th5. de humanistische benadering Flashcards
! (1) vanvoor = uitgangspunten // vanachter (1) = kritische kanttekening !
uitgangspunten
- gedrag wordt bepaald vanuit betekenissen
- gedrag wordt bepaald vanuit onze vrije wil
- gedrag gaat uit van een ontwikkelings-/groei-/procesmodel
- een humanistische benadering probeert de mens als een geheel te zien
(1) gedrag wordt bepaald vanuit betekenissen
- humanistische psychologie
- betekenis die we geven aan alles = subjectief en bepalend
- unieke belevenis !! = GEEN veralgemenende theorie
- van binnenuit begrijpen
- kwalitatieve onderzoeksmethoden (vb. casestudy’s, observaties, ervaringsverslagen en getuigenissen) - humanistische hulpverlening
- aandacht beleving cliënt
- vragen wat concreet is gebeurd
- individu leeft in voortdurend veranderde wereld v ervaringen waarvan hij zelf het middelpunt is - Rogers
- non-theoretische benadering (boeken met ervaringsverslagen) en non-directieve benadering
(2) gedrag wordt bepaald vanuit onze vrije wil
- mensen in staat eigen keuzes te maken
- idee = menselijke vrijheid hoogste goed !
- zelf betekenis aan wat ze meemaken EN richting bepalen die ze aan leven geven - existentiële vrijheid
- vrijheid vorm geven aan eigen leven
- levenskeuzes (= vrijheid gekoppeld aan verantwoordelijkheid)
- we zijn verantwoordelijk voor de keuzes die we maken !! - innerlijk kompas
- geeft aan wat goed voor ons is
- basis van intuïtie
(3) gedrag gaat uit van een ontwikkelings-/groei-/procesmodel
- van verschrompelde bloembol naar mooie plant
- mens ontwikkelt op spontaan en positieve manier
- met voldoende relationele groeikansen
- groeipotentieel > gericht op het positieve - zelfactualisatie
- de wil om gelukkig te zijn
- ambitie aangeboren capaciteiten en talenten te ontplooien - mens = voortdurend in ontwikkeling
- dynamiek vh leven
- het ‘ware zelf’ = mens werkelijk, diep vanbinnen, ‘echt’ zijn
- openstaan voor nieuwe ervaringen EN streven om die te realiseren
- niemand anders kan dit bepalen !
wat zijn de opbrengsten vh groeiproces?
- grote integratie v aspecten v zichzelf EN doeltreffende functionering
- mensen lijken steeds meer op de persoon die ze willen zijn
- kunnen mensen zich beter leiden EN zelfvertrouwen tonen
- ontwikkeling sterkere persoonlijkheden (= uniek en zelfexpressief)
- problemen vh leven steeds adequater EN met grote rust toetreden
(4) humanistische benadering probeert de mens als een geheel te zien
- holistische benadering
- ‘holon’ > Grieks = ‘heel’
- synoniem = ‘allesomvattend’
- ≠ reductionisme = alle delen afzonderlijk - principe
- menselijke gedragingen verklaren adhv de totaliteit
- verandering deel = verandering heel het geheel OOK andere delen - uiterst complexe wezens
- verklaringen? = adhv lichamelijke, psychische, sociale en emotionele kanten !!
- Rogers: “de totale rijkdom aan ervaringen van wie we zijn als persoon” = gedrag wordt verklaard vanuit onderlinge samenhang
oorsprong
- Jean-Jacques Rousseau
- Franse filosoof
- romantische gedachtegoed
- boek ‘Emile, ou de l’éducation’ met gedragsregels vh leven - naoorlogse periode
- aansluiting bij aantal belangrijke (filosofische) stromingen
3 aansluitende (filosofische) stromingen
- existentialisme
- Martin Heidegger en Jean-Paul Sartre
- belang individuele verantwoordelijkheid EN persoonlijke vrijheid
- verantwoordelijk voor wat ze van hun leven maken / woorden en daden - fenomenologie
- Edmund Husserl
- objectieve realiteit centraal > MAAR eigen beleving EN ervaringen individu
- binnenuit begrijpen (= verstehen) - gestaltpsychologie
- nadruk op mens als geheel = som der delen
belangrijkste humanisten
- humanistische psychologie
- oog voor het verlangen naar liefde, kunst en creativiteit
- ‘menselijke psychologie’ - Abraham Maslow en Carl Rogers
- positieve kijk mens en maatschappij
- geloof in doorgroeimogelijkheden EN drang zelfrealisatie
- oproep Maslow (1954) > collega-menswetenschappers om te verenigen => samen nieuwe psychologie beoefenen
andere namen
- Viktor Frankl
- overleefde concentratiekampen
- stelt dat mensen die zoiets overleven = vermogen om zelf te beslissen EN vrijheid om houding te bepalen
- zelf bepalen welke manier die externe factoren hen beïnvloeden - Eugene Gendlin
- belangrijkste leerling van Rogers
- belang lijfelijk ervaren
- lichamelijk ervaren wijsheden > in taal proberen vatten
de humanistische kijk heeft zich vertaald op allerlei terreinen en domeinen
- Thomas Gordon
- humanistische manier v opvoeden
- boeken met als titel vb. ‘luisteren naar kinderen’ - methode v ‘gentle teaching’
- in de zorg voor mensen met een mentale handicap - ‘validation-methode’
- door Naomi Feil
- in de zorg voor mensen met dementie - de motiverende gespreksvoering
- in de verslavingszorg
- veel directievere aanpak gecombineerd met humanistische basishouding
- doel- en veranderingsgerichter te werk
- vertrekt bij open vragen EN reflectief luisteren op basis v het bevestigen EN samenvatten van wat de ander zegt
