UE: organy Unii Europejskiej Flashcards
główne organy Unii Europejskiej
- Parlament Europejski
- Rada Unii Europejskiej
- Komisja Europejska 4. Rada Europejska
- Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- Trybunał Obrachunkowy Unii Europejskiej
- Europejski Bank Centralny
organy doradcze Unii Europejskiej
- Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
- Komitet Regionów
Parlament Europejski
– Parlament ma biura w trzech miastach: Strasburg - główna siedziba + Bruksela i Luksemburg (biura)
– składa się z 720 deputowanych, którzy są wybierani co 5 lat w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych i w głosowaniu tajnym (Polska – 53 europosłów)
– na czele PE stoi przewodniczący (2,5 letnia kadencja). Przewodniczy obradom oraz reprezentuje PE na zewnątrz. Wybierany jest on spośród eurodeputowanych
– w latach 2009-2012 Przewodniczącym Parlamentu Europejskiego był Jerzy Buzek
- aktualnie Przewodniczącą PE jest Roberta Metsola
Europosłowie
– bierne prawo wyborcze – 21 lat
– prace na projektami prowadzone są w komisjach, a debata i głosowanie odbywa się podczas sesji plenarnych
– europosłowie nie reprezentują swoich państw ani partii, ale społeczeństwo całej UE; w parlamencie łączą się we frakcje (grupy) zrzeszające posłów z różnych krajów o podobnych poglądach (ale obowiązku należenia do frakcji nie ma – mogą być posłowie niezrzeszeni)
– każda grupa polityczna składa się sposób wybranych w co najmniej 1/4 państw członkowskich, minimalna liczba posłów konieczna do utworzenia grupy politycznej wynosi 23
– ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w 2024, a w nich Koalicja Obywatelska zdobyła 21 mandatów, PiS 20, Konfederacja 6, Trzecia Droga 3, Lewica 3
więcej o wyborach do PE
– pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w 1979
- liczba europosłów zależna jest od liczby ludności danego państwa, najwięcej europosłów posiadają Niemcy (96), dalej jest Francja (81), Włochy (76), Hiszpania (61) i Polska (53)
w PE obecnie istnieje 8 grup politycznych
- Grupa Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańscy Demokracji)
- Grupa Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów w Parlamencie Europejskim
- Grupa Patrioci za Europą
- Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy
- Grupa Renew Europe
- Grupa Zielonych/Wolne Przymierze
- Europejska Grupa Lewicy w Parlamencie Europejskim – GUE/NGL
- Grupa Europa Suwerennych Narodów
polscy europosłowie we frakcjach PE
– Koalicja Obywatelska: Europejska Partia Ludowa
- Prawo i Sprawiedliwość: Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy
– Konfederacja: Europa Suwerennych Narodów/Patrioci dla Europy
– Trzecia Droga: Odnowić Europę/Europejska Partia Ludowa
- Lewica: Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów
kompetencje Parlamentu Europejskiego
– wspólnie z Radą UE uchwala akty prawa wspólnotowego i budżet, nie ma jednak inicjatywy legislacyjnej
– zatwierdza przewodniczącego Komisji Europejskiej oraz jej skład
– powołuje europejskiego RPO
- funkcja kontrolna nad innymi instytucjami UE – może między innymi odwołać Komisję Europejską poprzez wyrażenie jej wotum nieufności
Rada Unii Europejskiej
– siedziba: Bruksela
– skład nie jest stały – spotkania odbywają się w gronie ministrów z państw członkowskich kierujących działaniami administracji rządowej odpowiedzialnymi za kwestia omawiane na danym posiedzeniu
– Posiedzeniom Rady przewodniczym minister z państwa, które w danym momencie sprawuje prezydencję (prezencja trwa pół roku). Prezydencja ma charakter rotacyjny i sprawują ją kolejno wszystkie państwa członkowskie. W pierwszej połowie 2025 roku sprawuje ją Polska, a od pierwszego lipca 2025 roku będzie to Dania, później Cypr.
– Polska sprawowała poprzednio prezydencję w 2011 roku (przedstawicielem polski był Donald Tusk)
-Decyzje zapadają bez głosowania, w drodze konsensusu (choć formalnie obowiązują trzy procedury głosowania: większość kwalifikowana (zazwyczaj), jednomyślność i zwykła większość.
