Thema 3 Sociaal: arbeidersbeweging en natuur

Question 1

Waardoor ontstaat volgens Marx kapitalistische meerwaarde en waar wordt deze voor gebruikt?

Answer 1

De waarde van die producten op de markt bedraagt doorgaans meer dan het loon dat de kapitalist aan zijn arbeiders uitbetaalt. Het verschil tussen marktwaarde van de producten en de lonen noemden Marx en Engels ‘meerwaarde’. Deze meerwaarde word gebruikt om het kapitaal uit te breiden.

Question 2

Hoe zouden arbeiders en intellectuelen via de staat de economie moeten vormgeven onder het communisme

Answer 2

De grote bedrijven moesten worden onteigend en de productie zou gezamenlijk moeten worden aangepakt door een planmatige samenwerking.

Question 3

De SDB van Domela Nieuwenhuis ontwikkelende zich tot anarchistische beweding. Het NAS maakte ook deel uit van die beweging. Hoe moest er volgens de anarchisten een betere samenleving tot stand komen?

Answer 3

Door het hef in eigen hand te namen. Socialisme zou niet door de staat moeten worden geregeld maar door de arbeiders zelf. Elk gezag van boven zou plaats maken voor zelfbestuur van onderop, ofwel anarchie (‘gezagloosheid’). De aanhangers van deze richting noemden zich dan ook anarchisten.

Question 4

Waarom koos de vakbeweging op een gegeven moment de richting van de SDAP

Answer 4

De anarchistische stakingen werkten niet omdat Calvinistische en katholieke arbeiders weigerden mee te doen. Via een parlementaire weg was er meer kans op succes.

Question 5

In de 17de en 18de eeuw kwamen er meer systematische kennis over de natuur. Noem een aantal belangrijke natuurwetenschappers

Answer 5

Newton: natuurwetten
Humboldt: wisselwerkingen in de natuur
Darwin: evolutie van soorten in relatie tot omgeving
Ernst Haeckel: term ecologie: studie van relaties tussen organismen en omgeving

Question 6

Wie kwam er voor het eerst met de term ecologie? En wat betekent ecologie eigenlijk?

Answer 6

Ernst Haeckel kwam met de term ecologie. Studie van relaties tussen organismen en hun omgeving

Question 7

Wat is cultuur?

Answer 7

Cultuur is dat wat de mens schept.

Question 8

Wat is het milieu

Answer 8

Het is de omgeving waarin, en waarvan alles organismes leven.

Question 9

We spreken van drie industriële revoluties. Welke drie?

Answer 9

1. Engeland vanaf 18de eeuw
2. VS en Duitsland vanaf 1870
3. VS en Europa vanaf Tweede Wereldoorlog

Question 10

Er zijn verschillende visies op het milieuvraagstuk. Noem er een paar.

Answer 10

Westerse Christelijke visie: de mens als rentmeester van de natuur.
Utilitaire visie: Industriële vervuiling bestrijden (hoge pijpen, rekening met windrichting).
Esthetische benadering: schoonheid van natuur is belangrijk.

Question 11

Wat verstaan we onder de Sanitaire Revolutie van Robert Koch

Answer 11

Robert Koch ontdekte specifieke bacterien, bijvoorbeeld de Cholerabacterie. Scheiden van afvalwater en drinkwater. Opbouw van watertorens, riolering en waterzuivering

Question 12

Wat was de oplossing voor cholera

Answer 12

scheiding afvalwater (riolering) en drinkwater (waterleiding)

Question 13

Wie was de eerste natuurbeschermer

Answer 13

Charles Waterton. Bioloog en taxidermist. Observeren maar niet jagen. Rechtzaken tegen vervuilende zeepfabriek die dichtbij zijn landgoed stond. Eerste natuurreservaat in Europa.

Question 14

Noem een voorbeeld van een vroege milieukwestie in Nederland.

Answer 14

De kwestie rond het Naardermeer. Er zou afval gedumpt worden door de gemeente Amsterdam maar het werd behouden door een actie van twee onderwijzers. Dit leidde tot de oprichting van Vereniging Natuurmonumenten

Question 15

Noem een belangrijke Duitse ecologische beweging die eind 19de eeuw opkwam!

Answer 15

De reformbeweging wilde een totale hervorming van de maatschappij en de manier waarop mensen met elkaar en met hun omgeving omgingen. De beweging wordt gezien als een reactie op industrialisatie, urbanisatie en materialisme.