de positieve psychologie (heden)
- Martin Seligman
- meer aandacht voor de positieve krachten in een mens
- drie kernthema’s waar psychologie mee moet bezig zijn
1) positieve emoties
2) positieve individuele kenmerken
3) positieve instituties - ‘The World Book of Happiness’
- Luk Dewulf en de methodiek v ‘appreciative inquiry’
- OOK heel wat psychotherapeuten laten zich inspireren door methodieken en technieken > gebaseerd op positieve psychologie
het oplossingsgericht werken (heden)
- de nadruk ligt op:
- cliënt als expert v eigen problemen
- cliënt en eigen oplossingsgerichte krachten
- cliënt die door manier v kijken bepaalt hoe hij de werkelijkheid interpreteert - focus op:
- gewenste situatie > het probleem
- bereikte successen > wat mis liep
- competenties, krachten en mogelijkheden > zwaktes, tekorten en beperkingen
de procesgerichte benadering (heden)
- algemeen
- Nederland eind jaren 1980
- Hans Swildens en Olaf De Haas
- processen v denken, voelen en handelen (weer) in beweging = individuele ontwikkeling !! - presentietheorie van Andries Baart
- gericht op het er zijn voor de ander en bieden v relatie gebaseerd op nabijheid
de emotiegerichte therapie (heden)
- ‘Emotion Focused Therapy’ = EFT
- nieuwe inzichten over emoties uit de neuropsychologie
- MAAR fundament = humanistisch ! - vertrekt uit warm-menselijke relatie (> empathie en onvoorwaardelijke aanvaarding !)
- cliënt holistisch benaderd
- therapeut nodigt cliënt uit om bij emoties te blijven stilstaan en nieuwe emoties toelaten
- therapeut helpt cliënt emoties uiten, exploreren, begrijpen en herstructureren
kritische kanttekening
- al te simplistische kijk op de realiteit
- mens = te uniek en te complex voor algemene theorie
- uniek wezen = (+) verdienste humanisten
- OOK zaken gemeenschappelijk !! niet blind
- NIET alleen focussen op het particuliere - overdreven optimistisch en naïef
- niet wetenschappelijk
- volledige individuele zelfrealisatie als ideaal
- typisch westerse benadering
overdreven optimistisch en naïef (2)
- sterk geloof doorgroeimogelijkheden
- iedereen streeft naar zelfrealisatie
- NIET alle mensen gedreven door drang naar zelfrealisatie - Skinner
- benadrukt belang v voortdurend stimuleren en corrigeren in het opvoedingsproces
- NIET alleen nood aan begrip, warmte en ruimte => OOK sturing en anderen als toetssteen en tegenspeler
niet wetenschappelijk (3)
- gebrek aan concreetheid v begrippen
- termen zoals zelfrealisatie en vrijheid zijn nauwelijks bruikbaar voor wetenschappelijk onderzoek = moeilijk te operationaliseren
- begrippen dubbelzinnig = moeilijk te valideren (= bewijzen) - Rogers
- pionier v wetenschappelijk onderzoek naar processen en resultaten v psychotherapie
- gebrek wetenschappelijke onderbouwing
de volledige individuele zelfrealisatie als ideaal (4)
- volledige zelfrealisatie enkel mogelijk samen met anderen = altijd en overal anderen nodig om te kunnen ontplooien
- volledige zelfrealisatie mislukt > schuldgevoelens en daar ben je volledig alleen verantwoordelijk voor
typische westerse benadering (5)
- westerse waarden en normen centraal
- individualisme
- vrije expressie v gevoelens, assertiviteit en grote tolerantie ten aanzien v wat afwijkt v de norm
- NIET universeel en soort verborgen agenda - gevolg
- etnocentrisme = waarden boven die v een andere cultuur stellen
de motivatietheorie v Maslow
- uithangbord vd humanistische benadering
- veel vertalingen
- fundamentele, primaire behoeften in kaart
- af tegen bestaande motivatietheorieën (experimenten op ratten en apen) - eenzijdigheid doorbreken > door wat hij gezonde en normale mensen noemde
- op zoek naar wat hen drijft en motiveert - aantal uitgangspunten
- vijf behoefteniveaus
- piramide v Maslow (= die geleidelijk moet worden beklommen)
kenmerk 1 = vijf fundamentele en dus aangeboren behoeften
- aangeboren behoeften
- biologische aard vd mens
- universele behoeften
- behoeften vervullen => gezonde ontplooiing - psychische functies = gericht op bevrediging v die behoeften
- NIET kunnen bevredigen = vervreemding, verlies v levenslust, psychische problemen > blokkering menselijke groeimogelijkheden - westerse samenleving
- tekortbehoeften
kenmerk 2 = een duidelijke hiërarchie in die vijf niveaus
- behoeften = NIET tegelijk werkzaam
- lagere fysiologische behoeften onderaan EN groeibehoeften aan de top - volgens Maslow:
- als behoefte lager niveau niet voldoende is bevredigd > geen ruimte hoger niveau
- lagere behoefte waaraan voldaan is = niet meer motiverend EN roept nieuwe, hogere behoefte op !!
kenmerk 3 = vijf behoeften die permanent aanwezig zijn
- permanent aanwezig
- dominantie v bepaalde behoefte kan v moment tot moment verschillend zijn
- steeds nieuwe behoeften die als essentieel worden ervaren - gemotiveerd door latende behoeften = behoeften die er wel zijn, maar waar we ons niet altijd bewust v zijn