kompetencje Rady Unii Europejskiej
– wspólnie z Parlamentem Europejskim uchwala akty prawa unijnego i budżet, ale nie ma inicjatywy legislacyjnej
– podejmuje decyzje w sprawach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
– zawiera umowy międzynarodowe z państwami trzecimi
– zatwierdza skład Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów (na wniosek rządów państw)
– uczestniczy w wyborze członków Komisji Europejskiej
– może wezwać Komisję Europejską do skorzystania z przysługujących jej uprawnień prawodawczych
Komisja Europejska
– siedziba: Bruksela
– składa się z 27 komisarzy (po jednym z każdego państwa) wybieranych na 5 lat wspólnie przez Radę Europejską Parlament Europejski
- każdy komisarz odpowiada za dany obszar działalności UE (z wyjątkiem przewodniczącego Komisji, której zajmuje się kierowaniem pracami całej instytucji)
– jednym z członków KE jest wysoki przedstawiciel UE do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, któremu przysługuje szczególny status w Komisji (obecnie jest to Kaja Kallas, poprzedni: Josep Borrell - wysocy przedstawiciele UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa + wiceprzewodniczący Komisji Europejskie; kadencja - 5 lat)
– Polskim komisarzem jest od 1 grudnia 2024 Piotr Serafin (do spraw budżetu, zwalczania nadużyć finansowych i administracji publicznej)
– poprzednik komisarz z Polski: Janusz Wojciechowski – komisarz do spraw rolnictwa
kompetencje Komisji Europejskiej
– jest to jedyny organ UE, któremu przysługuje inicjatywa legislacyjna (prawodawcza)
– kontroluje czy państwa UE wprowadzają życie oraz przestrzegają prawa unijnego
– może wnosić skargi na państwa do Trybunału Sprawiedliwości UE
– funkcja wykonawcza - odpowiada za wprowadzenie w życie aktów prawa UE i budżetu
Rada Europejska
– siedziba: Bruksela
- w skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie rządów lub głowy państw członkowskich UE, przewodniczący Rady Europejskiej (nazywany prezydentem UE) oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. W jej posiedzeniach uczestniczy także wysoki przedstawiciel UE do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
– Rada Europejska zbiera się dwa razy w ciągu półrocza. Gdy wymaga tego sytuacja, przewodniczący Rady Europejskiej może podjąć decyzję o zwołaniu nadzwyczajnego posiedzenia
– Rada Europejska podejmuje decyzje zazwyczaj w drodze konsensusu, jednak traktaty przewidują kilka sytuacji, kiedy podejmuje decyzje w drodze głosowania. Decyzje są podejmowane bez formalnego głosowania
– na czele Rady Europejskiej stoi przewodniczący – kadencja 2,5 roku; możliwość jednej reakcji
Rada Europejska to nie Rada Unii Europejskiej! Ani nie Rada Europy (to zupełnie inna organizacja międzynarodowa)
!!!
przewodniczący Rady Europejskiej
– aktualnie Antonio Costa z Portugalii
– poprzedni: Charles Michael
– w latach 2014-2019 przewodniczącym rady europejskiej był Donald Tusk (przez dwie kadencje)
kompetencje Rady Europejskiej
– wyznacza cele wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
– może zawiesić państwo członkowskie
– określa wytyczne dotyczące negocjacji z państwami ubiegającymi się członkostwo w UE
kompetencje “kreacyjne”
– powołuje przewodniczącego Rady Europejskiej
– mianuje wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
– wybiera prezesa, wiceprezesa i członków zarządu Europejskiego Banku Centralnego
– wyznacza kolejność sprawowania prezydencji w Radzie UE
– przedstawia kandydata na przewodniczącego Komisji Europejskiej
Trybunał Sprawiedliwości UE
– dawna i już niepoprawna nazwa: Europejski Trybunał Sprawiedliwości!
