th7. de systematische benadering

Question 1

uitgangspunt 1: de algemene systeemtheorie (AST)

Answer 1

1. algemeen
   - gedrag, gedachten en gevoelens = NIET los van systeem
   - onderlinge relaties tss personen van systeem
2. hiërarchisch geordend
   - verzameling van systemen
   - beïnvloeden elkaar wederzijds
   - wereld onderverdeeld in niveaus

Question 2

uitgangspunt 2: circulair-causaal denken

Answer 2

1. algemeen
   - systeemtheorie = circulair causale logica
   - A beïnvloedt B, maar B beïnvloedt ook A
   - we zoeken NIET naar een oorzaak en schuldige
   - invloed die mensen op elkaar hebben (vb. relationele problemen en overmatige alcoholconsumptie)
2. circulair denken
   - complexiteit van werkelijkheid tot recht
   - alles beïnvloedt alles en iedereen
   - geen begin- of eindpunt (onderlinge interactie)

Question 3

uitgangspunt 3: hier en nu centraal

Answer 3

1. algemeen
   - gedrag = kenmerk relatie tss de persoon en zijn omgeving in het hier en nu
2. kenmerken
   - centrale vraag = hoe is systeem in stand gebleven? en wat is het effect van wat vroeger gebeurde op huidige interacties?

Question 4

uitgangspunt 4: manier van denken die de psychologie overstijgt

Answer 4

1. algemeen
   - AST = interdisciplinaire theorie die systemen als entiteit (= iets dat wezenlijk bestaat) bestudeert
   - abstract begrippenkader
   - metatheorie = theorie over theorieën
2. beïnvloed door verschillende wetenschappen
   - gestaltpsychologie (werkelijkheid waarnemen in gehelen)
   - cybernetica (besturing en communicatie van systemen op basis terugkoppelingsmechanismen)
   - informatica
   - ecologie (verhouding plant en dier)

Question 5

de geschiedenis

Answer 5

1. Ludwig von Bertalanffy
   - grondlegger van de AST
   - ‘eenheid van wetenschap’ realiseren = overeenkomst tss verschillende wetenschappen
2. Gregory Bateson
   - paste als eerste het systeemtheoretisch denken toe op menselijke systemen

Question 6

constatering van therapeuten

Answer 6

1. algemeen
   - cliënten na verblijf psychiatrische instelling = terugkeer terug opnieuw gestoord gedrag
   - vermijden? = individu deel van gezinssysteem
2. ontstaan ‘patiëntsubstitutie’
   - gezin van cliënt die succesvol wordt behandeld = ontstaan problemen andere

Question 7

de systeemtherapie

Answer 7

1. algemeen
   - gezinnen en families = geheel in therapie
2. bekende namen
   - Donald de Avila Jackson (= ‘de Palo Alto Groep’ of de strategische systeemgerichte stroming)
   - Paul Watzlawick = werkte de communicatieve component verder uit

Question 8

de contextuele therapie

Answer 8

1. algemeen
   - Iván Böszörményi-Nagy = generaties zijn dynamisch verbonden EN geven ervaringen door
   - zijn werk steunt op de systeemtheorie, het psychoanalytisch denken en de filosofie van Martin Buber
   - kenmerk = loyaliteit
2. de ‘Interactie Academie’
   - verspreiding systeemtheoretisch denkkader (Rita Steen)

Question 9

hedendaagse denkers

Answer 9

1. algemeen
   - focus probleemgedrag > aandacht individu met problemen
   - systeem = belangrijk bij ontwikkeling
2. soorten systeemgerichte interventies (Hendrik Van der Molen)
   - interventies waarbij partner assisteert
   - relatietherapeutische interventies
   - stoornisspecifieke interventies gericht op bepaalde personen

Question 10

kritische kanttekening

Answer 10

1. hooggespannen verwachtingen niet helemaal kunnen waarmaken = verschillende deeltheorieën GEEN geheel
2. positie individu blijft problematisch = individu enkel element van systeem
3. aansluiting tss praktijk en het onderzoek mist (weinig samenwerking tss systeemtherapeuten en onderzoekers)

