Hjúkrun bráð og alvarlegra veika með vandamál frá öndunar og blóðrásarkerfinu

Question 1

Útstreymisbrot (EF)

Answer 1

-Hversu mikið af blóði pumpast úr hjartanu, t.d. 120mL í dyastolu en bara 60mL fer út í líkamann, þá er það 50% útsreymisbrot
-70-75% er eðlilegt útstreymisbrot

Question 2

Venumettun

Answer 2

-Þegar blóðið er búið að fara í allan líkamann og er að koma til baka í hjartað, þá er hægt að mæla venumettun, leggur af stað 100% súrefni en líkaminn notar ekki öll %
-Æskilegt að það sé 75%
-Heilbrigður líkami getur verið í æfingu en haldið góðri venumettun
-Háð framboði og eftirspurn af súrefni
-Mælum með CVK legg, fer í vena cava, þræðist í h gátt og h slegil

Question 3

Slagæðasúrefni

Answer 3

-Háð hemoglobíni, flutningsprótein f. súrefni, og súrefnisgjöf.
-Tökum úr slagæð

Question 4

Cardiac output

Answer 4

-Hversu mikið magn af blóði á hverri min. Er háð stroke volume og hjartsláttartíðni.

Question 5

Stroke volume

Answer 5

-Lítið stroke volume: þurr, vantar blóð
-Magn sem hjartað slær í hverjum slætti er háð preload, afterload, samdrætti

Question 6

Miðbláæðaþrýstingur (CVP):

Answer 6

Þrýstingur í hægra kerfi
-RA (gátt)
-RV (slegill)

Question 7

Lungnaslagæðaþrýstingur (PAP)

Answer 7

Mæla þrýsting í v kerfi

Question 8

PAWP

Answer 8

-Mæla þrýsting í v hluta hjartans
-LA (gátt)
-LV (slegill)

Question 9

Preload

Answer 9

-Hversu mikið sleglar geta teygst: getum ekki mælt, geta aktín og mýósín til að slaka
-Því meira magn sem kemur í dyastólu því meira blóðflæði
-Háð magni blóðs sem kemur til slegla í lok diastólu (EDV)

Question 10

Afterload

Answer 10

-Viðnámið í meginblóðrás (SVR) og lungnablóðrás (PVR)

Question 11

MAP

Answer 11

-Meðalslagæðaþrýstingur í öllu kerfinu, meðal 60-65
-MAP undir 60, blæðing nýrna

MAP=CO x TPR
CO= HR x SV
SV=preload, afterload, contractility

Question 12

Klínískt mat á preload

Answer 12

-Minnkaður þvagútskilnaður: Afhverju? BÞ lágr, MAP lágt
-Húðspenna/turgor (ófullnægjandi blóðrás)
-Háræðafylling (CRT)
-Lágur blóðþrýstingur
-Þandar hálsbláæðar (JVP): Hjartað nær ekki að dæla nógu fljótt
-Brakhljóð í lungum (aukinn þrýstingur)
-Hjartahljóð (S3 – gallop, aukið blóðrúmmál)
-Bjúgur

Question 13

Klínískt mat á „afterload“

Answer 13

-Þreyta, spenna, álag….
-Díastólískur þrýstingur (tengsl við afterload)
-Púlsþrýstingur: meðal 70-80, hækkun getur verið varnarviðbragð við lækkun BÞ
-Hár blóðþrýstingur
-Lungnaháþrýstingur: Ef það er hækkaður þrýstingur í lungnaslagæðakerfinu
-SVR – viðnám í æðakerfinu
-PVR – viðnám í lungnaæðum

Question 14

Hvernig sjúklingurinn getur aukið/minnkað preload/afterload

Answer 14

-Aukið venous return (bláæðapumpan) > aukið EDV/Preload

-Aukinn intrathorical þrýstingur (aukin dýpt/hraði öndunar) > aukið EDV/Preload

Question 15

Hvernig sjúkdómar hafa áhrif á aukið/minnkað preload/afterload

Answer 15

-Hjartaáfall – Hjarta og æðasjúkdómar o.fl.
- Lungnaháþrýstingur – hár blóðþrýstingur o.fl.

Question 16

Hvernig heilbrigðisstarfsfólk getur aukið/minnkað

Answer 16

-Vökvagjöf (auka EDV og þar af leiðandi preload)
- Þvagræsilyf (draga úr EDV/lækkar preload): ef sjúklingur er hjartabilaður, of mikið preload, móður
- Æðasamdráttarhvetjandi lyf (auka EDV/preload og afterload): mest notað á GG
- Æðaútvíkkandi lyf (draga úr afterload): ef sjúklingur er með hjartverk, til að slaka á
- Notkun ósæðardælu (IABP) (draga úr afterload) Aðeins á gg

Question 17

Helstu blóðprufur…..sjá kennslubók

Answer 17

-Hjartaensím: TNT, CK-MB: Hækkar hratt eftir að skemmd hefur orðið og lækkar hratt eftir að þræðing hefur verið gerð

-Elektrólýtar – geta haft áhrif á samdrátt: Kalíum, Kalsíum, Magnesíum: koða áhrif á hjartavirkni

-Lípíð: kólesteról

-Storkupróf: Lengd blæðingapróf, t.d. sjúklingar sem taka blóðþynningarlyf

-Blóðhagur: HBK, RBK, Hgb, Hct o.s.frv

Question 18

Dæmigerð birtingarmynd um STEMI eru :

Answer 18

• Sviti
• skyndilega mæði, andþyngsli og öndunarerfiðleikar
• yfirlið og svimi
• kviðverkir ofarlega i kvið ógleði
• verkur í kjálka
• verkur í handlegg

Question 19

Sérstaklega þarf að huga að óhefðbundnum einkennum hjá einstaklingum með

Answer 19

-sykursýki
- nýrnabilun
- konum
- öldruðum

ATH EKKI ALLIR SEM LÝSA BRJÓSTVERK EINS !

