Vraag 21 t/m 30 Flashcards
Zuur-base evenwicht
pH: 7,40 (7,35-7,45)
Om deze pH te handhaven heeft het lichaam drie verdediging linies: buffers, alveolaire ventilatie en de zuur uitscheiding door de nier waarbij de nieren en de longen een rol spelen. Als de pH onder 7,35 komt noemen dit acidose en als de pH boven de 7,45 komt noemen we dit alkalose. De verstoringen van het zuur-base evenwicht kunnen onderverdeeld worden in metabole en respiratoire verstoringen
Base excess
De BE is een maat die aangeeft hoeveel base er in het bloed aanwezig is, boven of onder de normale hoeveelheid. Het weerspiegelt de mate van metabole componenten van zuur-base onevenwichtigheden.
BE < 0: extra zuur aanwezig –> metabole acidose
BE > 0: extra base aanwezig –> metabole alkalose
BE = 0: meer of minder CO2 aanwezig –> respiratoir
Metabole acidose
Metabole acidose is een aandoening waarbij er een overmaat aan zuur of een tekort aan base in het lichaam is, wat leidt tot een pH daling
Oorzaken hiervan kunnen zijn: nierinsufficiëntie, diabetes, diarree
Symptomen zijn Kussmaul-ademhaling, vermoeidheid en zwakte, misselijkheid en braken, verwardheid of coma en hyperkaliëmie
Anion gap
De anion gap is een diagnostische methode bij een metabole acidose
Anion gap = [NA+] - ([Cl-] + [HCO3-])
Bij een verhoogde anion gap is bicarbonaat vervangen door een ander anion, bijvoorbeeld lactaat of ketonen. Bij een normale anion gap is bicarbonaat vervangen door chloride.
De normaalwaarde van een anion gap is 8-12 mmol/l
Metabole alkalose
Metabole alkalose is een aandoening waarbij er een overmaat aan base of een tekort aan zuur in het lichaam is, wat leidt tot een pH stijging
Oorzaken hiervan kunnen zijn: overmatig braken en diuretica
Symptomen zijn spierkrampen en spiertrekkingen, tintelingen in vingers en tenen, duizeligheid en licht in het hoofd, verwardheid of coma, polyurie en hypokaliëmie en hypocalciëmie
Respiratoire acidose
Respiratoire acidose is een aandoening waarbij er een ophoping van CO2 in het bloed is door verminderde ademhaling wat leidt tot een pH daling
Oorzaken hiervan kunnen zijn COPD, astma, acute luchtwegobstructie of centrale ademhalingsdepressies
Symptomen zijn snel en oppervlakkig ademhalen, dyspneu, hoofdpijn, verwardheid, slaperigheid of coma en cyanose
Respiratoire alkalose
Respiratoire alkalose is een aandoening waarbij er een vermindering van CO2 in het bloed is door overmatige ademhaling, wat leidt tot een pH stijging
Oorzaken hiervan kunnen zijn hyperventilatie en hypoxie
Symptomen zijn duizeligheid en licht in het hoofd, tintelingen in handen en voeten, spierkrampen en spierspasmen, verwardheid of coma, gevoelloosheid, palpitaties
Compensaties voor zuur-base verstoringen
Metabole verstoringen –> respiratoir gecompenseerd
- Snelle veranderingen
- Onvolledig gecompenseerd
Respiratoire verstoringen –> metabool gecompenseerd
- Langzame verandering
- Volledig gecompenseerd
pH, pCO2 en HCO3 bij zuur-base verstoringen
Metabole acidose: pH laag, pCO2 laag, HCO3 laag
Respiratoire acidose: pH laag, pCO2 hoog, HCO3 hoog
Metabole alkalose: pH hoog, pCO2 hoog, HCO3 hoog
Respiratoire alkalose: pH hoog, pCO2 laag, HCO3 laag
Nefrolithiasis
Oorzaken van nierstenen zijn dehydratie, hypercalciemie, hypercalciurie, hyperoxalurie, RTA en infectie
Het meest kenmerkende symptoom is enkelzijdige koliekpijn. Ook kan er sprake zijn van hematurie en pijnlijke mictie
Aanvullend onderzoek bestaat uit urine onderzoeken (erythrocyten, ontstekingswaarden, pH) Beeldvormend onderzoek bestaat uit echo van de nieren, blanco CT-scan, X-BOZ
Behandelingopties zijn Medical expulsive therapie (spontane lozing), chemolyse, steenvergruizing (ESWL) of operatie
Pyelonefritis
Pyelonefritis is een van de vormen van een urineweginfectie. Er is sprake van een bacteriële infectie van het pyelum en het nierweefsel met tekenen van weefselinvasie.