Question 11

het communicatiemodel

Answer 11

1. elementen
   - zender
   - ontvanger
   - boodschap (binnenkant van de zender)
   - coderen (= boodschap coderen of vertalen in woorden) (buitenkant)
   - decoderen (= vertalen of ontcijferen)
   - feedback
   - referentiekader
   - kanalen
   - ruis of storingen (in bepaalde context)

Question 12

de communicatie-axioma’s van Watzlawick

Answer 12

1. algemeen
   - over en weer uitwisselen van informatie
   - vijf axioma’s
2. axioma’s
   - men kan niet niet communiceren
   - mensen communiceren zowel digitaal als analoog
   - elke boodschap bevat een inhouds- en betrekkingsniveau
   - elke uitwisseling van communicatie is ofwel symmetrisch, ofwel complementair
   - elke interpunctie is arbitrair

Question 13

axioma 1: men kan niet niet communiceren

Answer 13

1. algemeen
   - alle gedrag = communicatieve waarde EN invloed op andere
   - communicatie ≠ praten
   - communicatie beïnvloedt jou en andere EN niet altijd bewust en doelgericht
2. drie niveaus
   - bericht (= enkele communicatieve eenheid)
   - interactie (= serie berichten)
   - interactiepatroon (= terugkerende vorm van interactie)

Question 14

axioma 1: wat kan er fout gaan?

Answer 14

1. algemeen
   - niet altijd bewust van invloed of effect van ons gedrag
   - gedrag heeft onbedoeld effect of onbedoelde invloed
   - goede bedoeling? = averechts effect
   - onze eigen invloed of ons eigen effect negeren

Question 15

axioma 4: mensen communiceren zowel digitaal als analoog

Answer 15

1. digitale communicatie
   - de taal waarmee we informatie overbrengen
2. analoge communicatie
   - de niet-talige (non-verbale en paraverbale) communicatie
   - lichaamstaal, stemintonatie en gelaatsexpressie
3. wat kan er fout gaan?
   - incongruentie tussen analoge en digitale
   - soms iets analoog uitgedrukt, wat digitaal zegbaar is

Question 16

axioma 2: elke boodschap bevat een inhouds- en betrekkingsniveau

Answer 16

1. algemeen
   - geen communicatie zonder relatie
   - elke communicatie zegt iets over een relatie
   - betrekkingsblindheid = gesprekspartner houdt vast aan het inhoudelijke
2. niveaus
   - inhoudsniveau = de inhoud van woorden en zinnen (= letterlijke boodschap en concrete informatie)
   - betrekkingsniveau = relatieboodschap (= definieert de relatie)

Question 17

axioma 5: elke uitwisseling van communicatie is ofwel symmetrisch, ofwel complementair

Answer 17

1. symmetrische interactie
   - beide gesprekspartners op betrekkingsniveau = gelijkwaardig
   - relatievoorstel
2. complementaire interactie = gebaseerd op verschil en ongelijkheid
   - leider en volger (machtsverdeling is dynamisch)

Question 18

axioma 5: wat kan er fout gaan?

Answer 18

1. algemeen
   - symmetrische interactie overheersen = gevechtspositie
   - competitieve symmetrie = beide zien zichzelf als bepalend > gevecht wie het voor het zeggen heeft
   - submissieve symmetrie = beiden als volgend
   - symmetrische escalatie = betrokkenen proberen zo gelijk mogelijk te zijn > ontstaan opbod
2. verstarde complementariteit
   - ontstaat als complementaire interactie gaan overheersen (= steeds dezelfde persoon volgt of bepaalt)

Question 19

axioma 3: elke interpunctie is arbitrair

Answer 19

1. algemeen
   - ordening of interpunctie van de werkelijkheid
   - prikkels > selectie of interpunctie is verschillend van persoon tot persoon
   - verschillende waarheden, interpretaties van gedrag
2. interpunctie gekleurd vanuit;
   - verschillende referentiekaders
   - verschillende levensgeschiedenissen
   - verschillende contexten
   - verschillende regels binnen systemen

Question 20

axioma 3: wat kan er fout gaan?

Answer 20

1. algemeen
   - vasthouden aan onze eigen waarheid
   - cirkelcommunicatie = bij de interpunctie de oorzaak bij de ander leggen
   - wanneer we er niet van uitgaan dat een uitspraak een eigen interpunctie is

Question 21

wat is een systeem?

