sztuka użytkowa Flashcards
Potrzeba integracji dyscyplin sztuki, a przede wszystkim zainteresowanie estetyką dnia
codziennego najpełniej wyraziły się w sztuce użytkowej.
Projektowane na przełomie XIX
i XX wieku meble, tkaniny dekoracyjne, stroje, scenografie teatralne, drobne przedmioty
codziennego użytku, jak lampy, naczynia, donice i wazony, a także biżuteria były kształtowane w nowy sposób, a najwybitniejsze realizacje do dzisiaj są naśladowane i kopiowane.
Inspiracje czerpano nie tylko z otaczającej rzeczywistości, lecz także ze sztuki Dalekiego Wschodu, głównie japońskiej i chińskiej. Założenie w wielu krajach warsztatów artystycznych na podobieństwo Arts and Crafts Movement przyczyniło się do zainteresowania
najwybitniejszych twórców dziedzinami rzemiosła artystycznego, które dotąd pozostawiano rzemieślnikom. Wielu z tych twórców poświęciło się całkowicie projektowaniu
przedmiotów codziennego użytku, rezygnując z uprawiania malarstwa i rzeźby.
cechy secesyjnej sztuki użytkowej
Podobnie jak w innych dyscyplinach sztuki, elementem charakterystycznym stylu była
płynna, falista linia. W zależności od upodobań estetycznych twórców ornamentyka była
mniej lub bardziej bogata. Płaszczyznowość i linearyzm – te cechy secesji znakomicie
dawały się przetwarzać w formy użytkowe. Chętnie łączono różne materiały, zwłaszcza
kosztowne tworzywa, operowano pastelowymi barwami. U niektórych twórców zaznaczyła
się tendencja do posługiwania się ornamentem geometrycznym.
Zerwanie z historyzmem najpełniej wyraziło się w dekoracji wnętrz, w których meble
zaczęły przybierać nowocześniejsze formy. Podobnie jak w architekturze, gdzie ujawniły
się różne tendencje, tak i w meblarstwie secesja nie jest jednolita
We Francji najsłynniejszy ośrodek meblarstwa działał w Nancy.
Powstało tam stowarzyszenie artystów, zwane Szkołą z Nancy, którego celem była odnowa rzemiosła artystycznego. Artyści stosowali tam bogatą ornamentykę floralną lub animalistyczną. Ich
meble miały niekiedy rzeźbiarską strukturę. Falujące linie podpór były ukształtowane
w formy łodyg, pnączy lub owadów. Kształt mebli był z reguły symetryczny, asymetrię
wprowadzały motywy dekoracyjne. Meble tworzono m.in. z drewna owocowego, orzecha
i mahoniu. Były zdobione intarsjami i inkrustacjami, co określa się francuskim terminem
markieteria, obejmującym obie te metody dekoracji. Do najsłynniejszych przedstawicieli Szkoły należeli Émile Gallé, Louis
Majorelle i Eugène Vallin
Émile Gallé, łóżko
Ten niezwykły luksusowy mebel o długości
192 cm powstał w 1904 roku z kosztownego
drewna palisandru i hebanu. Dekorowany jest
intarsją i inkrustacją z wykorzystaniem masy
perłowej i szkła iryzującego. Tymi technikami Gallé
wykonał ogromne ćmy po obu stronach łoża. Ta na
wezgłowiu swoimi skrzydłami otacza nocny pejzaż
stworzony dzięki intarsji. Łóżko, nazwane Świt
i zmierzch, znajduje się w Muzeum Szkoły w Nancy
(Francja).
W Belgii projekty mebli tworzył Henry van de Velde.
Charakteryzują się organicznymi
kształtami, płynną linią, masywnością i dekoracyjnym opracowaniem detalu snycerskiego
Jeden z najsłynniejszych brytyjskich projektantów – Charles Rennie Mackintosh
– projektował meble charakteryzujące się geometrycznymi formami i wysmukłymi
proporcjami. Na przykład krzesła miały wysokie oparcia, w które – dla złagodzenia ciężaru
optycznego – wprowadzał ażurowe kratownice, czyli przeplatające się prostopadle listewki
pionowe i poziome, lub tylko pionowe elementy – spojone u góry elementem poprzecznym. W większe płaszczyzny oparć wplatał motywy dekoracyjne
Dziedziną secesyjnego rzemiosła, która rozwijała się bardzo prężnie, było szkło i ceramika.