Question 20

NSTEMI

Answer 20

byrjað að þrengja, fá oft æðavíkkandi lyf, fer í þræðingu ef óstabíll

Question 21

STEMI

Answer 21

komin lokun, byrjað drep í hjartavöðva, þarf að drífa í hjartaþræðingu

Question 22

Hjartabilun

Answer 22

-Hjartað er of veikt til að pumpa á árangursríkan hátt
-Getur ekki myndað nægilegt útfall hjarta
-Hægri vs. vinstri hjartabilun
-Hjúkrunarmeðferð

-Orsakir hjartabilunar:
-Stífir sleglar
-Bilaðar hjartalokur (Lokur sem leka (regurgiation) eða opnast ekki alveg (stenosis))
-Hár blóðþrýstingur, atrial fibrillation o.fl.

Question 23

Hægra megin bilun:

Answer 23

Mikill þrýstingur, vökvasöfnun, þan á hálsslagæð, mikill fótabjúgur, vökvi í kvið þar sem hjartað nær ekki að losa sig við blóðið, lifrin fer ekki að starfa

Question 24

Vinstra megin bilun:

Answer 24

Kaldir fingur, seinkuð háræðafylling, meiri líkur á lungnabjúg, blóðið nær ekki að fara til líkamans, blámi

Question 25

Einkenni hægri hjartabilunar

Answer 25

❏ Bjúgmyndun
❏ Lifrarstækkun
❏ Miltisstækkun
❏ Vökvasöfnun í kvið
❏ Þan á hálsbláæð
❏ Hækkað cvp
❏ Lungnaháþrýstingur
❏ Þreyta og slappleiki
❏ Þyngdaraukning
❏ Breyting á meðvitund

Question 26

Einkenni vinstri hjartabilunar

Answer 26

❏ Hröð öndun og andnauð
❏ Hraður hjartsláttur
❏ Hósti
❏ Brak í lungum
❏ Hjartaóhljóð
❏ Lungnaháþrýstingur
❏ Blóðugur uppgangur
❏ Blámi
❏ Lungnabjúgur
❏ Þreyta

Question 27

Blóðgös

Answer 27

• Upptaka (smá upprifjun og dæmi)
• Tafla 13.3
• Ratiometer – vefslóð/myndbönd

Question 28

Loftun – Hypoventilation

Answer 28

❏Innöndun
❏Útöndun
❏Tidal volume í andardrætti

Question 29

Loftskipti skerðast vegna:

Answer 29

❏ loftblaðra sem falla saman
❏ lungnavef sem eyðileggst af einhverjum orsökum

Question 30

Blóðflæði til lungna - V/Q mismatch

Answer 30

❏ þegar hluti lungnanna fær blóðflæði en getur ekki átt í loftskiptum, veldur ójafnvægi
❏ þegar hluti lungnanna fær blóðflæði án súrefnis og verður því misræmi
❏ því blóðflæði og loftskipti haldast í hendur > gerist í t.d. ARDS > líkt og Covid sj.

Question 31

Sunting

Answer 31

• þegar súrefnissnautt blóð fer frá hægri helming hjarta yfir í þann vinstri án viðkomu í lungnablóðrásinni
  – rechargar sig ekki í lungum til að fá um borð meira súrefni > væntanelga vegna op milli slegla/gátta
  ❏ VSD – ung börn, gert við
  ❏ ASD – getur greinst snemma en viðgert á fullorðinsaldri, ef háir einstaklingum

Question 32

COPD og vinstri hjartabilun

Answer 32

-Engin tengsl á milli hjartabilunar og COPD en ef hjartabilun er til staðar getur orðið versnun á einkennum
-Súrefnisflutningur til hjarta er skertur og getur ýtt undir hjartabilunareinkenni

Question 33

COPD og hægri hjartabilun

Answer 33

-Sjúklingur fær að endingu hjartabilun hægra megin vegna lungnasjúkdóms
-Lág súrefnisgildi, valda hækkun á BÞ í slagæðum lungna (lungnaháþrýstingur)
-Aukin þrýstingur í lungna-æðakerfinu leggur mikla vinnu á h. slegil, þar sem hann þarf að yfirvinna mikla mótstöðu við að pumpa til lungna
-Hjartavöðvinn þykknar, dilaterast og veikist h. megin

Question 34

ARDS (acute respiratory distress syndrome ) eða Brátt andnauðarheilkenni (BAH),

Answer 34

Lungnablöðrur fyllast af slími og vökva og loftskipti geta ekki átt sér stað
-Er meðal erfiðustu sjúkdóma sem fengist er við á gjörgæsludeildum sjúkrahúsa.
Heilkennið felur í sér alvarlega öndunarbilun með dreifðum íferðum í báðum lungum í kjölfar annars sjúkdóms, slyss eða skurðaðgerða.

Question 35

Bráða- og gjörgæsluhjúkrun á tímum Covid-19

Answer 35

❏ Grúfulega (prone positioning)
❏ Af hverju?
❏ Þyngdaraflið
❏ Blóðflæði til annarra svæða lungna
❏ Loftskipti verða betri í einhvern tíma