– siedziba: Luksemburg
- składa się obecnie z dwóch organów: Trybunału Sprawiedliwości i Sądu
– w skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego (razem 27 sędziów), natomiast w Sądzie zasiada po dwóch sędziów z każdego państwa członkowskiego
– w Trybunale działa 11 rzeczników generalnych. Od 2013 polskim rzecznikiem generalnym Trybunału jest Maciej Szpunar
– sędziowie i rzecznicy generalni są mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy krajów UE na odnawialną 6-letnią kadencję. W każdym z organów sądowych sędziowie wybiegają spośród siebie prezesa na odnawialny okres 3 lat
– TSUE jest najstarszą instytucją główną Wspólnot Europejskich – przewodniczący TSUE: Koen Lenaerts
– językiem urzędowym jest francuski, natomiast orzeczenia publikowane zazwyczaj są w języku urzędowym i sprawy której dotyczą (np. dla polaków w języku polskim)
– państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do podporządkowywania się orzeczeniom TSUE
– podstawy prawne działania TSUE: trybunał działa na mocy Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)
– podstawową zasadą orzekania jest równa traktowanie wszystkich obywateli UE przez państwa członkowskie
– W 2016 zlikwidowany został organ TSUE - Sąd ds. Służby Publicznej, jego kompetencje przejął Sąd
– polskimi sędziami Trybunału Sprawiedliwości byli dotychczas: Jerzy Makarczyk (2004-2009) i Marek Safjan (od 2009 do 2024)
kompetencje Trybunału Sprawiedliwości
– dokonuje wykładni prawa unijnego (jeżeli sąd krajowy ma jakiekolwiek wątpliwości co do wykładni lub ważności danego aktu prawnego UE może zwrócić się o wyjaśnienie do Trybunału Sprawiedliwości. Ten sam mechanizm można zastosować do ustalenia, czy krajowe przepisy lub praktyka są zgodne z prawem UE)
– rozpatruje skargi na nieprzestrzeganie przez państwa członkowskie prawa unijnego wniesione przez inne państwo członkowskie lub Komisję Europejską: jeśli Trybunał uzna skargę za zasadną może nałożyć na państwo karę finansową
– rozpatruje skargi na bezczynność instytucji UE (może im nakazać podjęcie działań)
– orzeka w sprawach o stwierdzenie nieważności aktu prawa unijnego wniesione przez państwo członkowskie lub organ UE – rozpatruje odwoływania od wyroków Sądu
kompetencje Sądu
– orzeka w sprawach o stwierdzenie nieważności aktu prawa unijnego i na bezczynności instytucji UE wniesionej przez osoby fizyczne i prawne (tzw. skargi bezpośrednie)
– orzeka w sprawie skarg o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez instytucje UE lub ich pracowników
– rozpoznaje spory pomiędzy instytucjami Unii Europejskiej a ich personelem, dotyczących stosunków pracy
– rozpoznaje skargi wniesione przez państwa członkowskie przeciwko Komisji Europejskiej
co mogą obywatele UE?
– prawo do złożenia petycji do parlamentu europejskiego dotyczącej stosowania prawa UE
- prawo skontaktowania się z Komisją Europejską, aby zakwestionować jakikolwiek środek (o charakterze ustawowym, wykonawczym lub administracyjnym) bądź brak świadków lub jakąkolwiek praktykę stosowaną przez kraj Unii Europejskiej, jeśli uznasz je za sprzeczne z przepisami UE. ((Komisja Europejska może rozpatrzyć skargę tylko, jeśli dotyczy ona naruszenia prawa unijnego przez władze kraju UE. Jeśli uznasz, że Komisja Europejska niewłaściwie zajęła się twoją sprawą, możesz skontaktować się z Europejskim Rzecznikiem Praw Obywatelskich))
pytania prejudycjalne
Instytucja prawa unijnego, na podstawie której sądy państw członkowskich UE zwracają się do Trybunału Sprawiedliwości UE z pytaniami dotyczącymi “wykładni Traktatów, ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii”. Celem wprowadzenia formuły pytań prejudycjalnych jest jednolite stosowanie prawa oraz spójna wykładnia przepisów na terenie całej Unii Europejskiej
Trybunał Obrachunkowy UE
– siedziba: Luksemburg
– w skład trybunału wchodzi 27 rewidentów – po jednym z każdego kraju UE (kadencja-6 lat; powoływani przez radę UE) – prezes: Tony Murphy (wybrany przez rewidentów, 3-letnia kadencja)
– Trybunał Obrachunkowy nie posiada uprawnień w zakresie egzekwowania prawa, ale działa na rzecz usprawnienia zarządzania budżetem UE, kontroluje prawidłowość jego wykonania, dochody oraz wydatki instytucji unijnych, wydaje opinie na temat przepisów unijnych dotyczących kwestii finansowych
– można powiedzieć, że jest to taki “europejski NIK”
– nazywany jest też Europejskim Trybunałem Obrachunkowym, Trybunałem Rewizyjnym, Trybunałem Audytorów lub Trybunałem Rewidentów Księgowych
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny EKES
– siedziba: Bruksela
– jest to organ doradczy i opiniodawczy UE, w jego skład wchodzą przedstawiciele pracodawców, pracowników, rolników, konsumentów i innych grup – EKES reprezentuje na forum unijnym przedstawicieli szeroko rozumianego zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego, wywodzących się z różnych grup zajmujących się działalnością gospodarczą i społeczną
– skład: 329 członków ze wszystkich państw członkowskich UE (liczba członków znanego państwa zależy od liczby ludności, np. Francja, Niemcy i Włochy mają 24, a Hiszpania i Polska 21, są mianowani przez Radę UE) – kadencja 5 lat
– EKES wydaje niewiążące opinie na temat spraw UE skierowane do Komisji Europejskiej, Rady UE i Parlamentu Europejskiego. Jest swego rodzaju łącznikiem między podejmującymi decyzje instytucjami europejskimi a obywatelami UE
– przewodniczący: Oliver Ropke