Symptomen zijn koorts en algehele malaise, koude rillingen, misselijkheid, bij ouderen verwardheid, flankpijn, pijn of branderigheid bij het plassen, verhoogde mictiefrequentie, hematurie en loze aandrang
Risicofactoren zijn zwangerschap, diabetes, nierstenen, en anatomische afwijkingen
Diagnostiek bestaat uit anamnese en urineonderzoek
Behandeling bestaat uit veel drinken, gelijk naar het toilet bij aandrang en bij mictie volledig de blaas legen en antibiotica
Aneurysma aorta abdominalis
AAA komt relatief vaak voor. Door degeneratie van de collageenvezels in de adventitia van de aorta verliest het bloedvat zijn stevigheid. De aorta gaat dilateren en kan mogelijk scheuren.
Symptomen van AAA zijn pijn in de buik uitstralend naar de rug of flanken met vegetatieve verschijnselen zoals misselijkheid, braken en zweten. Ook kan de patiënt in shock raken
Aanvullend onderzoek bestaat uit echo en CT-angiografie
Bij de behandeling moet een afweging gemaakt worden tussen het ruptuurrisico en het operatierisico (diameter van AAA > 5,5 cm). Operatie kan open of middels EVAR
Chronische pancreatitis
Een chronische ontsteking van de pancreas met fibrosering. Hierdoor ontstaan er irreversibele veranderingen aan de acinaire cellen wat kan leiden tot exocriene pancreasinsufficiëntie
Oorzaken zijn alcoholabusus, roken, galstenen die een ductus obstructie veroorzaken, cystic fibrosis, idiopathisch, hemochromatose, maligniteit, recidief acute pancreatitis of auto-immuun pancreatitis
Symptomen zijn asymptomatisch, chronische pijn in het epigastrio met uitstraling naar de rug, gewichtsverlies, dyspepsie, steatorroe, malabsorptie, DM, icterus, ascites en pseudocystevorming
Diagnose wordt gesteld op basis van calcificaties bij echo
Behandeling bestaat uit pijnbestrijding, ERCP bij galsteenlijden en pancreasresectie
Exocriene pancreasinsufficiëntie
Bij exocriene pancreasinsufficiëntie worden er onvoldoende pancreasenzymen gemaakt voor de vertering.
Klinische verschijnselen hierbij zijn afvallen, pijn, steatorroe en vit. A, D, E, K deficiënties
Mogelijke oorzaken zijn het verlies van pancreasweefsel, verminderde stimulatie vorming van pancreasenzymen, afsluiting papil van Vater en verminderde werking pancreasenzymen
Soorten diarree
Osmotische diarree (>100 mosmol/kg): Dit kan ontstaan door malabsorptie van dieetcomponenten of laxantia misbruik en verdwijnt na ongeveer een dag vasten
Secretoire diarree (<50 mosmol/kg): Dit ontstaat vaak door een microbiële of virale enterotoxines of neuro-endocriene tumoren. Normale faeces zijn iso-osmotisch met het bloedserum
Infectieuze colitis
Ontsteking van het colon veroorzaakt door een infectie met een bacterie, virus, schimmel of parasiet
Symptomen zijn bloederige en/of waterige diarree, buikpijn, opgeblazen gevoel, gewichtsverlies, hoofdpijn, koude rillingen, koorts, misselijk, braken en spierpijn
Risicofactoren zijn slechte handhygiënie, wonen/werken in een zorginstelling, kinderdagverblijf, nuttigen van vervuild water of voedsel, recent antibiotica gebruik of gebruik van immunosuppressiva
Behandeling bestaat uit vocht i.v. wanneer nodig, ORS en eventueel antibiotica of antivirale middelen
Prikkelbare darmsyndroom
Het geheel van chronische buikpijn en een veranderde stoelgang zonder aanwijsbare lichamelijke oorzaak.