Question 15

Noem een belangrijke Duitse ecologische beweging die eind 19de eeuw opkwam!

Answer 15

De reformbeweging wilde een totale hervorming van de maatschappij en de manier waarop mensen met elkaar en met hun omgeving omgingen. De beweging wordt gezien als een reactie op industrialisatie, urbanisatie en materialisme.

Question 16

Noem een aantal producten van de reformbeweging

Answer 16

Lebenschule (vrije school), homeopathie, biologische winkels

Question 17

Noem een belangrijke Pioneer in de vroege Nederlandse milieubeweging

Answer 17

Frederik van Eeden. Hij had de socialistische Walden commune in Bussum

Question 18

Drie industriële revoluties liggen ten grondslag aan de naoorlogse welvaartsstaat. Wat zijn de kenmerken per revolutie

Answer 18

1ste revolutie: fabrieksmatig, stoommachine, steenkool en fossiele brandstoffen
2de revolutie: rationalisering door lopende band, verbrandingsmotor en electriciteit
3de revolutie: militarisering, automatisering, planning, research en development. massaproductie, Kernenergie en uranium

Question 19

In de jaren 70 zorgde een milieurapport voor een schok. Welk rapport van welke organisatie was dit en wat stond hier in?

Answer 19

De Club van Rome kreeg in één klap bekendheid met het rapport De grenzen aan de groei dat in 1972 werd uitgebracht. een verband gelegd tussen economische groei en de gevolgen hiervan voor het milieu. Het rapport gaf een prognose van het grondstof- en voedselverbruik in de wereld voor de komende jaren

Question 20

De jaren 80 kende een aantal milieuschandalen in Nederland. Noem een paar van dit soort schandalen?

Answer 20

Lekkerkerk 1980: gif in de bodem bij Lekkerkerk., evacuatie bewoners, sanering koste 85 miljoen euro. Einde affaire pas in 2008

De Lickebaert-affaire wordt naar dit gebied genoemd. Er werd rond 1989 een verhoogde concentratie dioxine in melk gemeten. De boerderij werd gesloten en na onderzoek bleek het gras dat de melkproducerende koeien aten te veel dioxine te bevatten. De belangrijkste veroorzakers daarvan waren de verbrandingsovens in de buurt. Het ministerie van Landbouw stelde tot 1994 een verbod in op de verwerking van melk en schapenvlees uit het gebied

Tjernobyl (1986). Explosie in kerncentrale. Verhooge concentraties jodium in gras. Graasverbond.

Ernstige vervuiling van de Rjn in de jaren ‘70;.

Question 21

In 1987 verschijn er een rapport over duurzame ontwikkeling. Hoe heet dit rapport en van wie kwam die:

Answer 21

Brundtlandrapport. De titel was ‘our common future. De belangrijkste conclusie van het rapport was dat de belangrijkste mondiale milieuproblemen het gevolg waren van de armoede in het ene deel van de wereld, en de niet-duurzame consumptie en productie van het andere deel van de wereld. Het rapport riep voor het eerst op tot duurzame ontwikkeling. Dit werd gedefinieerd als: “een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de noden van het heden, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in het gedrang te brengen”.

Question 22

Wat zijn de kenmerken van duurzaamheid

Answer 22

houdbaarheid en draagkracht,
Wel ontwikkeling en geen stagnatie.
Mondiaal, met hulp voor arme landen

Question 23

Kunnen we ei

Question 24

Wat was de Nederlandse kaboutervereniging

Answer 24

Een provo-beweging met veel aandacht voor het milieu. Een voorbeeld van een groep rond het stedelijke leefklimaat.

Question 25

Welk onderwerp was in de tweede helft van de jaren ‘70 een belangrijk vraagstuk op het gebied van milieu en ecologie

Answer 25

Vraagstuk van kernenergie. Nederland had plannen voor grotere uitbreiding.

Question 26

Wat was de Kalkar-heffing en waarom was hier veel protest voor.

Answer 26

De Kalkarheffing was de regeling die in het begin van de jaren 70 van de 20e eeuw door het kabinet-Biesheuvel II ingevoerd werd om de deelname van Nederland aan de bouw van de snelle kweekreactor in het Duitse Kalkar te financieren.

Question 27

Waar staan de twee kerncentrales in Nederland

Answer 27

Borssele en Dodewaard