stawonogi

Question 1

Podtypy

Answer 1

skorupiaki, szczękoczułkopodobne, tchawkodyszne

Question 2

Ogólna budowa ciała (metameria)

Answer 2

Ciało podzielone na segmenty i ich zespoły zwane tagmami: głowa, tułów, odwłok - u niektórych tagmy łączą się albo ulegają redukcji i powstaje np. głowotułów, a u wijów brak odwłoka

Question 3

Jaki typ metamerii wykazują

Answer 3

Heteronomiczna

Question 4

Odnóża - ogólnie

Answer 4

Wyrastają z boków ciała, są zbudowane z odcinków połączonych stawami, pierwotnie każdy z segmentów (oprócz ostatniego i pierwszego) miał odnóża kroczne, ale w wyniku ewolucji uległy one zmianie i przystosowały się do pełnienia różnych funkcji.

Question 5

Typy odnóży i ich funkcje

Answer 5

Odnóża głowowe - narządy zmysłów (czułki), pobieranie pokarmu (szczęki)
Odnóża tułowiowe - narząd ruchu
Odnóża odwłokowe - rozmnażanie

Question 6

Rozwój zarodkowy

Answer 6

To zwierzęta trójwarstwowe o symetrii dwubocznej

Question 7

Jama ciała

Answer 7

Przestrzeń między narządami wypełnia jama ciała powstała z połączenia jamy pierwotnej z wtórną - miksocel, który wypełnia hemolimfa

Question 8

Podtypy i ich opis

Answer 8

Skorupiaki - głównie wodne (<lądowe), <1mm-3m
Pajęczaki - głównie lądowe (<wodne), <1mm-18cm
Owady - głównie lądowe (<wodne), <1mm-18cm
Wije - lądowe, <1mm-40cm

Question 9

Modyfikacje aparatów gębowych

Answer 9

Gryzący (pierwotny)(szarańczaki) - pobieranie pokarmu stałego
Gryząco-liżący (pszczoła) - rozdrabnianie pyłku, urabianie wosku, wysysanie nektaru
Liżący (mucha) - zlizywanie uprzednio rozpuszczonego pokarmu
Kłująco-ssący (komar) - przebicie powłoki ciała, wysysanie soków
Ssący (motyl) - wysysanie nektaru

Question 10

Modyfikacje odnóży

Answer 10

Kroczne (pierwotne) - ruch kroczny, bieganie
Skoczne - długie, silne udo, długi skok
Grzebne (turkuć podjadek) - grube, spłaszczone, drążenie korytarzy w glebie
Chwytne (modliszki) - wydłużone biodro, aparat chwytny (udo, goleń), chwytanie, przetrzymywanie ofiary
Pływne (pływak żółtobrzeżek) - spłaszczone wiosła, pływanie
Czepne (wszy) - wyrostek na goleni, stopa z pazurkiem, utrzymywanie się na włosach

Question 11

Pokrycie ciała

Answer 11

Ciało pokrywa oskórek (kutykula), która jest wytworem nabłonka

Question 12

Oskórek

Answer 12

Zbudowany z chityny, białek i lipidów, jest praktycznie nieprzepuszczalny dla wody i gazów, chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi i substancjami chemicznymi. Pełni funkcje szkieletu zewnętrznego. Funkcja ochronna i przyczep dla mięśni.

Question 13

Dlaczego oskórek pełni funkcję szkieletu zewnętrznego?

Answer 13

Od wewnątrz przyczepione są do niego mięśnie

Question 14

Oskórek - ułożenie

Answer 14

Jest zbudowany z twardych płytek połączonych miękką błoną, która umożliwia przemieszczanie się segmentów względem siebie.

Question 15

Karapaks

Answer 15

U skorupiaków i pajęczaków grzbietowa część głowotułowia tworzy jednolitą twardą okrywę - karapaks.