Klachten zijn dyspepsie, zuurbranden, malaise, hoofdpijn en psychische klachten
Diagnose wordt gesteld op basis van Rome criteria en na het uitsluiten van andere oorzaken. Daarnaast moet defeceren de pijn verlichten, moet het defecatiepatroon veranderd zijn en de fecesconsistentie ook
Er is geen behandeling
Malabsorptie
Malabsorptie kan ontstaan door een exocriene pancreas insufficiëntie, veranderingen in de dunnedarmvilli of bacteriële overgroei ten gevolge van een verandering van de peristaltiek van met name de dunne darm. Daarnaast kan er malabsorptie ontstaan ten gevolge van coeliakie
Diarree door medicatiegebruik
Diverse middelen kunnen diarree veroorzaken
- Antibiotica
- Laxantia
- Digitalis
- B-blokkers
- NSAID’s
- Diuretica
- Protonpompremmers
- Magnesiumzouten
Ook zelfmedicatie met kruiden of laxantia kan diarree veroorzaken
Pancreaskopcarcinoom
Pancreaskopcarcinoom is een carcinoom in de kop van de pancreas
Risicofactoren zijn veel roken, alcoholconsumptie en chronische pancreatitis
De enige symptomen zijn vaak geelzucht, afvallen en vermoeidheid
Diagnose bestaat uit een echo of CT-scan
Pancreaskopcarcinoom kan onderverdeeld worden in 3 groepen
- Resectable (10-20%): de tumor is direct weg te halen
- LAPC: lokaal gevorderd (30%)
- Gemetastaseerd (50%): de tumor is al uitgezaaid
Behandeling bestaat uit chemotherapie
Peptisch ulcus
Een peptisch ulcus betekent dat de maagwand beschadigd is geraakt, waardoor het maagzuur in de maag gaat ‘branden’
Oorzaken hiervan zijn de helicobacter pylori of gebruik van NSAID’s, deze zorgen er namelijk voor dat de cellen in de maagwand minder mucus kunnen produceren.
Risicofactoren zijn roken, eerder peptisch ulcus gehad hebben en voor mannen een leeftijd boven de 25.
Symptomen zijn pijn in de maag die erger wordt op een lege maag, misselijkheid en zuurbranden
H. pylori kan aangetoond worden met een C13 ureumademtest, een feces test of een gastroscopie met biopten.
Behandeling bestaat uit antibiotica of stoppen met NSAID’s
Reflux oesophagus
Bij reflux oesophagus komt maagzuur omhoog de oesophagus in, de cellen van de oesophagus kunnen hier niet goed tegen en raken beschadigd wat zorgt voor zuurbranden.
Dit kan komen door een verminderde werking van de LES
Risicofactoren zijn roken, overgewicht en gebruik NSAID’s
De klachten worden vaak erger bij liggen
Behandeling bestaat uit het gebruik van protonpompremmers
Cholelithiasis / cholecystitis
Bij cholelithiasis is er sprake van een obstructie van de galwegen
Risicofactoren voor galstenen worden beschreven aan de hand van FFFFF (Fat, Female, Forty, Fertile, Fair)
Klachten worden veelal uitgelokt door vet eten
Galstenen vormen zich door een te hoog cholesterolgehalte, te veel bilirubine of te weinig galzouten.
