stawonogi Flashcards

1
Q

Podtypy

A

skorupiaki, szczękoczułkopodobne, tchawkodyszne

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Ogólna budowa ciała (metameria)

A

Ciało podzielone na segmenty i ich zespoły zwane tagmami: głowa, tułów, odwłok - u niektórych tagmy łączą się albo ulegają redukcji i powstaje np. głowotułów, a u wijów brak odwłoka

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Jaki typ metamerii wykazują

A

Heteronomiczna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Odnóża - ogólnie

A

Wyrastają z boków ciała, są zbudowane z odcinków połączonych stawami, pierwotnie każdy z segmentów (oprócz ostatniego i pierwszego) miał odnóża kroczne, ale w wyniku ewolucji uległy one zmianie i przystosowały się do pełnienia różnych funkcji.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Typy odnóży i ich funkcje

A

Odnóża głowowe - narządy zmysłów (czułki), pobieranie pokarmu (szczęki)
Odnóża tułowiowe - narząd ruchu
Odnóża odwłokowe - rozmnażanie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Rozwój zarodkowy

A

To zwierzęta trójwarstwowe o symetrii dwubocznej

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Jama ciała

A

Przestrzeń między narządami wypełnia jama ciała powstała z połączenia jamy pierwotnej z wtórną - miksocel, który wypełnia hemolimfa

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Podtypy i ich opis

A

Skorupiaki - głównie wodne (<lądowe), <1mm-3m
Pajęczaki - głównie lądowe (<wodne), <1mm-18cm
Owady - głównie lądowe (<wodne), <1mm-18cm
Wije - lądowe, <1mm-40cm

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Modyfikacje aparatów gębowych

A

Gryzący (pierwotny)(szarańczaki) - pobieranie pokarmu stałego
Gryząco-liżący (pszczoła) - rozdrabnianie pyłku, urabianie wosku, wysysanie nektaru
Liżący (mucha) - zlizywanie uprzednio rozpuszczonego pokarmu
Kłująco-ssący (komar) - przebicie powłoki ciała, wysysanie soków
Ssący (motyl) - wysysanie nektaru

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Modyfikacje odnóży

A

Kroczne (pierwotne) - ruch kroczny, bieganie
Skoczne - długie, silne udo, długi skok
Grzebne (turkuć podjadek) - grube, spłaszczone, drążenie korytarzy w glebie
Chwytne (modliszki) - wydłużone biodro, aparat chwytny (udo, goleń), chwytanie, przetrzymywanie ofiary
Pływne (pływak żółtobrzeżek) - spłaszczone wiosła, pływanie
Czepne (wszy) - wyrostek na goleni, stopa z pazurkiem, utrzymywanie się na włosach

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Pokrycie ciała

A

Ciało pokrywa oskórek (kutykula), która jest wytworem nabłonka

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Oskórek

A

Zbudowany z chityny, białek i lipidów, jest praktycznie nieprzepuszczalny dla wody i gazów, chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi i substancjami chemicznymi. Pełni funkcje szkieletu zewnętrznego. Funkcja ochronna i przyczep dla mięśni.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Dlaczego oskórek pełni funkcję szkieletu zewnętrznego?

A

Od wewnątrz przyczepione są do niego mięśnie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Oskórek - ułożenie

A

Jest zbudowany z twardych płytek połączonych miękką błoną, która umożliwia przemieszczanie się segmentów względem siebie.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Karapaks

A

U skorupiaków i pajęczaków grzbietowa część głowotułowia tworzy jednolitą twardą okrywę - karapaks.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Linienie, co umożliwia, jak

A

Umożliwia wzrost zwierzęcia, okresowo zrzucany jest oskórek.
Stary pancerz pęka, zwierzę wysuwa się z niego z nowym, miękkim oskórkiem i następuje szybki wzrost ciała, a następnie oskórek twardnieje.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Linienie - czego dotyczy

A

Wszystkich okrytych nim części ciała, jelit przedniego i tylnego i dróg oddechowych

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Linienie - ile czasu

A

U niektórych stawonogów linienie następuje przez całe życie, ale niektóre kończą z nim po osiągnięciu dojrzałości płciowej

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Mięśnie

A

Zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Nie ma wora powłokowo-mięśniowego, mięśnie nie tworzą jednolitej warstwy, ale dzielą się na odrębne grupy z rozmaitymi funkcjami.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Skrzydła

