularis propria
-T3: door adventitia
-T4: ander orgaan
EUS beste om T stadium aan te tonen maar is invasief
Wat is de cN stadiering van slokdarmkanker?
Aantal verdachte klieren:
-N0: 0 verdachte klieren
-N1: 1 of 2
-N2: 3-6
-N3: >6
EUS: FNA
PET-CT
Wat is de cM gestadieerd bij slokdarmkanker?
- endosonografie (EUS)
- echo hals (halsklieren)
- CT hematogeen en lymfogeen (hals en retroperitoneaal)
- PET-CT hematogeen en lymfogeen (hals en retroperitoneaal)
Hoe worden de verschillende slokdarmkanker stadia behandeld?
T1a: endoscopisch
T1B-T3: curatie
M1: palliatie
Wat is de doel van slokdarmkanker behandeling?
curatie vs palliatie = 50% vs 50% ten tijde van diagnose
Wat zijn de kenmerken van een slokdarmresectie?
- belangrijkste onderdeel van een curatieve behandeling.
- majeure chirurgie met aanzienlijke mortaliteit (4%) en hoge morbiditeit (>50%)
- een slokdarmresectie wordt alleen in opzet curatief uitgevoerd
-niet bij cT4b tumoren (ingroei andere organen)
-niet bij metastasen op afstand
Wat zijn de histologische types slokdarmcarcinoom?
- plaveiselcelcarcinoom (SCC)
- adenocarcinoom
- melanoom, sarcoom, gastrointestinale stromaceltumor (GIST) 1%
Wat is een plaveiselcel carcinoom van de slokdarm (SCC)?
- gaat uit van plaveiselcelepitheel
- in hele slokdarm (van proximaal tot slokdarm-maagovergang)
- risicofactoren: roken, alcohol, corrosie, RT, KNO tumor, achalasie
Hoe ontstaat een Barrett slokdarm?
- Barrett slokdarm ontstaat door reflux (GERD)
- reflux door verminderde werking sfincter (LES)
- 1 van de 10 mensen met reflux ontwikkelt Barrett
- Barrett is metaplasie (plaveiselcel epitheel-> slijmbekercel epitheel)
Hoe groot is de kans op slokdarmkanker bij een Barrett slokdarm?
- kans op slokdarmkanker is 30-50x verhoogd
- <5% Barrett ontwikkelt adenocarcinoom (metaplasie / Barrett)
In welke stappen ontwikkelt een adenocarcinoom van de slokdarm?
-metaplasie
-onzekere dysplasie (‘indefinite’)
-laaggradige dysplasie
-hooggradige dysplasie
-adenocarcinoom
Wat is Barrett-surveillance?
1x scopie in 2 jaar
Wat is een adenocarcinoom van de slokdarm?
- gaat uit van slijmbekercellen (metaplasie)
- distaal in de slokdarm en slokdarm-maagovergang
- risicofactoren: Barrett, obesitas, roken, RT
Hoe wordt hooggradige dysplasie of vroegcarcinoom van de slokdarm behandeld?
- endoscopische verwijdering
- daarna surveillance
- ablatie Barrett slijmvlies
Wat is de palliatieve behandeling voor slokdarmkanker?
- indien levensverwachting > 3 maanden: RT voor dysphagie
- indien levensverwachting <3 maanden: stent (tumor kan doorgroeien of stent door wand)
- indien conditie het toelaat: bespreken palliatieve chemotherapie
Hoe wordt slokdarmkanker bij 90% van de patiënten in opzet curatief behandeld?
Neoadjuvante chemoradiotherapie (door chemo wordt bestralingseffect groter) gevolgd door slokdarmresectie. 5-jaarsoverleving 50%
Welke aternatieve curatieve slokdarmkanker behandelingen zijn er?
-neoadjuvante chemotherapie gevolgd door slokdarmresectie
* -bij contraindicaties voor RT
* -5-jaarsoverleving 30%
-direct opereren
* -vroegcarcinomen, en contraindicaties voor Chemo (radio) therapie
-definitieve CRT
* -meer toxisch dan definitieve radiotherapie
-definitieve RT
* -contraindicaties voor chemotherapie
* -minder effectief dan def. CRT
Wat is een slokdarmresectie?
Radicale verwijdering slokdarm en locoregionale klieren
1. Buismaag: maag omhoog getrokken
2. Coloninterpositie (1%). Colon in ligbed slokdarm, als dat niet past achter sternum of onderhuids. Bij tumorinfiltratie maag en slokdarm of eerdere maagchirurgie
Welke operatie types zijn er voor een slokdarmresectie?
- transhiataal met cervicale naad: via buik openen middenrif en hals
- transthoracaal met intrathoracale naad: via buik en thorax
- transthoracaal met cervicale naad: via thorax, buik en hals
Wat zijn de voordelen van scopische chirurgie?
-Minder pneumonie (geen beademing)
-Minder bloedverlies
-Kortere opnameduur
Welke slokdarmoperatie doe je wanneer?
Afweging kanker gerelateerd
-hoog-mid oesophagus gelegen tumoren: altijd transthoracaal en cervicale naad
-hoog mediastinale lymfklieren: altijd transthoracaal
-meer tumor infiltratie maag: kortere buismaag: intrathoracale naad
-bestraling bovenste mediastinum: cervicale naad
Afweging patiënt gerelateerd
-ernstige comorbiditeit (thoracotomie niet mogelijk / wenselijk): transhiatale resectie
Wat zijn mogelijke perioperatieve complicaties van slokdarmchirurgie?
