stawonogi Flashcards

1
Q

Podtypy

A

skorupiaki, szczękoczułkopodobne, tchawkodyszne

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Ogólna budowa ciała (metameria)

A

Ciało podzielone na segmenty i ich zespoły zwane tagmami: głowa, tułów, odwłok - u niektórych tagmy łączą się albo ulegają redukcji i powstaje np. głowotułów, a u wijów brak odwłoka

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Jaki typ metamerii wykazują

A

Heteronomiczna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Odnóża - ogólnie

A

Wyrastają z boków ciała, są zbudowane z odcinków połączonych stawami, pierwotnie każdy z segmentów (oprócz ostatniego i pierwszego) miał odnóża kroczne, ale w wyniku ewolucji uległy one zmianie i przystosowały się do pełnienia różnych funkcji.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Typy odnóży i ich funkcje

A

Odnóża głowowe - narządy zmysłów (czułki), pobieranie pokarmu (szczęki)
Odnóża tułowiowe - narząd ruchu
Odnóża odwłokowe - rozmnażanie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Rozwój zarodkowy

A

To zwierzęta trójwarstwowe o symetrii dwubocznej

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Jama ciała

A

Przestrzeń między narządami wypełnia jama ciała powstała z połączenia jamy pierwotnej z wtórną - miksocel, który wypełnia hemolimfa

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Podtypy i ich opis

A

Skorupiaki - głównie wodne (<lądowe), <1mm-3m
Pajęczaki - głównie lądowe (<wodne), <1mm-18cm
Owady - głównie lądowe (<wodne), <1mm-18cm
Wije - lądowe, <1mm-40cm

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Modyfikacje aparatów gębowych

A

Gryzący (pierwotny)(szarańczaki) - pobieranie pokarmu stałego
Gryząco-liżący (pszczoła) - rozdrabnianie pyłku, urabianie wosku, wysysanie nektaru
Liżący (mucha) - zlizywanie uprzednio rozpuszczonego pokarmu
Kłująco-ssący (komar) - przebicie powłoki ciała, wysysanie soków
Ssący (motyl) - wysysanie nektaru

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Modyfikacje odnóży

A

Kroczne (pierwotne) - ruch kroczny, bieganie
Skoczne - długie, silne udo, długi skok
Grzebne (turkuć podjadek) - grube, spłaszczone, drążenie korytarzy w glebie
Chwytne (modliszki) - wydłużone biodro, aparat chwytny (udo, goleń), chwytanie, przetrzymywanie ofiary
Pływne (pływak żółtobrzeżek) - spłaszczone wiosła, pływanie
Czepne (wszy) - wyrostek na goleni, stopa z pazurkiem, utrzymywanie się na włosach

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Pokrycie ciała

A

Ciało pokrywa oskórek (kutykula), która jest wytworem nabłonka

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Oskórek

A

Zbudowany z chityny, białek i lipidów, jest praktycznie nieprzepuszczalny dla wody i gazów, chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi i substancjami chemicznymi. Pełni funkcje szkieletu zewnętrznego. Funkcja ochronna i przyczep dla mięśni.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Dlaczego oskórek pełni funkcję szkieletu zewnętrznego?

A

Od wewnątrz przyczepione są do niego mięśnie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Oskórek - ułożenie

A

Jest zbudowany z twardych płytek połączonych miękką błoną, która umożliwia przemieszczanie się segmentów względem siebie.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Karapaks

A

U skorupiaków i pajęczaków grzbietowa część głowotułowia tworzy jednolitą twardą okrywę - karapaks.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Linienie, co umożliwia, jak

A

Umożliwia wzrost zwierzęcia, okresowo zrzucany jest oskórek.
Stary pancerz pęka, zwierzę wysuwa się z niego z nowym, miękkim oskórkiem i następuje szybki wzrost ciała, a następnie oskórek twardnieje.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Linienie - czego dotyczy

A

Wszystkich okrytych nim części ciała, jelit przedniego i tylnego i dróg oddechowych

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Linienie - ile czasu

A

U niektórych stawonogów linienie następuje przez całe życie, ale niektóre kończą z nim po osiągnięciu dojrzałości płciowej

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Mięśnie

A

Zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Nie ma wora powłokowo-mięśniowego, mięśnie nie tworzą jednolitej warstwy, ale dzielą się na odrębne grupy z rozmaitymi funkcjami.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Skrzydła

A

Występują u większości owadów, nie pochodzą od odnóży, tylko są wytworami powłoki ciała - uwypukleniami nabłonka i oskórka.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Narządy świetlne