Question 16

Linienie, co umożliwia, jak

Answer 16

Umożliwia wzrost zwierzęcia, okresowo zrzucany jest oskórek.
Stary pancerz pęka, zwierzę wysuwa się z niego z nowym, miękkim oskórkiem i następuje szybki wzrost ciała, a następnie oskórek twardnieje.

Question 17

Linienie - czego dotyczy

Answer 17

Wszystkich okrytych nim części ciała, jelit przedniego i tylnego i dróg oddechowych

Question 18

Linienie - ile czasu

Answer 18

U niektórych stawonogów linienie następuje przez całe życie, ale niektóre kończą z nim po osiągnięciu dojrzałości płciowej

Question 19

Mięśnie

Answer 19

Zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Nie ma wora powłokowo-mięśniowego, mięśnie nie tworzą jednolitej warstwy, ale dzielą się na odrębne grupy z rozmaitymi funkcjami.

Question 20

Skrzydła

Answer 20

Występują u większości owadów, nie pochodzą od odnóży, tylko są wytworami powłoki ciała - uwypukleniami nabłonka i oskórka.

Question 21

Narządy świetlne

Answer 21

Powłoka ciała niektórych owadów (świetlikowate) wytwarza narządy świetlne, służące do wabienia ofiar albo parterów. Mają postać gruczołów wytwarzających substancję lucyferynę, która w procesie utleniania wytwarza światło.

Question 22

Skrzydła owadów

Answer 22

Pierwotnie bezskrzydłe - rybiki, wtórnie bezskrzydłe - wszy
2 pary skrzydeł błoniastych (ważka)
1 para skrzydeł błoniastych, 1 para przezmianek (komary)
1 para skrzydeł błoniastych, 1 para pokryw (chroni w spoczynku)

Question 23

Przezmianki

Answer 23

Narządy równowagi, zredukowane skrzydła

Question 24

Ruch stawonogów

Answer 24

Ruch wiosłowy (wioślarki) - odpowiednio zmodyfikowane odnóża o dużej powierzchni działają jak wiosła
Ruch ślizgowy (topik) - wykorzystuje zjawisko napięcia powierzchniowego aby chodzić po wodzie
Ruch kroczący
Aktywny lot

Question 25

Budowa wewnętrzna stawonogów - wyjątki

Answer 25

Skorupiaki - gruczoł wydalniczy (zielony) na przodzie, bez cewek Malpighiego
Pajęczaki - gruczoł jadowy, ślinowy, przędny, cewki Malpighiego
Tchawkodyszne - gruczoł ślinowy, wole, cewki Malpighiego, mózg, bez gruczołu wątrobowo-trzustkowego

Question 26

Układ pokarmowy stawonogów

Answer 26

Składa się z jelita przedniego, środkowego i tylnego, pierwszy i ostatni odcinek wyścieła chitynowa kutykula.

Question 27

Jelito przednie

Answer 27

Jama gębowa, gardziel, przełyk, czasami wole oraz żołądek.

Question 28

Odnóża gębowe

Answer 28

Znajdują się przy otworze gębowym i umożliwiają pobieranie pokarmu.

Question 29

Co jeszcze wchodzi w skład przewodu pokarmowego

Answer 29

Gruczoły wytwarzające enzymy trawienne

Question 30

Żołądek żujący

Answer 30

U skorupiaków, jego przednia część jest wysłana chitynowymi listewkami, które rozcierają pokarm, a tylna szczelinami filtrującymi.

Question 31

Trawienie pokarmu

Answer 31

Enzymatyczne trawienie pokarmu zachodzi w jelicie środkowym, do którego otwiera się gruczoł wątrobowo-trzustkowy. U owadów i wijów pokarm jest rozkładany za pomocą gruczołu ślinowego w gardzieli. W wole owadów zachodzi wstępne trawienie i magazynowanie pokarmu.