A

Występują u większości owadów, nie pochodzą od odnóży, tylko są wytworami powłoki ciała - uwypukleniami nabłonka i oskórka.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Narządy świetlne

A

Powłoka ciała niektórych owadów (świetlikowate) wytwarza narządy świetlne, służące do wabienia ofiar albo parterów. Mają postać gruczołów wytwarzających substancję lucyferynę, która w procesie utleniania wytwarza światło.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Skrzydła owadów

A

Pierwotnie bezskrzydłe - rybiki, wtórnie bezskrzydłe - wszy
2 pary skrzydeł błoniastych (ważka)
1 para skrzydeł błoniastych, 1 para przezmianek (komary)
1 para skrzydeł błoniastych, 1 para pokryw (chroni w spoczynku)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Przezmianki

A

Narządy równowagi, zredukowane skrzydła

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Ruch stawonogów

A

Ruch wiosłowy (wioślarki) - odpowiednio zmodyfikowane odnóża o dużej powierzchni działają jak wiosła
Ruch ślizgowy (topik) - wykorzystuje zjawisko napięcia powierzchniowego aby chodzić po wodzie
Ruch kroczący
Aktywny lot

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Budowa wewnętrzna stawonogów - wyjątki
Skorupiaki - gruczoł wydalniczy (zielony) na przodzie, bez cewek Malpighiego Pajęczaki - gruczoł jadowy, ślinowy, przędny, cewki Malpighiego Tchawkodyszne - gruczoł ślinowy, wole, cewki Malpighiego, mózg, bez gruczołu wątrobowo-trzustkowego
26
Układ pokarmowy stawonogów
Składa się z jelita przedniego, środkowego i tylnego, pierwszy i ostatni odcinek wyścieła chitynowa kutykula.
27
Jelito przednie
Jama gębowa, gardziel, przełyk, czasami wole oraz żołądek.
28
Odnóża gębowe
Znajdują się przy otworze gębowym i umożliwiają pobieranie pokarmu.
29
Co jeszcze wchodzi w skład przewodu pokarmowego
Gruczoły wytwarzające enzymy trawienne
30
Żołądek żujący
U skorupiaków, jego przednia część jest wysłana chitynowymi listewkami, które rozcierają pokarm, a tylna szczelinami filtrującymi.
31
Trawienie pokarmu
Enzymatyczne trawienie pokarmu zachodzi w jelicie środkowym, do którego otwiera się gruczoł wątrobowo-trzustkowy. U owadów i wijów pokarm jest rozkładany za pomocą gruczołu ślinowego w gardzieli. W wole owadów zachodzi wstępne trawienie i magazynowanie pokarmu.
32
Układ pokarmowy - pajęczaki
Odznaczają się silnie umięśnioną gardzielą, która jest pompą ssącą. Wprowadzają one do ciała ofiary wydzielinę gruczołów ślinowych i jadowych, które przekształcają ofiarę w płynną masę, którą potem zasysają przez gardziel.
33
Inne funkcje gruczołu ślinowego
U gąsienic motyli przekształcają się w gruczoły przędne wytwarzające nici do kokonu.
34
Odżywanie się stawonogów
Skorupiaki - roślinożercy, drapieżniki, padlinożercy, filtratory i wszystkożercy Pajęczaki - drapieżniki Wije - roślinożercy, drapieżniki, saprofagi Owady - każdy rodzaj pokarmu
35
Skrzela - ogólnie
Cienkościenne, silnie ukrwione wyrostki znajdujące się na tułowiu, odnóżach lub odwłoku
36
Skrzela - 2 typy
Skrzela zewnętrzne (rozwielitki) Skrzela wewnętrzne - umiejscowione wewnątrz komór skrzelowych i osłonięte bocznymi częściami pancerza (rak)
37
Narządy wymiany gazowej stawonogów lądowych
Płucotchawki albo tchawki
38
Płucotchawki
Występują u skorpionów i części pająków. To komory umiejscowione na odwłoku, zawierające cienkie, ułożone równolegle blaszki, w których krąży hemolimfa, a między nimi przepływa powietrze.
39
Tchawki
Występują u części pajęczaków, owadów i wijów. Mają postać silnie rozgałęzionych rurek docierających do wszystkich komórek.
40
Tracheole