A

Powłoka ciała niektórych owadów (świetlikowate) wytwarza narządy świetlne, służące do wabienia ofiar albo parterów. Mają postać gruczołów wytwarzających substancję lucyferynę, która w procesie utleniania wytwarza światło.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Skrzydła owadów

A

Pierwotnie bezskrzydłe - rybiki, wtórnie bezskrzydłe - wszy
2 pary skrzydeł błoniastych (ważka)
1 para skrzydeł błoniastych, 1 para przezmianek (komary)
1 para skrzydeł błoniastych, 1 para pokryw (chroni w spoczynku)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Przezmianki

A

Narządy równowagi, zredukowane skrzydła

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Ruch stawonogów

A

Ruch wiosłowy (wioślarki) - odpowiednio zmodyfikowane odnóża o dużej powierzchni działają jak wiosła
Ruch ślizgowy (topik) - wykorzystuje zjawisko napięcia powierzchniowego aby chodzić po wodzie
Ruch kroczący
Aktywny lot

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Q

Budowa wewnętrzna stawonogów - wyjątki

A

Skorupiaki - gruczoł wydalniczy (zielony) na przodzie, bez cewek Malpighiego
Pajęczaki - gruczoł jadowy, ślinowy, przędny, cewki Malpighiego
Tchawkodyszne - gruczoł ślinowy, wole, cewki Malpighiego, mózg, bez gruczołu wątrobowo-trzustkowego

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
26
Q

Układ pokarmowy stawonogów

A

Składa się z jelita przedniego, środkowego i tylnego, pierwszy i ostatni odcinek wyścieła chitynowa kutykula.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
27
Q

Jelito przednie

A

Jama gębowa, gardziel, przełyk, czasami wole oraz żołądek.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
28
Q

Odnóża gębowe

A

Znajdują się przy otworze gębowym i umożliwiają pobieranie pokarmu.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
29
Q

Co jeszcze wchodzi w skład przewodu pokarmowego

A

Gruczoły wytwarzające enzymy trawienne

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
30
Q

Żołądek żujący

A

U skorupiaków, jego przednia część jest wysłana chitynowymi listewkami, które rozcierają pokarm, a tylna szczelinami filtrującymi.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
31
Q

Trawienie pokarmu

A

Enzymatyczne trawienie pokarmu zachodzi w jelicie środkowym, do którego otwiera się gruczoł wątrobowo-trzustkowy. U owadów i wijów pokarm jest rozkładany za pomocą gruczołu ślinowego w gardzieli. W wole owadów zachodzi wstępne trawienie i magazynowanie pokarmu.

32
Q

Układ pokarmowy - pajęczaki

A

Odznaczają się silnie umięśnioną gardzielą, która jest pompą ssącą. Wprowadzają one do ciała ofiary wydzielinę gruczołów ślinowych i jadowych, które przekształcają ofiarę w płynną masę, którą potem zasysają przez gardziel.

33
Q

Inne funkcje gruczołu ślinowego

A

U gąsienic motyli przekształcają się w gruczoły przędne wytwarzające nici do kokonu.

34
Q

Odżywanie się stawonogów

A

Skorupiaki - roślinożercy, drapieżniki, padlinożercy, filtratory i wszystkożercy
Pajęczaki - drapieżniki
Wije - roślinożercy, drapieżniki, saprofagi
Owady - każdy rodzaj pokarmu

35
Q

Skrzela - ogólnie

A

Cienkościenne, silnie ukrwione wyrostki znajdujące się na tułowiu, odnóżach lub odwłoku

36
Q

Skrzela - 2 typy

A

Skrzela zewnętrzne (rozwielitki)
Skrzela wewnętrzne - umiejscowione wewnątrz komór skrzelowych i osłonięte bocznymi częściami pancerza (rak)

37
Q

Narządy wymiany gazowej stawonogów lądowych

A

Płucotchawki albo tchawki

38
Q

Płucotchawki

A

Występują u skorpionów i części pająków. To komory umiejscowione na odwłoku, zawierające cienkie, ułożone równolegle blaszki, w których krąży hemolimfa, a między nimi przepływa powietrze.

39
Q

Tchawki

A

Występują u części pajęczaków, owadów i wijów. Mają postać silnie rozgałęzionych rurek docierających do wszystkich komórek.

40
Q

Tracheole

A

Najcieńsze rozgałęzienia tchawek, wypełnia je płyn, w którym rozpuszczają się gazy oddechowe (O2, CO2), dzięki czemu dyfuzja gazów między tchawkami a otaczającymi tkankami zachodzi efektywniej.

41
Q

Worki powietrzne

A

Są wytwarzane w sąsiedztwie narządów wymagających dużej ilości tlenu przez rozszerzanie tchawek. To cienkościenne worki powietrzne.