Pas in de galwegen geven de stenen klachten. Klassieke symptomen zijn: koliekpijn, misselijkheid, braken en icterus
Als de galblaaswand is ontstoken, spreekt men van een galblaasontsteking (cholecystitis). Dit geeft gelijke klachten met koorts
Diagnose bestaat uit echografie, MRI, endo-echografie (EUS) of MRI cholangio-pancreaticografie (MRCP)
Galstenen worden verwijderd via een endoscopisch retrograde cholangio-pancreaticografie (ERCP) of chirurgische verwijdering van de galblaas. Kleinere galstenen kunnen medicamenteus wordt behandeld met ursodeoxycholzuur (UDCA)
Acute pancreatitis
Acute pancreatitis kan worden opgedeeld in 2 vormen: acuut interstitieel (komt vaak voor met milde symptomen) en acuut necrotisch (komt minder vaak voor met ernstige symptomen)
Tijdens acute pancreatitis komen pancreasenzymen vrij in omliggend weefsel, dit gaat gepaard met een heftige ontstekingsreactie
Klachten zijn heftige epigastrische pijn of pijn rechts in de bovenbuik, uitstralend naar de rug, gepaard met misselijkheid en braken, koorts, icterus, pseudocyste, infecties, vettige ontlasting en in het ergste geval sepsis of multiple organ failure
Diagnose wordt gesteld op basis van typische klachten en een minimaal 3x verhoogd serum amylase en lipase
Mogelijke oorzaken zijn onder andere een obstructie van de galwegen, medicatie/toxines, metabole stoornissen, trauma, binge drinken of infecties
Behandeling bestaat uit pijnstilling en onderliggende oorzaak behandelen. In sommige gevallen zijn interventies vereist
Gastro-enteritis
Gastro-enteritis is een ontsteking van de maag en darmen die veelal wordt veroorzaakt door een virale infectie, bacteriële infectie of soms een parasitaire infectie
De klinische symptomen zijn: pijn in de bovenbuik, braken, misselijkheid, verminderde eetlust, koorts, buikkrampen en diarree
Minder frequente symptomen als moeheid, hoofdpijn en spierpijn kunnen ook voorkomen
Gastro-enteritis geneest meestal spontaan binnen enkele dagen
Diabetes mellitus type 1
DMT1 is een metabole aandoening waarbij er sprake is van een absolute insulinedeficiëntie. Het is een auto-immuunziekte waarbij de bètacellen in de pancreas afgebroken worden waardoor er niet tot nauwelijks meer insuline kan worden geproduceerd
Symptomen ontstaan vaak plots en bestaan uit: polydipsie (veel drinken), polymictie (veel plassen), polyfagie (enorme eetlust), gewichtsverlies, vermoeidheid, wazig zien en jeuk
Behandeling is erop gericht de bloedglucosespiegel te reguleren. Leefstijl speelt hier een belangrijke rol in, maar patiënten zullen altijd insulineafhankelijk zijn
Medicamenteuze opties zijn: kortwerkende insulineanalogen, kortwerkend humaan insuline en langwerkende insulineanalogen
Labwaarden diabetes diagnose
Nuchter plasma glucose
- Normaal: <7,0 mmol/l
- DMT1: >7,0 mmol/l
Willekeurig / niet-nuchter plasma glucose
- Normaal: <7,8 mmol/L
- Impaired fasting: 7,8-11,0 mmol/l
- DMT1: >11,1 mmol/l
HbA1c
- Normaal: 4-6% (20-41 mmol/mol)
- DMT1: >6,5% (48 mmol/mol)
Complicaties DMT1
Korte termijn
- Hyperglycemie
- Hyperosmolaire hyperglycemisch syndroom
- Hypoglycemie (door behandeling)
Lange termijn
- Macrovasculaire complicaties: hart- en vaatziekten
- Microvasculaire complicaties: nefropathie, retinopathie, neuropathie
Diabetes mellitus type 2
DMT2 is een metabole ziekte waarbij de insulinegevoeligheid is afgenomen of insuline niet meer goed werkt door een relatieve insulineresistentie
DMT2 is een progressieve ziekte en komt vaak op oudere leeftijd voor. Het gaat vaak gepaard met ernstig overgewicht
De klachten beginnen over het algemeen subtiel en worden aan het begin vaak toegeschreven aan andere oorzaken. Klinische symptomen zijn: polydipsie, polymictie, droge mond, moeheid, wazig zien, aanhoudende schimmelinfecties en acanthosis nigricans (hyperpigmentatie van de nek en oksels)
De behandeling begint bij de leefstijl. Medicamenteuze behandeling bestaat uit metformine, sulphonyl-ureumderivaten en insulinetherapie
Diabetes insipidus
DI is een zeldzame aandoening wat gekenmerkt wordt door het onvermogen van de nieren om water vast te houden. Dit wordt veroorzaakt door een probleem in de productie, afigfte of werking van het hormoon vasopressine (ADH)
Oorzaken van DI zijn hoofdtrauma, genetische belasting, psychogene oorzaken, afwijkingen aan de hypothalamus of tijdens de zwangerschap
Klinische symptomen zijn polydipsie, polyurie, nycturie, droge huid en vermoeidheid
Voor de behandeling kan desmopressine. Eventueel kan ook thiazidediuretica worden voorgeschreven.
