Utanlegsþykkt

Question 1

Hvað er alvarlegt við utanlegsþykkt?

Answer 1

Ef hún er ekki greind og meðhöndluð nægilega snemma getur hún vaxið inn í bólfestulíffærið (t.d. eggjaleiðarann) sem í kjölfarið getur leitt til rofs og blæðingar sem getur verið lífshættuleg.

Question 2

Hvenær greinist X oftast?

Answer 2

Oftast á 6-10v.

Question 3

Er X algeng orsök mæðradauða?

Answer 3

Já, í hinum þróaða heimi hefur utanlegsþykkt verið ástæða allt að 5% mæðradauða.
Á Íslandi lést síðast kona vegna þessa 1976.

Question 4

Hverjar eru algengustu staðsetningarnar?

Answer 4

Utanlegsþykkt verður oftast í eggjaleiðurunum (yfir 90%).
Oftast í ampullu, svo isthmus og loks fimbria.

Getur verið víða t.d. abdominalt, í eggjastokk, leghálsi, öri osfrv.

Question 5

Hvernig hefur nýgengi X þróast á Íslandi undanfarin ár?

Answer 5

Hefur farið lækkandi. 58% lækkun frá 1992-2009.

Question 6

Hverjir eru helstu áhættuþættir?

Answer 6

Áhættuþættir til staðar í um 2/3 tilfella:

• Fyrri saga um utanlegsþykkt
• Saga um aðgerð á eggjaleiðara/ör á eggjaleiðara
• Aðrar aðgerðir í grindarholi
• Anatómísk frábrigði á eggjaleiðara
• PID (klamydia)
• Reykingar
• Tæknifrjóvgun og notkun frjósemislyfja
• Lykkjunotkun

Question 7

Hve mikil áhætta er á X ef það er fyrri saga?

Answer 7

10% ef 1x.

25% ef 2x.

Question 8

Triad einkenna?

Answer 8

1. Kviðverkir (um 99%)
2. Amenorrhea (um 74%)
3. Blæðing frá vagina (um 56%)

Aðeins um 1/2 með allan triadinn!

Question 9

Önnur einkenni fyrir utan triadinn?

Answer 9

• Þungunareinkenni

- Merki um rof t.d. lækkaður BÞ: tachycardia, vöðvavörn, sleppieymsli, axlarverkur, rectal þrýstingur

Question 10

Mismunagreiningar fyrir blæðingar á fyrsta trimestri?

Answer 10

S- Spontaneous abortion
P - Postcoital blæðing
E - Ectopic pregnancy
V - Vaginal/cervical lesion
E - Extrusion of molar pregnancy
N - Nonpregnancy causes

Question 11

Hver er eðl. þróun á hCG gildi í meðgöngu? Hvernig getur það verið ólíkt þegar um X er að ræða?

Answer 11

Frumur fylgjuvefs mynda beta-hCG á meðgöngu. Við eðl. þungun tvöfaldast þéttni þess á 48 klst. fresti, nær hámarki á 10-12v, lækkar svo og verður stöðugt á um 15v.
Í utanlegsþykkt verður þessi hækkun hægari (minna blóðflæði til fylgjuvefs á afbrigðilegum stað).

Gerum því endurt. mælingar á hormóninu til að hjálpa okkur við greiningu.

Question 12

Helstu meðferðarúrræði?

Answer 12

Almennt annað hvort lyfjameðferð með methotrexat eða skurðaðgerð.

Question 13

Hvað skal gera ef það koma fram einkenni um rof?

Answer 13

Stabilisera sjúkling og gera laparotomiu þar sem blæðing er stöðvuð og utanlegsþykkt fjarlægð.

Question 14

Hvenær kæmi til greina að gefa methotrexat?

Answer 14

• Eggjaleiðari órofinn, stöðug lífsmörk
• Fóstursekkur undir 3,5 cm í þvermál
• Fósturhjartsláttur ekki til staðar
• hCG undir 5000 IU/L

Question 15

Hvenær er rétt að gera skurðaðgerð?

Answer 15

• Utanlegsþykkt rofin
• Frábendingar við lyfjameðferð
• Fósturhjartsláttur til staðar
• hCG yfir 5000 IU/L

Question 16

Hvers konar aðgerðir er mögulegt að gera?

Answer 16

Í fyrsta lagi er bæði hægt að gera opna aðgerð eða kviðsjáraðgerð.

Í öðru lagi er hægt að gera:

• Salphingotomy: Utanlegsþykkt fjarlægð en eggjaleiðari skilinn eftir
• Salphingectomy: Utanlegsþykkt fjarlægð ásamt eggjaleiðara

Val á aðgerð fer eftir ástandi eggjaleiðara og óskum konu um frjósemi.

Question 17

Hvers konar skurðaðgerð er oftast beitt?

Answer 17

Kviðsjáraðgerð þar sem utanlegsþykkt er fjarlægð ásamt eggjaleiðara (salphingectomy).