Najcieńsze rozgałęzienia tchawek, wypełnia je płyn, w którym rozpuszczają się gazy oddechowe (O2, CO2), dzięki czemu dyfuzja gazów między tchawkami a otaczającymi tkankami zachodzi efektywniej.
41
Worki powietrzne
Są wytwarzane w sąsiedztwie narządów wymagających dużej ilości tlenu przez rozszerzanie tchawek. To cienkościenne worki powietrzne.
42
Co zapewnia system tchawek
Wymianę gazową oraz efektywny transport gazów oddechowych.
43
Skrzelotchawki
Mają je larwy niektórych owadów. To znajdujące się na odwłoku lub tułowiu wyrostki z zamkniętymi tchawkami wewnątrz. Tlen przenika do nich na drodze dyfuzji.
44
Skrzela fizyczne - ogólnie
Mają je niektóre stawonogi wtórnie wodne. To duże pęcherze powietrza atmosferycznego, wciągane pod wodę podczas nurkowania i umiejscowione w pobliżu przetchlinek.
45
Skrzela fizyczne - działanie
W miarę zużywania tlenu pęcherz absorbuje ten gaz z otaczającej wody i usuwa do niej dwutlenek węgla.
46
Układ krwionośny - jaki
Stawonogi mają otwarty układ krwionośny (hemolimfa wylewa się z naczyń do jamy ciała)
47
Ruch hemolimfy
Zapewniają go rytmiczne skurcze serca, otoczonego woreczkiem osierdziowym.
48
Ostia
Otwory znajdujące się w ścianie serca, zaopatrzone w zastawki, przez które hemolimfa dostaje się do jego wnętrza
49
Odprowadzanie hemolimfy
jest ona odprowadzana do jamy ciała tętnicami, a następnie zbierana z niej przez naczynia żylne i wprowadzana do worka osierdziowego.
50
Kolor hemolimfy
Bezbarwny lub żółty u owadów - brak barwników (tlen dociera do tkanek systemem tchawek) Niebieski - hemocyjanina Czerwony - hemoglobina
51
Przetchlinki
Otwory prowadzące do płucotchawek i tchawek
52
Które narządy oddechowe są zależne od układu krwionośnego
Płucotchawki, skrzela - układ krwionośny rozprowadza gazy oddechowe po ciele Tchawki - niezależne
53
Oddychanie - skorupiaki
Hemolimfa dostaje się do skrzeli naczyniami doprowadzającymi. Przez cienkie ściany narządów zachodzi dyfuzja tlenu z wody do hemolimfy i dwutlenku węgla w kierunku przeciwnym. Następnie bogata w tlen hemolimfa przepływa przez naczynia odprowadzające do worka osierdziowego i serca, które rozprowadza tlen po ciele.
54
Oddychanie - pajęczaki
Hemolimfa napływa z jamy ciała do wnętrza płucotchawek. Tam zachodzi dyfuzja tlenu z powietrza do blaszek i dwutlenku węgla w kierunku przeciwnym. Hemolimfa bogata w tlen wpływa ostami do serca, skąd jest rozprowadzana po cały ciele.
55
Oddychanie - owady i wije
Powietrze dociera do tchawek przez przetchlinki. ścianki tchawek mają wzmocnienia wewnętrzne w postaci chitynowych spirali, które utrzymują drożność ich systemu. Ruch powietrza odbywa się dzięki rytmicznym skurczom ścian ciała.
56
Układ nerwowy - podstawowy
Zwoje nadprzełykowe i podprzełykowe, obrączka okołoprzełykowa i odchodzące 2 pnie nerwowe, które tworzą drabinkę ze spoidłąmi poprzecznymi albo zlewają się w brzuszny łańcuszek nerwowy. Na pniach nerwowych znajdują się zwoje segmentalne.
57
Modyfikacje układu nerwowego
U pajęczaków zwój nadprzełykowy, podprzełykowy i brzuszny łańcuszek nerwowy zlewają się ze sobą, tworząc zwartą masę okołogardzielową. U owadów z połączenia zwoju nadprzełykowego i kilku pierwszych zwojów segmentalnych tworzy się mózg.
58
Narządy zmysłów
Na ogół bardzo dobrze rozwinięte i zróżnicowane. fotoreceptory -oczy chemoreceptory - narządy smaku i węchu mechanoreceptory - włoski czuciowe (reagują na dotyk, ciśnienie wody, powietrza) i narząd tympalny, czułki, statocysty
59
Fotoreceptory
Oczy złożone składają się z dużej liczny ommatidiów, wytwarzających obraz mozaikowy, będący sumą obrazów powstałych w poszczególnych ommatidiach. Stawonogi mogą mieć oczy złożone, oczy proste lub oba typy oczu.