Diabetische ketoacidose
Bij een diabetische ketoacidose is er sprake van een ernstige hyperglycemie door een absolute insuline deficiëntie
De diagnose kan vastgesteld worden aan de hand van de bloedsuikerspiegel, pH in het bloed en ketonen in bloed/urine
Symptomen die passen bij een diabetische ketoacidose zijn Kussmaul-ademhaling, braken, acetongeur, misselijkheid, dorst, polyurie, gewichtsverlies, abdominale pijn, verzwakking, tachycardie, hypotensie, hypothermie, dehydratie en een warme, droge huid
De behandeling is het toedienen van insuline via een intraveneus infuus. Eventueel infuus met NaCl, KCl of bicarbonaat
Lactaat acidose
Bij een lactaat acidose is er een ophoping van lactaat in het lichaam. Dit leidt tot een verlaagde pH van het bloed
Symptomen zijn: misselijkheid, braken, buikpijn, verwardheid, diepe en snelle ademhaling, hypotensie, tachycardie en in ernstige gevallen shock
Om de diagnose te bevestigen kunnen een bloedgasanalyse, serum lactaatmeting of bloedonderzoek worden uitgevoerd. Hierbij moeten verhoogde lactaatniveaus gevonden worden
Coeliakie
Coeliakie is een levenslange glutenovergevoeligheid en auto-immuunziekte, waarbij sprake is van vlokatrofie in de dunne darm. Hierdoor treedt malabsorptie op. Klachten die passen bij coeliakie zijn chronische vetdiarree, anorexie, spugen, buikpijn, humeurigheid, anemie en gewichtsverlies
Diagnose wordt gesteld m.b.v. familieanamnese, afbuigen lengte/gewichtscurve, tekenen anemie, HLA-typering, antistoffen tegen tTG en anti-endomysium, duodenumbiopt en endoscopie
Inflammatoire darmziekten
Inflammatoire darmziekten (IBD), zoals ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, veroorzaken chronische ontstekingen in het maag-darmkanaal.
Symptomen zijn onder meer buikpijn, diarree, gewichtsverlies en vermoeidheid. Patiënten kunnen ook bloed in de ontlasting, koorts en verlies van eetlust ervaren. Deze symptomen variëren in ernst en kunnen periodes van opflakkeringen en remissies vertonen
Diagnostiek bestaat uit: anamnese, bloedonderzoek, ontlastingsonderzoek, calprotectinebepaling en endoscopie
Ziekte van Crohn
De ziekte van Crohn kenmerkt zich door transmurale ontsteking door het gehele maag-darmkanaal, waarbij alle lagen van de darmen betrokken kunnen zijn en schade veroorzaakt wordt
Complicaties als fistels naar de blaas of perianaal kunnen optreden
Klinische symptomen wijzen vaak op gastro-intestinale problemen, zoals klachten rondom de anus en malaborptie
Aspecifieke symptomen omvatten gewichtsverlies en vermoeidheid
Colitis ulcerose
De ziekte wordt gekenmerkt door diffuse, (sub)mucosale inflammatie met oppervlakkige ulceraties
Colitis ulcerosa begint typisch in het rectum en de endeldarm, maar kan zich uitbreiden naar meer proximale delen van de dikke darm.
Patiënten kunnen verschillende vormen van lokalisatie hebben, zoals procitis, linkszijdige colitis of pancolitis.
Klinische symptomen omvatten frequente diarree, aanwezigheid van bloed en slijm in de ontlasting en een sterke toename in de drang om te defeceren, soms met loze aandrang. Andere klachten kunnen zijn verminderde eetlust en gewichtsverlies
Behandeling IBD
Behandeling van IBD is gericht op het verminderen van de ontsteking, het beheersen van symptomen en het voorkomen van complicaties. Het doel is het induceren van remissie, het onderhouden van remissie en het voorkomen en behandelen van complicaties
Behandelopties
- Mesalazine (5-ASA preparaten): colitis ulcerosa
- Corticosteroïden
- Immunosuppressiva
- Anti-TNF-a
- Vedolizumab
- JAK-STAT remmers
- Chirurgie
Coloncarcinoom
Coloncarcinomen ontstaan door uitgroei van poliepen in de dikke darm, waarbij het gevaar dat er een metastase plaatsvindt.
De belangrijkste symptomen die passen bij een coloncarcinoom zijn een veranderd ontlastingspatroon, rectaal bloedverlies en buikpijn. Andere symptomen zijn aandrang zonder dat er ontlasting komt, bloedarmoede en ongewenst gewichtsverlies
Diagnose bestaat uit rectaal toucher met bloed, palpabele massa in het abdomen, colonoscopie met biopten en CT