Question 32

Układ pokarmowy - pajęczaki

Answer 32

Odznaczają się silnie umięśnioną gardzielą, która jest pompą ssącą. Wprowadzają one do ciała ofiary wydzielinę gruczołów ślinowych i jadowych, które przekształcają ofiarę w płynną masę, którą potem zasysają przez gardziel.

Question 33

Inne funkcje gruczołu ślinowego

Answer 33

U gąsienic motyli przekształcają się w gruczoły przędne wytwarzające nici do kokonu.

Question 34

Odżywanie się stawonogów

Answer 34

Skorupiaki - roślinożercy, drapieżniki, padlinożercy, filtratory i wszystkożercy
Pajęczaki - drapieżniki
Wije - roślinożercy, drapieżniki, saprofagi
Owady - każdy rodzaj pokarmu

Question 35

Skrzela - ogólnie

Answer 35

Cienkościenne, silnie ukrwione wyrostki znajdujące się na tułowiu, odnóżach lub odwłoku

Question 36

Skrzela - 2 typy

Answer 36

Skrzela zewnętrzne (rozwielitki)
Skrzela wewnętrzne - umiejscowione wewnątrz komór skrzelowych i osłonięte bocznymi częściami pancerza (rak)

Question 37

Narządy wymiany gazowej stawonogów lądowych

Answer 37

Płucotchawki albo tchawki

Question 38

Płucotchawki

Answer 38

Występują u skorpionów i części pająków. To komory umiejscowione na odwłoku, zawierające cienkie, ułożone równolegle blaszki, w których krąży hemolimfa, a między nimi przepływa powietrze.

Question 39

Tchawki

Answer 39

Występują u części pajęczaków, owadów i wijów. Mają postać silnie rozgałęzionych rurek docierających do wszystkich komórek.

Question 40

Tracheole

Answer 40

Najcieńsze rozgałęzienia tchawek, wypełnia je płyn, w którym rozpuszczają się gazy oddechowe (O2, CO2), dzięki czemu dyfuzja gazów między tchawkami a otaczającymi tkankami zachodzi efektywniej.

Question 41

Worki powietrzne

Answer 41

Są wytwarzane w sąsiedztwie narządów wymagających dużej ilości tlenu przez rozszerzanie tchawek. To cienkościenne worki powietrzne.

Question 42

Co zapewnia system tchawek

Answer 42

Wymianę gazową oraz efektywny transport gazów oddechowych.

Question 43

Skrzelotchawki

Answer 43

Mają je larwy niektórych owadów. To znajdujące się na odwłoku lub tułowiu wyrostki z zamkniętymi tchawkami wewnątrz. Tlen przenika do nich na drodze dyfuzji.

Question 44

Skrzela fizyczne - ogólnie

Answer 44

Mają je niektóre stawonogi wtórnie wodne. To duże pęcherze powietrza atmosferycznego, wciągane pod wodę podczas nurkowania i umiejscowione w pobliżu przetchlinek.

Question 45

Skrzela fizyczne - działanie

Answer 45

W miarę zużywania tlenu pęcherz absorbuje ten gaz z otaczającej wody i usuwa do niej dwutlenek węgla.

Question 46

Układ krwionośny - jaki

Answer 46

Stawonogi mają otwarty układ krwionośny (hemolimfa wylewa się z naczyń do jamy ciała)

Question 47

Ruch hemolimfy

Answer 47

Zapewniają go rytmiczne skurcze serca, otoczonego woreczkiem osierdziowym.

Question 48

Ostia

Answer 48

Otwory znajdujące się w ścianie serca, zaopatrzone w zastawki, przez które hemolimfa dostaje się do jego wnętrza

Question 49

Odprowadzanie hemolimfy

Answer 49

jest ona odprowadzana do jamy ciała tętnicami, a następnie zbierana z niej przez naczynia żylne i wprowadzana do worka osierdziowego.

