Sýklasótt/sepsis

Question 1

SIRS

Answer 1

Með hita undir 36 eða yfir 38, ÖT yfir 20, púls yfir 90, blóðkorn undir 40000 eða yfir 120000, CO2 undir 32

Question 2

SEPSIS

Answer 2

2 skilyrði af SIRS auk þess að vera með grun um sýkingu

Question 3

SEVERE SEPSIS

Answer 3

SEPSIS og einhver líffærabilun, BÞ fall (undir 90 í efri), svarar meðferð við vökva

Question 4

SEPTIC SHOCK

Answer 4

Líffærabilun í fleirri kerfum, svarar meðferð verr, lyf til að styðja við BÞ, meiri tækjabúnaður

Question 5

Sýklasótt / Sepsis

Answer 5

-Sepsis getur orðið að lífshættulegu ástandi ef ekki er brugðist við í tíma
-Sepsis verður þegar að sýklar ráðast á líkamann, ná inn í blóðrás og virkja bólgukerfið (systemic inflammatory response) af krafti
-Til þess að uppfylla greiningu Sepsis þarf að vera til staðar skilmerki SIRS + grunur/staðfesting um sýkingu
-Einkenni sepsis: almenn veikindi, hröð öndun, sveitt, kaldur, útbrot, uppköst, niðurgangur

Question 6

Hvernig getur sepsis truflað starfsemi líffærakerfa?

Answer 6

-Öndun: Háræðar leka, mikil bjúgur á lungun, getur andað hratt og átt erfitt með öndun og truflun á co2
-Hjarta: Sýkingar í hjartalokum t.d.
-Blóð: Brenglun á storkuþáttum
-Nýru: Út frá nýrnastein t.d.
-Lifur
-MTK: Sjúklingar verða oft meðvitundarskertir

Question 7

Hverjir eru helstu áhættuþættir f sepsis?

Answer 7

skert ónæmiskerfi, kk, undirliggjandi sjúkdómar, hár aldur, sykursýk
–Best að spotta með NEWS

Question 8

Hjúkrun og sýklasóttarlost (septic shock)

Answer 8

-Verður æðavíkkun/æðar leka og þá missum við afterload og jafnvel preload og þurfum að gefa lyf
-Mikilvægast er að fyrirbyggja sepsis og septic shock (Lost): Hjúkrunarfræðingar koma hér sterkir inn!
-Viðhalda eftirliti með fylgikvillum meðferðar/veikinda
Sepsis Bundle

Question 9

Dæmi um þætti í hjúkrun sjúklinga með sepsis og septic shock:

Answer 9

• Þekkja einkenni og greina vandamál snemma (early identification / NEWS)
• Hefja meðferð strax = gefa vökva og æðavirk lyf
  (administering prescribed fluids, vasoactive agents)

Question 10

Lostástand (shock syndrome)

Answer 10

-Lífsógnandi ástand þar sem blóðflæði í líkamanum
er skert, sem leiðir af sér frumuskemmdir og ófullnægjandi
virkni vefja líkamans

Question 11

Hvaða afleiðingar getur Lost haft á líffærakerfin?

Answer 11

Hjartabilun, blóðtappi , bilun á sympatíska,
hitabreytingar, lifrarbilun, coma, lungnabilun, nýrnabilun,
meltingarfærin, lifrin, brisbólga

Question 12

Hypovolemic lost - orsakir

Answer 12

• Áverki – blæðing
• Innvortis blæðing
• Tap á vökva : uppköst, niðurgangur, flóðmiga, blæðing

Question 13

Hypovolemic lost

Answer 13

Meðferð: Gefa vökva og obs
Algengasta lostið
-15-30% tap á innanfrumuvökva verður áður en það verður BÞ fall
-Yfir 1500mL tap þá er BÞ fall

Question 14

Cardiogenic lost

Answer 14

-Hjartað nær ekki að pumpa nægilegu magni af blóði til vefja!
- Hjartabilun
- STEMI
- Cardiomyopathya
- Getur verið sýking í lokum
-Obstruktív lost getur fallið undir þetta, t.d. tamponade
-Hætttulegasta lostið 40-60%
-5-8% sjúklinga sem fá skemmd í hjartavöðva eins og eftir stemi fá cardiogenic chock
-Þetta er í pumpinu sjálfri – það sem aðgreninir þetta lost frá öðru, þessvegna er þetta alvarlegasta formið, í hinu gefur maður vökva og lyf