60
Ommatidium
Jednakowe, ciasno upakowane elementy oka złożonego. Zbudowane z aparatu optycznego załamującego światło, a także komórek receptorowych i barwnikowych.
61
Oko złożone
Odróżnia kolory i zmiany natężenia światła oraz pozwala na rozpoznawanie kształtów. Jakość zależy od liczby ommatidiów (kilka do 30 tys.)
62
Czułki
Narządy węchu, u samców owadów wyłapują feromony płciowe z powietrza
63
Narządy tympalne
Umożliwiają rejestrowanie dźwięku, u owadów na odnóżach w formie cienkich, kutykularnych błon, rozpiętych w specjalnych jamkach pancerza
64
Układ wydalniczy
Narządami wydalania i osmoregulacji są przekształcone metanefrydia.
65
Metanefrydia
Składają się one z pęcherzyka i kanału wydalniczego, zakończonego otworem wydalniczym. Ich nazwy zależą od miejsca ich ujścia. Skorupiaki- podstawa czułków - gruczoły czułkowe, okolice szczęk - gruczoły szczękowe. Pajęczaki - nasada odnóży krocznych - gruczoły biodrowe
66
Cewki Malpighiego
Narządy wydalnicze owadów, wijów i niektórych pajęczaków. To ślepo zakończone, rurkowate uwypuklenia przewodu pokarmowego, wyrastające na granicy jelita środkowego i tylnego. Zbierają zbędne PPM z jamy ciała, przekazują je do wnętrza przewodu pokarmowego i są usuwane przez otwór odbytowy.
67
Wydalanie - substancja
Lądowe - kwas moczowy, ponieważ muszą prowadzić oszczędną gospodarkę wodną i wydalają związki niewymagające rozcieńczenia Wodne - amoniak
68
Rozmnażanie
Wyłącznie płciowe, z reguły są rozdzielnopłciowe, rzadko obojnacze. Zachodzi wyraźny dymorfizm płciowy (różnice w budowie narządów, samice większe od samców). U niektórych gatunków występuje partenogeneza (mszyce) i heterogonia.
69
Budowa narządów płciowych
Gonady mogą być parzyste lub nieparzyste, odchodzą od nich przewody wyprowadzające, zakończone otworami płciowymi lub narządek kopulacyjnym.
70
Pokładełko
Specjalny narząd w postaci rurki, umożliwiający składanie jaj np. w glebie, w innych zwierzętach, dzięki któremu larwy są bezpieczne i mają zapewnione pożywienie. Znajduje się w okolicy otworów płciowych u samic wielu owadów.
71
Zapłodnienie
U gatunków wodnych zachodzi zapłodnienie zewnętrzne, a u lądowych wewnętrzne.
72
Rodność
Większość stawonogów jest jajorodne, skropiony są żyworodne
73
Rozwój
W rozwoju złożonym obserwuje się przeobrażenie (metamorfozę), wyróżnia się dwa jego typy: zupełne i niezupełne
74
Przeobrażenie niezupełne
Nie występuje poczwarka. Postać dorosła składa jaja, z których wykluwają się larwy podobne do imago i różniące się jedynie szczegółami (brak skrzydeł, wielkość, proporcje, niedojrzałość płciowa) Z każdym kolejnym linieniem larwa staje się coraz bardziej podobna do imago.
75
Przeobrażenie zupełne
Występuje poczwarka. Postać dorosła składa jaja, z których wykluwa się larwa całkowicie niepodobna do imago i przechodzi ona linienie, aby następnie przekształca się w poczwarkę i następuje przebudowa wszystkich narządów. Po przepoczwarzeniu powłoki poczwarki pękają i wychodzi imago.
76
Hormonalna regulacja linienia owadów
Linienie kontrolują substancje wydzielane przez narządy: ciała sercowate i ciała przyległe (przy mózgu) i gruczoł protorakalny (tułów). Ciała sercowate wytwarzają hormon protorakotropowy (PTTH), który pobudza gruczoł protorakalny do wytwarzania hormonu linienia - ekdyzonu. Ciała przyległe wytwarzają hormon juwenilny, którego stężenie warunkuje zmianę stadium rozwoju.
77
Ekdyzon
Pobudzany przez PTTH, pod jego wpływem nabłonek odrzuca stary oskórek i wytwarza nowy, który w zależności od poziomu hormony juwenilnego może być larwalny, poczwarkowy lub imaginalny.