malarstwo Flashcards
Malarstwo secesyjne
bardzo dużo łączy z symbolizmem oraz z niektórymi zjawiskami
postimpresjonistycznymi, dlatego wiele przykładów omówionych w poprzednich rozdziałach
kojarzy się z secesją. Można jednak wymienić cechy, które właściwe były tylko malarstwu
secesyjnemu, zwłaszcza pod względem formy. Pierwszą z nich był antyiluzjonizm, czyli
odżegnywanie się artystów od wiernego odwzorowania rzeczywistości. Kontynuowano stosowanie deformacji polegającej na syntetyzmie, spopularyzowanej przez członków szkoły
z Pont-Aven oraz grupy Nabis. Posługiwano się płaską plamą barwną oraz płynnymi,
falistymi liniami, które niczym ornament otaczały kształty malowanych przedmiotów.
Często wykorzystywano asymetrię, dążono do wertykalizmu. Tendencja do spłaszczania
obrazu i niechęć do różnicowania planów spowodowały, że chętnie wprowadzano ozdobne
ornamenty w tle malowanych przedstawień. Najczęściej były to motywy floralne o stylizowanej
i przetworzonej formie. U niektórych artystów pojawiła się tendencja do złoceń i wprowadzania drobnych elementów dekoracyjnych. Mogły one być wzorowane na istniejących
w naturze lub mieć geometryczne kształty. Naśladowano też wygląd i blask drogich kamieni stosowanych w inkrustacjach. Podejmowane motywy były tożsame z tymi stosowanymi w dekoracji rzeźbiarskiej. Malarze secesyjni wykorzystywali symbole. Czę-
sto szukano inspiracji w literaturze. Pojawiały się motywy z Biblii i mitologii – nie
tylko antycznych. Królowały idealizowane postacie kobiet o wysmukłych sylwetkach,
długich falistych włosach i w dekoracyjnych sukniach. Rozpowszechnił się wizerunek
kobiety fatalnej. Ukazywano w ten sposób dwoistość charakteru kobiety. Nie zawsze były
to portrety rzeczywistych postaci, chociaż malarze mieli swoje ulubione modelki. Przedstawiano także, eksponując namiętność, pary w miłosnym uścisku. Szukano inspiracji również
w świecie fantazji. Na obrazach pojawiały się stwory fantastyczne. Chętnie sięgano po
motywy związane z naturą. Pojawiały się ptaki, np. pawie, łabędzie, oraz owady i inne
przedstawienia animalistyczne. Nie wszystkie dzieła miały tylko dekoracyjny charakter.
Dla niektórych twórców ważne były też odwieczne problemy związane z egzystencją człowieka, jego przemijaniem, śmiercią. Z tego powodu niekiedy
w jednym dziele widoczne są elementy typowe zarówno dla secesji,
jak i dla protoekspresjonizmu. Malarze secesji inspirowali się dziełami prerafaelitów.
Ponieważ dążono do spójności sztuk, to malarstwo służyło także
dekoracji budynków, a zwłaszcza ich wnętrz.
Wpłynęło to na
popularność malarstwa monumentalnego. Tworzono freski,
mozaiki oraz witraże. Przykładem wnętrza dekorowanego
spójnym programem malowideł zaprojektowanych przez Klimta
jest jadalnia w pałacu Stocleta w Brukseli.
Znaczenie dla ukształtowania się
stylu miał amerykański artysta, osiadły na stałe w Londynie, James Abbott McNeill Whistler.
Obrazom, najczęściej przedstawiającym wyidealizowane portrety dziewcząt
i kobiet, nadawał tytuły określające zastosowaną gamę barwną, ale też odnoszące się do
utworów muzycznych. Przykładem są stworzone jeszcze w latach sześćdziesiątych XIX
wieku Symfonie w bieli opatrzone numerami 1, 2 i 3. W zapowiadającym secesję dziele Róż
i srebro. Księżniczka z krainy porcelany widoczne są też wyraźnie wpływy grafiki japońskiej
Na pograniczu secesji i protoekspresjonizmu ukształtowała się twórczość wiedeńczyka, Egona Schielego.