Question 50

Kolor hemolimfy

Answer 50

Bezbarwny lub żółty u owadów - brak barwników (tlen dociera do tkanek systemem tchawek)
Niebieski - hemocyjanina
Czerwony - hemoglobina

Question 51

Przetchlinki

Answer 51

Otwory prowadzące do płucotchawek i tchawek

Question 52

Które narządy oddechowe są zależne od układu krwionośnego

Answer 52

Płucotchawki, skrzela - układ krwionośny rozprowadza gazy oddechowe po ciele
Tchawki - niezależne

Question 53

Oddychanie - skorupiaki

Answer 53

Hemolimfa dostaje się do skrzeli naczyniami doprowadzającymi. Przez cienkie ściany narządów zachodzi dyfuzja tlenu z wody do hemolimfy i dwutlenku węgla w kierunku przeciwnym. Następnie bogata w tlen hemolimfa przepływa przez naczynia odprowadzające do worka osierdziowego i serca, które rozprowadza tlen po ciele.

Question 54

Oddychanie - pajęczaki

Answer 54

Hemolimfa napływa z jamy ciała do wnętrza płucotchawek. Tam zachodzi dyfuzja tlenu z powietrza do blaszek i dwutlenku węgla w kierunku przeciwnym. Hemolimfa bogata w tlen wpływa ostami do serca, skąd jest rozprowadzana po cały ciele.

Question 55

Oddychanie - owady i wije

Answer 55

Powietrze dociera do tchawek przez przetchlinki. ścianki tchawek mają wzmocnienia wewnętrzne w postaci chitynowych spirali, które utrzymują drożność ich systemu. Ruch powietrza odbywa się dzięki rytmicznym skurczom ścian ciała.

Question 56

Układ nerwowy - podstawowy

Answer 56

Zwoje nadprzełykowe i podprzełykowe, obrączka okołoprzełykowa i odchodzące 2 pnie nerwowe, które tworzą drabinkę ze spoidłąmi poprzecznymi albo zlewają się w brzuszny łańcuszek nerwowy. Na pniach nerwowych znajdują się zwoje segmentalne.

Question 57

Modyfikacje układu nerwowego

Answer 57

U pajęczaków zwój nadprzełykowy, podprzełykowy i brzuszny łańcuszek nerwowy zlewają się ze sobą, tworząc zwartą masę okołogardzielową.
U owadów z połączenia zwoju nadprzełykowego i kilku pierwszych zwojów segmentalnych tworzy się mózg.

Question 58

Narządy zmysłów

Answer 58

Na ogół bardzo dobrze rozwinięte i zróżnicowane.
fotoreceptory -oczy
chemoreceptory - narządy smaku i węchu
mechanoreceptory - włoski czuciowe (reagują na dotyk, ciśnienie wody, powietrza) i narząd tympalny, czułki, statocysty

Question 59

Fotoreceptory

Answer 59

Oczy złożone składają się z dużej liczny ommatidiów, wytwarzających obraz mozaikowy, będący sumą obrazów powstałych w poszczególnych ommatidiach. Stawonogi mogą mieć oczy złożone, oczy proste lub oba typy oczu.

Question 60

Ommatidium

Answer 60

Jednakowe, ciasno upakowane elementy oka złożonego. Zbudowane z aparatu optycznego załamującego światło, a także komórek receptorowych i barwnikowych.

Question 61

Oko złożone

Answer 61

Odróżnia kolory i zmiany natężenia światła oraz pozwala na rozpoznawanie kształtów. Jakość zależy od liczby ommatidiów (kilka do 30 tys.)

Question 62

Czułki

Answer 62

Narządy węchu, u samców owadów wyłapują feromony płciowe z powietrza

Question 63

Narządy tympalne

Answer 63

Umożliwiają rejestrowanie dźwięku, u owadów na odnóżach w formie cienkich, kutykularnych błon, rozpiętych w specjalnych jamkach pancerza

Question 64

Układ wydalniczy

Answer 64

Narządami wydalania i osmoregulacji są przekształcone metanefrydia.