Answer 21

1. algemeen
   - samenhangend geheel van elementen die als eenheid functioneren
   - hiërarchisch geordend = systeem deel van groter systeem EN elk systeem bevat kleinere systemen
   - systeem = verzameling subsystemen
2. subsysteem = onderdeel van een systeem (vb. binnen gezin > partner-subsysteem en subsysteem kinderen)
   - suprasysteem = grotere systeem dat het systeem omvat (vb. gezinssysteem onderdeel van bredere familiekring) > verzameling systemen

Question 22

een systeem moet je als een totaliteit zien

Answer 22

1. algemeen
   - samenhang = systeem als eenheid
   - verschillende elementen niet los = beïnvloeden elkaar
2. kenmerken
   - elke verandering = weerslag op het gehele systeem
   - schakels in systeem valt weg? = probleem systeem geheel
   - professioneel = rekening met effect van interventies op hele systeem EN de leden van

Question 23

een systeem is een regelgeleid systeem

Answer 23

1. algemeen
   - omgaan met elkaar = vaste patronen
   - aan interactiepatronen liggen regels > bepalend welk gedrag toegestaan is
   - regels belangrijker dan leden
   - systeemregels = dragen bij tot behoud van systeem EN verstoring neutraliseren
   - geen evenwicht, niet houden aan regels of krampachtig aan regels houden = bedreiging behoud
2. expliciete regels = heldere afspraken, houvast en duidelijkheid
   - impliciete regels = vage en veronderstelde afspraken (samenhang interne overtuigingen)

Question 24

elk levend systeem is een open systeem

Answer 24

1. algemeen
   - open systeem = verbinding met omgeving EN voortdurend informatie uitwisselen met omgeving
   - gesloten systeem = klassieke natuurkunde en scheikunde
2. proces informatie-uitwisseling
   - onderbroken proces = altijd en overal communicatie
   - cyclisch karakter = proces telkens opnieuw, telkens anders
3. systeemgeheim = verhaal dat (sommige) leden van het systeem kennen
   - systeemmythe = naar buitenwereld ander beeld hangen dan waarheid die de leden kennen

Question 25

een systeem streeft naar homeostase

Answer 25

1. algemeen - past zich voortdurend, altijd en overal aan (veranderende interne en externe omstandigheden) - verandering leden = systeem wiebelt - mobile = corrigeren en zichzelf reguleren om te blijven functioneren 2. feedback = elke reactie is een vorm (= terugkoppeling) - negatieve feedback = bijdrage behoud homeostase en streeft naar herstel - positieve feedback = gericht op verandering (tijdelijk verlies stabiliteit en evenwicht) > aanpassing systeem

Question 26

in een systeem geldt equifinaliteit, multifinaliteit en multicausaliteit

Answer 26

1. equifinaliteit = vanuit uiteenlopende begintoestanden tot eenzelfde eindtoestand 2. multifinaliteit = vanuit bepaalde begintoestand tot uiteenlopende eindtoestanden kan evolueren - meerdere uitkomsten mogelijk 3. multicausaliteit = meerdere factoren samen tot een bepaalde situatie leiden - verschillende verklaringen mogelijk

Question 27

de bio-ecologische systeemtheorie van Bronfenbrenner

Answer 27

1. algemeen - opvoedingsproces vanuit systemisch perspectief - focus niet zozeer kind of opvoeder, alles van fysieke en sociale omgeving - omgevingsinvloeden = NOOIT sprake eenrichtingsverkeer 2. vijf omgevingsniveaus - microsysteem - mesosysteem - exosysteem - macrosysteem - chronosysteem

Question 28

de vijf omgevingsniveaus

Answer 28

1. microsysteem - relaties tussen kind en zijn directe omgeving - dagelijks mee te maken zoals ouders, school, vrienden en buren 2. mesosysteem - relaties tussen de verschillende elementen van het microsysteem 3. exosysteem - systemen niet direct deel uitmaakt, maar wel directe omgeving beïnvloeden = invloed kind - algemene invloeden vanuit de lokale media, plaatselijke overheid 4. macrosysteem - cultuur en subculturen waarin kind leeft 5. chronosysteem - veranderingen in de tijd die invloed hebben - (historische) gebeurtenissen, zoals geboorte zus, coronacrisis of terroristische aanslagen