Tworzył on m.in. portrety (w tym autoportrety), pejzaże,
akty. Posługiwał się farbami olejnymi, akwarelowymi i gwaszem. Początkowo jego obrazy,
takie jak Portret malarza Antona Peschki, przypominały styl Gustawa Klimta, który był
dla niego artystycznym autorytetem. Z czasem Schiele całkowicie porzucił dekoracyjność,
skupiając się na sile wyrazu. Operował wyraźnym, ciemnym konturem, kompozycje jego
prac były asymetryczne, faktura zaś zróżnicowana. Nie zawsze w pełni opracowywał malowany motyw, uzyskując efekt non finito. Niekiedy deformował budowę anatomiczną
przedstawianych postaci, wydłużając ich proporcje, hiperbolizując niektóre fragmenty ciał.
Wiele jego prac ma charakter malarskiej introspekcji, czego dowodzi m.in. Autoportret
w pasiastej koszuli. Artysta zmarł w 1918 roku, w wieku zaledwie dwudziestu ośmiu lat,
na grypę zwaną hiszpanką.
Egon Schiele
Autoportret w pasiastej koszuli
Obraz stworzony w 1910 roku gwaszem i czarną
kredką na papierze o wymiarach ok. 31 x 44 cm
przedstawia popiersie dwudziestoletniego malarza
zwróconego półprofilem ku widzowi. Nieznaczne
powiększenie głowy i podkreślenie oczu eksponować
może zarówno uduchowienie, jak i intelekt. Postać
obwiedziona jest wyraźnym konturem. Szkicowe
opracowanie torsu tworzy wrażenie non finito.
W obrazie przeważa kremowa barwa papieru.
W kolorach szarości, brązu, bladej czerwieni i błękitu
Schiele opracował jedynie twarz i – dla równowagi
kompozycyjnej – rękaw koszuli. Dzieło znajduje się
w Leopold Museum w Wiedniu
Obrazy secesyjne tworzył także czeski artysta, znany głównie z prac graficznych,
Alfons Mucha.
Dostał on zlecenie na wykonanie dekoracji kościoła w Jerozolimie. Jednym z malowideł ściennych miała być Madonna z liliami. Zamówienie anulowano, ale
pozostał obraz, który przedstawia niebiańską wizję Madonny. Lilie – symbol czysto-
ści – otaczają Dziewicę. U jej stóp siedzi dziewczynka w słowiańskim stroju ludowym.
W rękach trzyma wieniec z bluszczu, który jest symbolem pamięci. Artysta wykonał także
cykl dwudziestu monumentalnych płócien zatytułowany Epopeja Słowiańska. Miały one
przedstawiać historię słowiańszczyzny, a szczególnie Czech. Mucha posługiwał się przede
wszystkim farbami temperowymi. W późniejszym okresie życia Mucha wykonał także
witraż do katedry św. Wita w Pradze ukazujący św. Wacława, patrona Czechów, i sceny
z życia misjonarzy, świętych Cyryla i Metodego.
William Morris,
projekt tapety Strawberry Thief
Artysta początkowo trudnił się
malarstwem, ale ok. 1862 roku skupił
się na projektowaniu tapet do wnętrz.
Wykorzystywał w nich
zornamentalizowane formy kwiatów
i innych roślin oraz motywy
animalistyczne. Wśród źródeł
inspiracji artysty wyróżnić można
wczesnośredniowieczne miniatury
iroszkockie, w których powszechny był
ornament plecionkowy. Stworzył wzory
do dzisiaj wykorzystywane w oryginalnej
formie lub opracowywane w nowej
kolorystyce. Charakteryzowały je
dekoracyjność, płynność linii i efekt
horror vacui
