stawonogi Flashcards
Podtypy
skorupiaki, szczękoczułkopodobne, tchawkodyszne
Ogólna budowa ciała (metameria)
Ciało podzielone na segmenty i ich zespoły zwane tagmami: głowa, tułów, odwłok - u niektórych tagmy łączą się albo ulegają redukcji i powstaje np. głowotułów, a u wijów brak odwłoka
Jaki typ metamerii wykazują
Heteronomiczna
Odnóża - ogólnie
Wyrastają z boków ciała, są zbudowane z odcinków połączonych stawami, pierwotnie każdy z segmentów (oprócz ostatniego i pierwszego) miał odnóża kroczne, ale w wyniku ewolucji uległy one zmianie i przystosowały się do pełnienia różnych funkcji.
Typy odnóży i ich funkcje
Odnóża głowowe - narządy zmysłów (czułki), pobieranie pokarmu (szczęki)
Odnóża tułowiowe - narząd ruchu
Odnóża odwłokowe - rozmnażanie
Rozwój zarodkowy
To zwierzęta trójwarstwowe o symetrii dwubocznej
Jama ciała
Przestrzeń między narządami wypełnia jama ciała powstała z połączenia jamy pierwotnej z wtórną - miksocel, który wypełnia hemolimfa
Podtypy i ich opis
Skorupiaki - głównie wodne (<lądowe), <1mm-3m
Pajęczaki - głównie lądowe (<wodne), <1mm-18cm
Owady - głównie lądowe (<wodne), <1mm-18cm
Wije - lądowe, <1mm-40cm
Modyfikacje aparatów gębowych
Gryzący (pierwotny)(szarańczaki) - pobieranie pokarmu stałego
Gryząco-liżący (pszczoła) - rozdrabnianie pyłku, urabianie wosku, wysysanie nektaru
Liżący (mucha) - zlizywanie uprzednio rozpuszczonego pokarmu
Kłująco-ssący (komar) - przebicie powłoki ciała, wysysanie soków
Ssący (motyl) - wysysanie nektaru
Modyfikacje odnóży
Kroczne (pierwotne) - ruch kroczny, bieganie
Skoczne - długie, silne udo, długi skok
Grzebne (turkuć podjadek) - grube, spłaszczone, drążenie korytarzy w glebie
Chwytne (modliszki) - wydłużone biodro, aparat chwytny (udo, goleń), chwytanie, przetrzymywanie ofiary
Pływne (pływak żółtobrzeżek) - spłaszczone wiosła, pływanie
Czepne (wszy) - wyrostek na goleni, stopa z pazurkiem, utrzymywanie się na włosach
Pokrycie ciała
Ciało pokrywa oskórek (kutykula), która jest wytworem nabłonka
Oskórek
Zbudowany z chityny, białek i lipidów, jest praktycznie nieprzepuszczalny dla wody i gazów, chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi i substancjami chemicznymi. Pełni funkcje szkieletu zewnętrznego. Funkcja ochronna i przyczep dla mięśni.
Dlaczego oskórek pełni funkcję szkieletu zewnętrznego?
Od wewnątrz przyczepione są do niego mięśnie
Oskórek - ułożenie
Jest zbudowany z twardych płytek połączonych miękką błoną, która umożliwia przemieszczanie się segmentów względem siebie.
Karapaks
U skorupiaków i pajęczaków grzbietowa część głowotułowia tworzy jednolitą twardą okrywę - karapaks.
Linienie, co umożliwia, jak
Umożliwia wzrost zwierzęcia, okresowo zrzucany jest oskórek.
Stary pancerz pęka, zwierzę wysuwa się z niego z nowym, miękkim oskórkiem i następuje szybki wzrost ciała, a następnie oskórek twardnieje.
Linienie - czego dotyczy
Wszystkich okrytych nim części ciała, jelit przedniego i tylnego i dróg oddechowych
Linienie - ile czasu
U niektórych stawonogów linienie następuje przez całe życie, ale niektóre kończą z nim po osiągnięciu dojrzałości płciowej
Mięśnie
Zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Nie ma wora powłokowo-mięśniowego, mięśnie nie tworzą jednolitej warstwy, ale dzielą się na odrębne grupy z rozmaitymi funkcjami.
Skrzydła
Występują u większości owadów, nie pochodzą od odnóży, tylko są wytworami powłoki ciała - uwypukleniami nabłonka i oskórka.
Narządy świetlne
Powłoka ciała niektórych owadów (świetlikowate) wytwarza narządy świetlne, służące do wabienia ofiar albo parterów. Mają postać gruczołów wytwarzających substancję lucyferynę, która w procesie utleniania wytwarza światło.
Skrzydła owadów
Pierwotnie bezskrzydłe - rybiki, wtórnie bezskrzydłe - wszy
2 pary skrzydeł błoniastych (ważka)
1 para skrzydeł błoniastych, 1 para przezmianek (komary)
1 para skrzydeł błoniastych, 1 para pokryw (chroni w spoczynku)
Przezmianki
Narządy równowagi, zredukowane skrzydła
Ruch stawonogów
Ruch wiosłowy (wioślarki) - odpowiednio zmodyfikowane odnóża o dużej powierzchni działają jak wiosła
Ruch ślizgowy (topik) - wykorzystuje zjawisko napięcia powierzchniowego aby chodzić po wodzie
Ruch kroczący
Aktywny lot
Budowa wewnętrzna stawonogów - wyjątki
Skorupiaki - gruczoł wydalniczy (zielony) na przodzie, bez cewek Malpighiego
Pajęczaki - gruczoł jadowy, ślinowy, przędny, cewki Malpighiego
Tchawkodyszne - gruczoł ślinowy, wole, cewki Malpighiego, mózg, bez gruczołu wątrobowo-trzustkowego
Układ pokarmowy stawonogów
Składa się z jelita przedniego, środkowego i tylnego, pierwszy i ostatni odcinek wyścieła chitynowa kutykula.
Jelito przednie
Jama gębowa, gardziel, przełyk, czasami wole oraz żołądek.
Odnóża gębowe
Znajdują się przy otworze gębowym i umożliwiają pobieranie pokarmu.
Co jeszcze wchodzi w skład przewodu pokarmowego
Gruczoły wytwarzające enzymy trawienne
Żołądek żujący
U skorupiaków, jego przednia część jest wysłana chitynowymi listewkami, które rozcierają pokarm, a tylna szczelinami filtrującymi.