Question 65

Metanefrydia

Answer 65

Składają się one z pęcherzyka i kanału wydalniczego, zakończonego otworem wydalniczym. Ich nazwy zależą od miejsca ich ujścia.
Skorupiaki- podstawa czułków - gruczoły czułkowe, okolice szczęk - gruczoły szczękowe.
Pajęczaki - nasada odnóży krocznych - gruczoły biodrowe

Question 66

Cewki Malpighiego

Answer 66

Narządy wydalnicze owadów, wijów i niektórych pajęczaków.
To ślepo zakończone, rurkowate uwypuklenia przewodu pokarmowego, wyrastające na granicy jelita środkowego i tylnego.
Zbierają zbędne PPM z jamy ciała, przekazują je do wnętrza przewodu pokarmowego i są usuwane przez otwór odbytowy.

Question 67

Wydalanie - substancja

Answer 67

Lądowe - kwas moczowy, ponieważ muszą prowadzić oszczędną gospodarkę wodną i wydalają związki niewymagające rozcieńczenia
Wodne - amoniak

Question 68

Rozmnażanie

Answer 68

Wyłącznie płciowe, z reguły są rozdzielnopłciowe, rzadko obojnacze. Zachodzi wyraźny dymorfizm płciowy (różnice w budowie narządów, samice większe od samców). U niektórych gatunków występuje partenogeneza (mszyce) i heterogonia.

Question 69

Budowa narządów płciowych

Answer 69

Gonady mogą być parzyste lub nieparzyste, odchodzą od nich przewody wyprowadzające, zakończone otworami płciowymi lub narządek kopulacyjnym.

Question 70

Pokładełko

Answer 70

Specjalny narząd w postaci rurki, umożliwiający składanie jaj np. w glebie, w innych zwierzętach, dzięki któremu larwy są bezpieczne i mają zapewnione pożywienie. Znajduje się w okolicy otworów płciowych u samic wielu owadów.

Question 71

Zapłodnienie

Answer 71

U gatunków wodnych zachodzi zapłodnienie zewnętrzne, a u lądowych wewnętrzne.

Question 72

Rodność

Answer 72

Większość stawonogów jest jajorodne, skropiony są żyworodne

Question 73

Rozwój

Answer 73

W rozwoju złożonym obserwuje się przeobrażenie (metamorfozę), wyróżnia się dwa jego typy: zupełne i niezupełne

Question 74

Przeobrażenie niezupełne

Answer 74

Nie występuje poczwarka. Postać dorosła składa jaja, z których wykluwają się larwy podobne do imago i różniące się jedynie szczegółami (brak skrzydeł, wielkość, proporcje, niedojrzałość płciowa) Z każdym kolejnym linieniem larwa staje się coraz bardziej podobna do imago.

Question 75

Przeobrażenie zupełne

Answer 75

Występuje poczwarka. Postać dorosła składa jaja, z których wykluwa się larwa całkowicie niepodobna do imago i przechodzi ona linienie, aby następnie przekształca się w poczwarkę i następuje przebudowa wszystkich narządów. Po przepoczwarzeniu powłoki poczwarki pękają i wychodzi imago.

Question 76

Hormonalna regulacja linienia owadów

Answer 76

Linienie kontrolują substancje wydzielane przez narządy: ciała sercowate i ciała przyległe (przy mózgu) i gruczoł protorakalny (tułów). Ciała sercowate wytwarzają hormon protorakotropowy (PTTH), który pobudza gruczoł protorakalny do wytwarzania hormonu linienia - ekdyzonu. Ciała przyległe wytwarzają hormon juwenilny, którego stężenie warunkuje zmianę stadium rozwoju.

Question 77

Ekdyzon

Answer 77

Pobudzany przez PTTH, pod jego wpływem nabłonek odrzuca stary oskórek i wytwarza nowy, który w zależności od poziomu hormony juwenilnego może być larwalny, poczwarkowy lub imaginalny.