Malarstwo iluzjonistyczne Flashcards
Andrea Pozzo, fresk na sklepieniu kościoła San Ignazio (św. Ignacego) w Rzymie.
W absydzie namalował on sceny z życia św. Ignacego Loyoli, a sklepienie poświęcił
jego apoteozie. San Ignazio jest jednym z nielicznych kościołów barokowych, którego
skrzyżowanie nawy głównej z transeptem nie jest sklepione kopułowo. Było to spowodowane decyzją papieża, który nie wyraził zgody na kopułę ze względu na sąsiedztwo
żeńskiego klasztoru. Kopuły takie są zwykle dwupowłokowe i umożliwiają wejście na
latarnię. Tymczasem znajdujące się obok klaryski były zakonem kontemplacyjnym ze ścisłą
regułą, zatem nikt nie mógł się przyglądać ich życiu. To spowodowało, że Pozzo namalował
kopułę na przecięciu nawy z transeptem, stosując liczne triki perspektywiczne. Podobne
rozwiązanie powtórzył także w kościele Jezuitów w Wiedniu
Andrea Pozzo, fresk Alegoria dzieła misyjnego jezuitów w kościele San Ignazio w Rzymie
Na środku sklepienia nawy artysta przedstawił Świętą Trójcę, od której promień światła biegnie
do św. Ignacego unoszonego na obłokach przez anioły, a następnie dzieli się na 4 promienie, które
skierowane są ku alegorycznym przedstawieniom czterech stron świata, ukazanych na granicy
świata rzeczywistego i namalowanego. Oświetlone promieniem personifikacje kontynentów
zwracają się ku świętemu, któremu zawdzięczają wyzwolenie z herezji i bałwochwalstwa.
Rzeczywiste elementy architektury przechodzą w architekturę namalowaną, zacierając granice
między realną przestrzenią kościoła a malowidłem. W dziele tym artysta zastosował perspektywę
linearną, w której wszystkie linie biegną w głąb, ku jednemu punktowi.
Najważniejszym przedstawiecielem malarstwa iluzjonistycznego był Andrea Pozzo
(1642–1709),
który zasłynął jako mistrz kwadratury. Ten jezuicki zakonnik jest autorem
ogromnego fresku na sklepieniu kościoła San Ignazio (św. Ignacego) w Rzymie.
Pietro da Cortona, fresk Triumf Boskiej Opatrzności w Salone Grande Palazzo Barberini w Rzymie
Fresk ma skomplikowany program ikonograficzny. Nawiązuje do poematu, którego twórcą był
Francesco Bracciolini, nadworny poeta rodu Barberinich. Opisuje on zwycięską walkę cnót
z przywarami. Główną postacią fresku jest kobieta – Divina Providentia (Boska Opatrzność), której
towarzyszą personifikacje cnót: Sprawiedliwości, Miłosierdzia, Prawdy i Czystości. Opatrzność
trzyma berło, a drugą ręką wskazuje na cnoty teologiczne: Wiarę, Nadzieję i Miłość, podtrzymujące
wieniec laurowy z motywem trzech pszczół nawiązujących do herbu Barberinich. Fresk jest
apoteozą rodu, z którego pochodził papież Urban VIII.
Jednym
z przedstawicieli malarstwa iluzjonistycznego był Pietro Berrettini, znany jako Pietro
da Cortona,
architekt i dekorator oraz autor Traktatu o malarstwie. Namalował on freski
w Palazzo Barberini oraz w Palazzo Pamphilj w Rzymie. W pierwszym z nich, na
plafonie, czyli podniebnej części sufitu lub sklepienia, przedstawił Triumf Boskiej Opatrzności,
w drugim zilustrował ostatni etap wędrówki Eneasza, który po zburzeniu Troi udał się
do Italii i podbił Lacjum. Obydwa dzieła mają charakter iluzjonistyczny. Zacierają się
w nich granice między architekturą, rzeźbą i malarstwem. Na efekt ten wpływają: kontrasty
światłocieniowe i śmiałe skróty perspektywiczne. We fresku w Palazzo Pamphilj artysta
podzielił sklepienie na liczne strefy, z których część stanowią ujęcia w typie quadro riportato,
na które miał wpływ Annibale Carracci.
Zapoczątkowane w renesansie w dziełach Andrei Mantegny malarstwo iluzjonistyczne
znalazło swoich kontynuatorów w okresie baroku.
W nurcie tym istotnym sposobem
komponowania dzieł było dzielenie ściany na mniejsze obszary, które ograniczano iluzjonistycznie opracowanymi ramami. Zabieg ten nazywano quadro riportato.