42
Q

Co zapewnia system tchawek

A

Wymianę gazową oraz efektywny transport gazów oddechowych.

43
Q

Skrzelotchawki

A

Mają je larwy niektórych owadów. To znajdujące się na odwłoku lub tułowiu wyrostki z zamkniętymi tchawkami wewnątrz. Tlen przenika do nich na drodze dyfuzji.

44
Q

Skrzela fizyczne - ogólnie

A

Mają je niektóre stawonogi wtórnie wodne. To duże pęcherze powietrza atmosferycznego, wciągane pod wodę podczas nurkowania i umiejscowione w pobliżu przetchlinek.

45
Q

Skrzela fizyczne - działanie

A

W miarę zużywania tlenu pęcherz absorbuje ten gaz z otaczającej wody i usuwa do niej dwutlenek węgla.

46
Q

Układ krwionośny - jaki

A

Stawonogi mają otwarty układ krwionośny (hemolimfa wylewa się z naczyń do jamy ciała)

47
Q

Ruch hemolimfy

A

Zapewniają go rytmiczne skurcze serca, otoczonego woreczkiem osierdziowym.

48
Q

Ostia

A

Otwory znajdujące się w ścianie serca, zaopatrzone w zastawki, przez które hemolimfa dostaje się do jego wnętrza

49
Q

Odprowadzanie hemolimfy

A

jest ona odprowadzana do jamy ciała tętnicami, a następnie zbierana z niej przez naczynia żylne i wprowadzana do worka osierdziowego.

50
Q

Kolor hemolimfy

A

Bezbarwny lub żółty u owadów - brak barwników (tlen dociera do tkanek systemem tchawek)
Niebieski - hemocyjanina
Czerwony - hemoglobina

51
Q

Przetchlinki

A

Otwory prowadzące do płucotchawek i tchawek

52
Q

Które narządy oddechowe są zależne od układu krwionośnego

A

Płucotchawki, skrzela - układ krwionośny rozprowadza gazy oddechowe po ciele
Tchawki - niezależne

53
Q

Oddychanie - skorupiaki

A

Hemolimfa dostaje się do skrzeli naczyniami doprowadzającymi. Przez cienkie ściany narządów zachodzi dyfuzja tlenu z wody do hemolimfy i dwutlenku węgla w kierunku przeciwnym. Następnie bogata w tlen hemolimfa przepływa przez naczynia odprowadzające do worka osierdziowego i serca, które rozprowadza tlen po ciele.

54
Q

Oddychanie - pajęczaki

A

Hemolimfa napływa z jamy ciała do wnętrza płucotchawek. Tam zachodzi dyfuzja tlenu z powietrza do blaszek i dwutlenku węgla w kierunku przeciwnym. Hemolimfa bogata w tlen wpływa ostami do serca, skąd jest rozprowadzana po cały ciele.

55
Q

Oddychanie - owady i wije

A

Powietrze dociera do tchawek przez przetchlinki. ścianki tchawek mają wzmocnienia wewnętrzne w postaci chitynowych spirali, które utrzymują drożność ich systemu. Ruch powietrza odbywa się dzięki rytmicznym skurczom ścian ciała.

56
Q

Układ nerwowy - podstawowy

A

Zwoje nadprzełykowe i podprzełykowe, obrączka okołoprzełykowa i odchodzące 2 pnie nerwowe, które tworzą drabinkę ze spoidłąmi poprzecznymi albo zlewają się w brzuszny łańcuszek nerwowy. Na pniach nerwowych znajdują się zwoje segmentalne.

57
Q

Modyfikacje układu nerwowego

A

U pajęczaków zwój nadprzełykowy, podprzełykowy i brzuszny łańcuszek nerwowy zlewają się ze sobą, tworząc zwartą masę okołogardzielową.
U owadów z połączenia zwoju nadprzełykowego i kilku pierwszych zwojów segmentalnych tworzy się mózg.

58
Q

Narządy zmysłów

A

Na ogół bardzo dobrze rozwinięte i zróżnicowane.
fotoreceptory -oczy
chemoreceptory - narządy smaku i węchu
mechanoreceptory - włoski czuciowe (reagują na dotyk, ciśnienie wody, powietrza) i narząd tympalny, czułki, statocysty

59
Q

Fotoreceptory

A

Oczy złożone składają się z dużej liczny ommatidiów, wytwarzających obraz mozaikowy, będący sumą obrazów powstałych w poszczególnych ommatidiach. Stawonogi mogą mieć oczy złożone, oczy proste lub oba typy oczu.