Projektowane przedmioty dekorowano szkłem witrażowym. Tworzono naczynia ze szkła
iryzującego (mieniącego się barwami tęczy) i warstwowego, czyli nakładano na siebie
dwie lub kilka warstw różnobarwnego szkła.
Szczególne miejsce w historii sztuki zajmuje
Louis Comfort Tiffany,
amerykański artysta działający w Nowym Jorku. Sławę międzynarodową przyniosły mu wyroby ze szkła, zwłaszcza lampy, które do dzisiaj określa się
terminem Tiffany. Wykonane były z drobnych elementów szkła witrażowego układanych
w dekoracyjny wzór zaczerpnięty z natury. Projektował też witraże okienne lub w formie
ścianek, stanowiących rodzaj parawanu dzielącego poszczególne funkcje pomieszczenia.
Szczególnie lubił motyw pawia. Jedno z jego dzieł, witraż Karpie z 1900 roku, można
obejrzeć w Muzeum Pałac w Rogalinie. Artysta znany był także z posługiwania się szkłem
iryzującym, które stosował przede wszystkim w wazonach
Louis Comfort Tiffany, lampa witrażowa
Popularność lamp witrażowych wiązała się
z rozpowszechnianiem się u schyłku XIX wieku światła
elektrycznego. Klosz tej lampy udekorowano motywem
ważek, a jej podstawę zdobi mozaika. Jej wstępny projekt
przypisywany bywa Clarze Driscoll, współpracowniczce
Tiffany’ego. Projekt ten zyskał znaczną popularność,
Tiffany realizował go wielokrotnie w różnej kolorystyce.
Lampa na reprodukcji powstała około 1910 roku. Mierzy
ok. 43 cm. Znajduje się w kolekcji prywatnej.
Louis Comfort Tiffany, wazon Jack-in the pulpit
Nazwa wazonu pochodzi od kwiatu, którego formę
naczynie naśladuje. Jest ono znakomitym przykładem
zastosowania szkła iryzującego. Szkło to mieni się różnymi
barwami tęczy. Wazon o wysokości ok. 50 cm powstał
w 1915 roku. Przechowywany jest w Instytucie Sztuki
w Detroit w Stanach Zjednoczonych
Wśród projektantów francuskich wyróżniał się Émile
Gallé, który projektował nie tylko meble.
Sławę przyniosły mu przede wszystkim wyroby ze szkła warstwowego, np. wazony. Łączył też niekiedy szkło z metalem.
Artysta preferował zdobienia floralne. Stosował aplikacje
w formie kwiatów, pnączy, grzybów czy drobnych zwierząt.
Asymetria zdobień tworzonych przez niego naczyń wynikała
z inspiracji sztuką Dalekiego Wschodu
Émile Gallé, wazon
Wazon o wysokości ok. 30 cm wykonany jest ze szkła warstwowego
w dwóch kolorach – mięty i cynobru. Stopa i asymetryczne ucho o kształtach
roślinnej wici odlane są ze złoconego brązu. Naczynie z motywem kwiatów
maku powstało ok. 1900 roku. Znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie
René Jules Lalique
tworzył buteleczki perfum o wymyślnych kształtach.
Przede wszystkim zasłynął jednak jako jubiler. Miał w Paryżu własne
przedsiębiorstwo produkujące biżuterię. Tworzył m.in. unikalne ozdoby
dla Sarah Bernhardt. W jubilerstwie, oprócz złota i szlachetnych
kamieni, stosował kość słoniową, emalię, kamienie półszlachetne
i szkło. Jego wyroby często przypominały kształtem rośliny i zwierzęta.
O ich wartości decydowały nie tyle zastosowane materiały, ile jakość
i precyzja wykonania.
René Jules Lalique, broszka
W broszce zostały połączone charakterystyczne dla secesji
motywy – sylwetka kobiety (wyposażonej w szpony drapieżnego
ptaka) i ważka o pięknych skrzydłach. Ozdoba wykonana niezwykle precyzyjnie
ze złota, kamieni szlachetnych i półszlachetnych oraz emalii należała pierwotnie
do Sarah Bernhardt. Broszka mierząca ok. 27 cm powstała prawdopodobnie
w 1897 roku. Znajduje się w zbiorach Fundacji Calouste Gulbenkian w Lizbonie.
