organy ONZ Flashcards
Zgromadzenie Ogólne ONZ
Składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich ONZ, z których każdemu przysługuje 1 głos, a każdy członek może mieć nie więcej niż 5 przedstawicieli w ZO. Zgromadzenie obraduje w trybie sesyjnym. Zbiera się ono na doroczne sesje zwyczajne (plenarne), które rozpoczynają się każdego roku we wtorek następujący po drugim poniedziałku września i zazwyczaj trwają ok. 3 miesięcy oraz sesje nadzwyczajne (specjalne), zwoływane na żądanie sekretarza generalnego lub większości członków - których obrady rozpoczynają się w przeciągu 24 godzin od ich ogłoszenia. Na każdej sesji wybierany jest nowy przewodniczący, pochodzący kolejno z różnych grup geograficznych (państw afrykańskich, azjatyckich, wschodnioeuropejskich, latynoamerykańskich I karaibskich oraz zachodnioeuropejskich)
- pomiędzy sesjami pracę Zgromadzenia prowadzone są w 6 komitetach głównych (każdy zajmuje się określonymi sprawami) i organach pomocniczych (np. komisjach, Radzie Praw Człowieka)
- większość decyzji zapada zwykłą większością głosów, a w ważniejszych sprawach decyzję podejmowane są większością ⅔ głosów (np. uchwalanie budżetu, przyjmowanie nowych członków, uchwalenie poprawek do Karty NZ, wybór niestałych członków Rady Bezpieczeństwa i członków Rady Gospodarczej i Społecznej oraz Rady Powierniczej, zawieszenie lub wykluczenie członka)
- do wyboru sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości wymagana jest bezwzględna większość głosów
główne kompetencje Zgromadzenia Ogólnego ONZ
- przyjmowanie, zawieszanie i wykluczanie członków ONZ
- uchwalanie budżetu
- wybieranie niestałych członków Rady Bezpieczeństwa, członków Rady Gospodarczej i Społecznej z sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (wspólnie z Radą Bezpieczeństwa) oraz Sekretarza Generalnego ONZ
- pod zwierzchnictwem Zgromadzenia Ogólnego działają: fundusze i programy (np. UNICEF - Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci), instytuty badawcze i naukowe (np. INSTRAW - Międzynarodowy Instytut Kształcenia i Badań nad Awansem Kobiet), a także inne jednostki (np. UNU - Uniwersytet Narodów Zjednoczonych)
- formułowanie propozycji pokojowego rozwiązywania sporów i ustalanie zasad współpracy (przy pomocy Rady Bezpieczeństwa)
- ustalanie wysokości składek członkowskich
- rozpatrywanie sprawozdań z działalności innych organów ONZ
- wydawanie opinii i zaleceń dla członków
Rada Bezpieczeństwa ONZ
Składa się z 5 stałych członków (Rosja, Chiny, USA, UK, Francja) i 10 członków niestałych wybieranych na 2 lata. Odpowiada za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie
- każde państwo zasiadające w RB ONZ ma jeden głos, natomiast ważne decyzje podejmowane są większością 9/15 głosów, przy jednomyślności wszystkich stałych członków - każdy z nich może zgłosić weto (to powód krytyki i paraliżu ONZ); jednak w drodze zwyczaju wykształciła się zasada, że uchwała zostaje przyjęta także w wypadku, gdy żaden z członków stałych nie wyrazi sprzeciwu (tzw. “milcząca zgoda”)
- może nakładać na państwa sankcje
- może wysyłać misje pokojowe i podejmować akcje militarne
- uchwały Rady Bezpieczeństwa ONZ to tzw. REZOLUCJE, jako jedyne spośród rezolucji uchwalanych przez organy ONZ, mają moc prawnie wiążącą dla państw. Ich legalność nie może być kwestionowana, nie podlegają także kontroli sądowej ze strony Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
- działa w sposób ciągły, posiedzenia można zwołać w razie potrzeby
- członkowie niestali są wybierani według klucza geograficznego - 5 miejsc dla Afryki i Azji, 2 dla Ameryki Łacińskiej, 2 dla Europy Zachodniej i 1 dla Europy Wschodniej. Najdłużej członkiem niestałym była Japonia. Polska była członkiem Rady Bezpieczeństwa 6 razy, ostatni raz w latach 2018-19
Rada Gospodarcza i Społeczna
Zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych
- tworzy ją 54 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ na trzyletnią kadencję. Obraduje w Genewie oraz Nowym Jorku. Polska ostatnio była członkiem w latach 2008-2010
- decyzję podejmowane są większością głosów, każdy ma 1
- zbiera się co miesiąc na kilkudniowe spotkania, a 1 raz w roku na 4-tygodniowe sesje
- skrót ECOSOC (The Economic and Social Council)
Rada Powiernicza ONZ
Powołana została do kontroli nad terytoriami powierniczymi do momentu ich usamodzielnienia, aby działać w interesie ich mieszkańców (obecnie działalność zwieszona). Chodziło o byl kolonie. Ostatnim terytorium powierniczym było Palau, które uzyskało samodzielność w październiku 1994
terytoria powiernicze
terytoria niesamodzielne zarządzane przez państwo lub państwa pod nadzorem ONZ, na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych oraz specjalnych umów powierniczych
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS)
Powołany w celu rozstrzygania sporów między państwami, głównym organ sądowy ONZ
- składa się z 15 sędziów wybieranych na 9-letnie kadencję. Co 3 lata wymieniania jest ⅓ składu. Wybierani są przez Zgromadzenie Ogólne i Radę Bezpieczeństwa
- siedziba: Haga (w tzw. Pałacu Pokoju)
- działa w sposób ciągły, decyzję podejmowane są większością głosów
- orzeka stronie z prawem międzynarodowym, podstawy orzekania są uregulowane w art. 38 Statusu MTS
- wydaje opinie doradcze na żądanie Zgromadzenia Ogólnego ONZ, Rady Bezpieczeństwa oraz Rady Gospodarczej i Społecznej, a także upoważnionych organizacji wyspecjalizowanych
- językami urzędowymi Trybunału są francuski i angielski
Sekretariat
Główny organ administrujący I wykonawczy ONZ. Pracami Sekretariatu (z siedzibą w Nowym Jorku) kieruje Sekretarz Generalny ONZ, wybierany przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa, na 5 lat. Obecnie ten urząd pełni António Guterres (od 2017)
- sekretarz generalny reprezentuje ONZ na zewnątrz, zawiera w jej imieniu umowy międzynarodowe, zarządza majątkiem ONZ, może uczestniczyć w posiedzeniach organów ONZ i zabierać głos, a także wnosić pod obrady określone tematy
- ostatni sekretarze generalni:
- Ban Ki-moon (2007-2016)
- Kofi Annan (1997-2006)
