rzeźba Flashcards
Zapotrzebowanie na rzeźbę w XVII wieku w Rzymie było bardzo duże.
Kończono prace
nad rozbudową Bazyliki Świętego Piotra, która wymagała odpowiedniego wyposażenia.
W nowo budowanych kościołach powstawały liczne ołtarze i kaplice. Tworzono nagrobki nieraz z grupami postaci o kompozycji piramidalnej, dla któ-
rych inspiracją było mauzoleum Medyceuszy we Florencji – dzieło Michała Anioła.
Wzrastało zapotrzebowanie na rzeźby portretowe. Doprowadzono do miasta wodę wyremontowanymi akweduktami i na terenie Rzymu pojawiły się jej liczne ujęcia, któ-
re wymagały odpowiedniej oprawy w postaci rzeźbiarsko-architektonicznych fontann.
Światło i woda stały się dla artystów tworzywem niemal rzeźbiarskim. Strumienie wody
w budowanych fontannach były elementem równie dekoracyjnym, jak same posągi.
Rzeźbami zdobiono nowe lub remontowane mosty nad Tybrem, podobnie jak powstające
założenia urbanistyczne
włoska rzeźba barokowa
Materiałem rzeźbiarskim najczęściej był kamień, zwłaszcza marmur, oraz brąz. W dekoracjach wnętrz kościołów i pałaców pojawiły się sztukaterie wykonywane ze stiuku, czyli
szybko schnącej mieszaniny gipsu, wapna, kleju i piasku, a także pyłu marmurowego oraz
wody. Przepych uzyskiwano dzięki złoceniom. W rzeźbie, podobnie jak w architekturze,
istotną rolę odgrywała otaczająca ją przestrzeń. We wnętrzach stosowano odpowiednio
umieszczone tzw. studnie świetlne, czyli ukryte okna, które kierowały punktowo blask
na określoną rzeźbę lub grupę rzeźbiarską.
Rzeźba włoska XVII i początków XVIII wieku nie była jednorodna stylowo.
Można
w niej wyróżnić dwa wyraziste nurty. Pierwszy – barokowy, pełen dynamiki i ekspresji,
wyrażała twórczość Giovanniego Lorenza Berniniego, drugi – klasycyzujący reprezentował Alessandro Algardi. Cechą wspólną rzeźb powstałych w obu nurtach była inspiracja
antykiem i wierne, mimetyczne naśladowanie natury. O ile jednak Algardi nawiązywał
do antyku klasycznego – z jego spokojnymi, idealnie harmonijnymi formami – Bernini
był zwolennikiem antyku hellenistycznego, pełnego patosu i ekspresji.
Nicola Salvi, fontanna di Trevi w Rzymie
Największa z rzymskich fontann, arcydzieło późnego baroku, jest bardzo rozbudowaną kompozycją
architektoniczno-rzeźbiarską. W XVIII wieku echa rzeźby berniniowskiej ożyły podczas wykonywania monumentalnej
fontanny di Trevi w Rzymie. Jej pierwsze projekty stworzył Bernini. Ostatecznie jednak zrealizowano koncepcję architekta Nicoli Salviego, która łączyła klasycyzującą oprawę architektoniczną z wykonanymi przez różnych artystów rzeźbami nawiązującymi do stylu Berniniego. Klasyczna fasada pałacowa, o części centralnej wzorowanej na łuku
triumfalnym, wznosi się nad skałami, z których tryskają strumienie wody. Centralną postacią jest
Okeanos, który stoi na rydwanie zaprzężonym w hippokampy – stwory hybrydalne powstałe z połączenia
konia i ryby. Towarzyszą mu dwa trytony o ludzkim torsie i rybim ogonie, które symbolizują odmienne
stany natury: ciszę morską i sztorm. Cztery posągi umieszczone na szczycie pałacowej fasady
to personifikacje czterech pór roku, a kobiece sylwetki w niszach są alegoriami Zdrowia i Obfitości.
Najsłynniejszym uczniem Berniniego w zakresie rzeźby był Ercole Ferrata.
Wykonał on
m.in. figurę św. Agnieszki dla rzymskiego kościoła Santa Agnese, postacie aniołów na Ponte di
San Angelo w Rzymie oraz wystrój kaplicy św. Elżbiety w katedrze wrocławskiej
Obok dynamicznych barokowych rzeźb Giovanniego Lorenza Berniniego powstawały
dzieła bardziej klasyczne i powściągliwe.
W Rzymie tworzył je Alessandro Algardi,
znaczący konkurent Berniniego. Wywodził się on z Bolonii z kręgu Akademii Carraccich.
Za czasów Innocentego X pełnił funkcję nadwornego rzeźbiarza papieskiego. Cechy twórczości Algardiego to dążenie do form klasycznych, spokój, harmonia, wnikliwe studium
natury oraz umiejętność oddawania cech psychiki postaci. Mimo że jego dzieła nie były
tak dynamiczne, jak te stworzone przez Berniniego, nawiązywał on do stylu konkurenta.
Przykładem tego jest rzeźba przedstawiająca siedzącego na tronie papieża Innocentego X,
której inspiracją był nagrobek Urbana VIII. Dla Bazyliki Świętego Piotra Algardi wykonał
nagrobek Leona XI oraz relief Spotkanie papieża Leona Wielkiego z Attylą.
Alessandro Algardi
Spotkanie papieża
Leona Wielkiego z Attylą
Relief umieszczony
w Bazylice Świętego Piotra,
przy ołtarzu św. Leona ukazuje
rozgrywającą się w V wieku
nad brzegiem Padu scenę
przepędzenia Attyli przez
papieża Leona I Wielkiego.
Pod wpływem wizji,
w której na niebie ukazali
się apostołowie Piotr i Paweł
z mieczami wyciągniętymi
przeciw wodzowi Hunów,
Attyla wycofał się
i Rzym został ocalony.
Relief o wysokości 7,5 m
charakteryzuje zróżnicowanie
głębokości modelunku,
a postacie pierwszoplanowe
wydają się występować
z płaszczyzny tła.