Question 15

Cardiogenic lost : Markmið hjúkrunar

Answer 15

-Lágmarka orkuþörf hjartans
-Tryggja fullnægjandi súrefnigjöf
-Lyfjagjöf
-Æðavirk lyf
-Samdráttarhvetjandi lyf
-Vökvagjöf
-Ringer
-Albumin
-Blóðhlutar
-Gefum vissulega vökva en megum ekki dúndra vökva í þessa eins og í hinum lostunum, þurfum að gefa lyf

Question 16

Distributive lost

Answer 16

-Gefa adrenalín í vöðva
-SEPTIC: Veldur æðaslökun, minni þrýstingur, getur valdið bjúgmyndun
-Anaphylatic shock: Ofnæmislost, Þrengsl í öndunarveg, útbrot, bjúguð, æðavíkkun

Question 17

Anaphylactic / Ofnæmislost

Answer 17

-Adrenalin:
- 0,3 - 0,5 mg í vöðva
- 0,1mg í æð, við mikið/alvarlegt sjokk
(mjög lágþrýstur sjúklingur)
-Verðum köld á höndunum útaf skertu blóðflæði, verðum hvít, blánum

Þekkja einkenni
- Bólga,
- Bjúgmyndun
- Hæsi
- Roði í andliti
- Úrtikaría
- Niðurgangur

Question 18

Lost - markmið meðferðar

Answer 18

-Bæta og viðhalda fullnægjandi súrefnisflæði til vefja
-Stuðla að fullnægjandi loftskiptum
-Vökvagjöf
-Fullnægjandi blóðmagn
-Fullnægjandi útfall hjartans (cardiac output)
-Leiðrétta sýrustig líkamans
-Aðrir tengdir þættir, s.s. huga að fullnægjandi næringarþörf o.fl.
-Finna undirliggjandi orsök: T.d. fjarlægja æðalegg ef það er osrök

Question 19

Lost markmið 2

Answer 19

-Meta sjúklinginn/ástand hans (assessment) ABCDE
-Andlegur stuðningur (flókið samspil)
-Útskýra meðferð og hvað sé framundan
-Styðja við fjölskylduna
-Lofa fjölskyldunni að taka þátt í meðferð sjúklingsins /viðvera
-Huga að fylgikvillum meðferðar/afleiðingar ástandsins
-Assessment - Surveillance - Prevention

Question 20

Fjöllíffærabilun (multiple organ dysfunction syndrome - MODS)

Answer 20

MODS er lífeðlisfræðileg bilun í tveimur eða fleiri líffærakerfum
-Áverkasjúklingar eru í sérstakri hættu! : Mörg líffærakerfi

-Aðrir áhættusjúklingar:
- Sýktir sjúklingar
- Brunasjúklingar
- Sjúklingar í kjölfar á losti
- Sjúklingar með briskirtilsbólgu
-Ef 5 líffærakerfi biluð þá nánast = 100% dáinn
-54% tvö líffærakerfi
-Oft nýru sem klikka fyrst og hjartað

Question 21

Markmið hjúkrunar í meðferð sjúklinga í fjöllíffærabilun:

Answer 21

-Fyrirbyggja versnun !
-Tryggja fullnægjandi súrefni/flutning til vefja líkamans og um leið minnka súrefnisþörf eins og kostur er
-Huga að næringu
-Huga að vellíðan og andlegum stuðningi

Question 22

Sjúklingur er lagður inn á hágæslu/gjörgæslu eftir aðgerð á ristli. Eftirfarandi niðurstöður liggja fyrir:
- MAP 50mmHg (lágt)
- HR 130/mín
- CVP 1mmHg (central venu þrýstingur)
- Kaldir útlimir
Hvaða tegund af sjokki er líklegast hér

Answer 22

• Septískt sjokk líklegast
• Gæti hafa komið rof á görn opnast sár t.d.
• Hypovolemiskt ef er að blæða inní t.d.

Question 23

Dæmi: Hver væri líklegasta meðferðin?

Answer 23

Vökvagjöf og sýklalyf