-perioperatieve mortaliteit <5% in hoogvolume centra
-morbiditeit >50%
-wondinfectie
-nabloeding
-naadlekkage
-atriumfibrilleren
-pneumothorax
-atelectase
-pneumonie
-chyluslekkage
-stembandparese
Wat wordt er met het resectie preparaat gedaan?
Resectie preparaat wordt onderzocht door de patholoog onder de microscoop
- Is de kanker radicaal verwijderd (R0: +/- 95%)
- Welke vorm is het?
- Zijn er lymfeklier uitzaaingen
- Is er reactie op de chemoradiotherapie (Pathologische respons)?
- Als er nog kanker aanwezig is, wat zijn de behandelmogelijkheden?
Wat is systemische therapie?
Alles via de circulatie
Welke afweging wordt bij systemische therapie gemaakt?
Balans tussen effect op klachten en bijwerkingen
Waar in het behandeltraject van CRC wordt systemische therapie gebruikt?
Chemo adjuvant (meestal volvox of kalvox 5FUs)), inductie of palliatie
Wat is prognose van onbehandeld gemetastaseerd CRC?
6-8 maanden overleving
Wat is de prognose van gemetastaseerd CRC bij behandeling met systemische therapie?
24 maanden overleving
Welke medicijnen worden bij niet-curatieve CRC gebruikt?
Chemo:
* Fluoropyrimidines
* Irinotecan
* Oxaliplatin
TKIs (gerichte therapie, richt zich op 1 of meerdere specifieke eiwitten):
* VEGF-inhibitie
* EGFR-inhibitie
* BRAF-inhibitie
* immuuntherapie
Hoe werken fluoropyrimidines (5FUs)?
Anti-metabolieten die ipv metabolieten in DNA worden ingebouwd zodat er geen synthese meer is (bv uracil)-> remming DNA synthese
Hoe werkt irinotecan?
Blokkeert bepaald enzym betrokken bij DNA replicatie
Hoe werkt oxiplatin?
Maakt crosslinks tussen DNA strengen enz waardoor DNA niet vermenigvuldigd kan worden
Hoe werken taxanen?
Verstoren microtubuli
Welke nieuwe middelen zijn er voor niet-curatieve CRC?
Conventionele middelen
Doden snel delende cellen
Bijwerkingen
Nieuwe middelen
Bevacizumab - VEGF
Cetuximab - EGFR
Panitumumab - EGFR
Encorafenib - BRAF
Hoe werkt bevacizumab?
Remt bloedvatvorming:
- Bindt op VEGF receptor waardoor nieuwvorming bloedvat niet plaatsvindt
Hoe werkt cetuximab/ panitumumab?
- Anti-EGFR: remmen receptor van buitenkant
- Via infuus
Hoe werkt encorafenib?
- Remt BRAF (downstram van EGFR)
- Kan negatieve terugkoppeling ontstaan waardoor er een overexpressie van EGFR komt. Daardoor vaak combi anti-EGFR en downstream inhibitie
Voor welke gastro-intestinale tumoren is immunotherapie geschikt?
Niet iedere vorm van kanker geschikt voor immunotherapie. Hoe meer mutaties hoe geschikter
Slokdarm, colorectum
Welke soort CRC heeft profijt van immunotherapie?
Mismatch repair tumoren bij CRC extra gevoelig voor immunotherapie: defect in MMR geeft MSI tumoren. Ook extra gevoelig voor endometriumcarcinoom. MMR deficient profijt van immuno, proficent niet. Maar 5% CRC
Hoe wordt systemische therapie bij maagkanker toegepast?
- Curatief vooral peri-operatief chemo (kuren voor en na operatie)
- Niet-curatief: chemo geeft wel overlevingswinst, alleen combinatie chemo heeft nut geen mono
Wat voor systemische behandeling wordt peri-operatief gegeven bij maagcarcinoom?
FLOT (fluorouracil, leucovorin, oxaliplatin, docetaxel)
Voordelen:
Overleving 5 jaar na alleen operatie: 23%
Overleving 5 jaar na peri-operatieve chemo + operatie: 45%
Winst 22%, NNT = 4,5
Nadelen:
Toxisch
< 50% maakt behandeling af
> 20% ernstige toxiciteit (graad 3/4)
34
Wat is de prognose van onbehandeld niet-curatieve maagcarcinoom?
<6 maanden
Welke nieuwe middelen zijn er voor niet-curatieve maagcarcinoom?
- Niet-curatief: ramucirumab blokkeert VEGF 7->12 mnd, trastuzumab blokkeert HER2 (familie EGFR) 11-> 13mnd, milde verbetering als HER2 positief.
- Immunotherapie 11->14 mnd
- Dus weinig vooruitgang
Welke middelen worden gegeven bij niet-curatieve maagcarcinoom?
- Fluoropyrimidines
- Epirubicine
- Oxaliplatin/Cisplatin
- HER2-inhibitie
- Paclitaxel
- VEGF-inhibitie
- Immuuntherapie
Wat is de prognose van behandelde niet-curatieve maagcarcinoom?
12 maanden overleving
Wat is de rol van systemische therapie bij de behandeling van slokdarmkanker?
- Curatief chemoradiotherapie (neoadjuvant of adjuvant). Lagere dosis chemo, synergistisch effect: radiosensitizer, gebruikt om RT effectiever te maken. Effect komt van RT.
-Palliatief - Mogelijkheid voor adjuvant immunotherapie. 11->22 mnd overleving. Gegeven als patient het nog aankan
Wat zijn de voor- en nadelen van neoadjuvante CRT bij slokdarmkanker?
Voordelen:
Overlevingswinst
Verbetering passage
Minder kans op lokaal recidief
Nadelen:
Belasting