60
Q

Ommatidium

A

Jednakowe, ciasno upakowane elementy oka złożonego. Zbudowane z aparatu optycznego załamującego światło, a także komórek receptorowych i barwnikowych.

61
Q

Oko złożone

A

Odróżnia kolory i zmiany natężenia światła oraz pozwala na rozpoznawanie kształtów. Jakość zależy od liczby ommatidiów (kilka do 30 tys.)

62
Q

Czułki

A

Narządy węchu, u samców owadów wyłapują feromony płciowe z powietrza

63
Q

Narządy tympalne

A

Umożliwiają rejestrowanie dźwięku, u owadów na odnóżach w formie cienkich, kutykularnych błon, rozpiętych w specjalnych jamkach pancerza

64
Q

Układ wydalniczy

A

Narządami wydalania i osmoregulacji są przekształcone metanefrydia.

65
Q

Metanefrydia

A

Składają się one z pęcherzyka i kanału wydalniczego, zakończonego otworem wydalniczym. Ich nazwy zależą od miejsca ich ujścia.
Skorupiaki- podstawa czułków - gruczoły czułkowe, okolice szczęk - gruczoły szczękowe.
Pajęczaki - nasada odnóży krocznych - gruczoły biodrowe

66
Q

Cewki Malpighiego

A

Narządy wydalnicze owadów, wijów i niektórych pajęczaków.
To ślepo zakończone, rurkowate uwypuklenia przewodu pokarmowego, wyrastające na granicy jelita środkowego i tylnego.
Zbierają zbędne PPM z jamy ciała, przekazują je do wnętrza przewodu pokarmowego i są usuwane przez otwór odbytowy.

67
Q

Wydalanie - substancja

A

Lądowe - kwas moczowy, ponieważ muszą prowadzić oszczędną gospodarkę wodną i wydalają związki niewymagające rozcieńczenia
Wodne - amoniak

68
Q

Rozmnażanie

A

Wyłącznie płciowe, z reguły są rozdzielnopłciowe, rzadko obojnacze. Zachodzi wyraźny dymorfizm płciowy (różnice w budowie narządów, samice większe od samców). U niektórych gatunków występuje partenogeneza (mszyce) i heterogonia.

69
Q

Budowa narządów płciowych

A

Gonady mogą być parzyste lub nieparzyste, odchodzą od nich przewody wyprowadzające, zakończone otworami płciowymi lub narządek kopulacyjnym.

70
Q

Pokładełko

A

Specjalny narząd w postaci rurki, umożliwiający składanie jaj np. w glebie, w innych zwierzętach, dzięki któremu larwy są bezpieczne i mają zapewnione pożywienie. Znajduje się w okolicy otworów płciowych u samic wielu owadów.

71
Q

Zapłodnienie

A

U gatunków wodnych zachodzi zapłodnienie zewnętrzne, a u lądowych wewnętrzne.

72
Q

Rodność

A

Większość stawonogów jest jajorodne, skropiony są żyworodne

73
Q

Rozwój

A

W rozwoju złożonym obserwuje się przeobrażenie (metamorfozę), wyróżnia się dwa jego typy: zupełne i niezupełne

74
Q

Przeobrażenie niezupełne

A

Nie występuje poczwarka. Postać dorosła składa jaja, z których wykluwają się larwy podobne do imago i różniące się jedynie szczegółami (brak skrzydeł, wielkość, proporcje, niedojrzałość płciowa) Z każdym kolejnym linieniem larwa staje się coraz bardziej podobna do imago.

75
Q

Przeobrażenie zupełne

A

Występuje poczwarka. Postać dorosła składa jaja, z których wykluwa się larwa całkowicie niepodobna do imago i przechodzi ona linienie, aby następnie przekształca się w poczwarkę i następuje przebudowa wszystkich narządów. Po przepoczwarzeniu powłoki poczwarki pękają i wychodzi imago.

76
Q

Hormonalna regulacja linienia owadów

A

Linienie kontrolują substancje wydzielane przez narządy: ciała sercowate i ciała przyległe (przy mózgu) i gruczoł protorakalny (tułów). Ciała sercowate wytwarzają hormon protorakotropowy (PTTH), który pobudza gruczoł protorakalny do wytwarzania hormonu linienia - ekdyzonu. Ciała przyległe wytwarzają hormon juwenilny, którego stężenie warunkuje zmianę stadium rozwoju.

77
Q

Ekdyzon

A

Pobudzany przez PTTH, pod jego wpływem nabłonek odrzuca stary oskórek i wytwarza nowy, który w zależności od poziomu hormony juwenilnego może być larwalny, poczwarkowy lub imaginalny.