Ruch, sen i ból Flashcards
Główne rodzaje czynności ruchowych
- reakcje posturalne - utrzymanie postawy ciała w zależności od wykonywanej czynności, stanie siedzenie
- czynności lokomocyjne - zespół odruchów umożliwiających przemieszczanie (chodzenie, pełzanie, czołganie itp)
- czynności manipulacyjne - stosowane przez zwierzęta do zdobywania np. obrony, pokarmu, partnera, dóbr
Rodzaje ruchów
- odruchy - są wrodzone i zwykle mimowolne, np. ssanie u noworodka, odruch kolanowy, zwężanie i powiększanie źrenicy, rdzeń kręgowy
- nawyki ruchowe - mogą być wrodzone (np. reakcja ucieczki) lub nabyte (jazda na rowerze) móżdżek, jądro postawy
- ruchy dowolne - są świadome, podlegają naszej woli w przeciwieństwe do ruchów mimowolnych, np. picie kawy z kubka
- ruchy kierowane - ruchy ulegają modyfikacji, można je zatrzymać, istotne jest sprzężenie zwrotne
- ruchy balistyczne- nie ulegają modyfikacji, nie można ich zatrzymać (odruch kolanowy), sprzężenie zwrotne nie jest istotne
Definicja aktu ruchowego
Akt ruchowy = program ruchowy, reprezentacja sekwencji ruchów koniecznych do osiągnięcia celu czy wykonania działania, inaczej mówiąc sekwencja ruchów następujących po sobie (układ ruchów)
Główne elementy układu ruchowego
• kości
• stawy
• mięśnie
Mięśniami steruje układ nerwowy, a system ruchowy ma organizację hierarchiczną (na różnych piętrach)
Rodzaje mięśni
- mięśnie gładkie (układ trawienny, narządy wewnętrzne) - mięśnie szkieletowe (ruchy ciała), w ich skład wchodzą mięśnie antagonistyczne, działające przeciwstawnie, np. zginacz i prostownik
- mięsień sercowy (zarówno mięśnie gładkie jak i szkieletowe)
Rodzaje włókien mięśniowych
- włókna szybkokurczliwe, które szybko pracują i szybko się męczą, są anaerobowe, nie potrzebują tlenu na bieżąco, dlatego zaciągają dług tlenowy (stąd zakwasy)
- włókna wolnokurczliwe działające odwrotnie, wolno pracują i wolno się męczą, są aerobowe - w czasie skurczu zużywają tlen
Podstawowa reakcja mięśniowa (schemat)
- Reakcja mięśniowa = skurcz w danym włóknie mięśniowym
* Mechanizm: neuron ruchowy → wydzielanie acetylocholiny → pobudzenie receptorów we włóknie → skurcz mięśnia
Odruch i łuk odruchowy
Odruch - automatyczna reakcja mięśni na stymulację
Łuk odruchowy - pętla biegnąca od pobudzenia neuronu czuciowego do reakcji mięśnia
Rodzaje odruchów
- odruchy proste - monosynaptyczne, neuron czuciowy i ruchowy
- odruchy złożone - polisynaptyczne, trzy neurony: neuron czuciowy, ruchowy i interneuron
- odruchy somatyczne - odpowiadają za nie mięśnie szkieletowe
- odruchy wegetatywne - odpowiadają za nie mięśnie gładkie
Proprioreceptory i dwa mechanizmy: rozciągania i skurczu
- proprioreceptor: receptor wykrywający położenie lub ruch mięśnia, wysyła sygnały do rdzenia kręgowego, który może korygować położenie mięśnia.
mięsień jest rozciągnięty→ proprioreceptor wysyła synał do rdzenia→ rdzeń wysyła sygnał do mięśnia o jego skurczu→ skurcz mięśnia
Mechanizm odruchu kolanowego
- Mechanizm odruchu kolanowego: uderzenie młoteczkiem w kolano (ścięgno mięśnia czworogłowego uda poniżej rzepki) → rozciągnięcie mięśnia prostownika uda → rozciągnięcie wrzeciona mięśniowego → neuron czuciowy → rdzeń → neuron ruchowy → skurcz mięśnia prostownika uda → wyprost nogi
- Odruch jest niepatologiczny jeśli zachodzi, dzieje się poza kontrolą mózgu
- Jeśli dojdzie do uszkodzenia mózgu, odruch nie zachodzi
Droga „co” i „jak” w kontekście zaburzeń
- Autorzy: Goodale i Milner
- Strumień brzuszny, droga „co”: – analiza cech obiektu – rozpoznanie obiektu – płat skroniowy
• Strumień grzbietowy, droga „jak”: – lokalizacja obiektu i wykonywanie precyzyjnych ruchów (zadania) – płat ciemieniowy ma silne połączenia z płatem czołowym
Nerwowy system ruchowy i jego struktury (schematy z wykładów)
• System ruchowy jest złożony z wielu struktur współpracujących ze sobą
• Składa się z następujących elementów ośrodkowego układu nerwowego:
– kora mózgu: czołowa, ciemieniowa, skroniowa
– jądra podstawy
– móżdżek
– pień mózgu
– rdzeń kręgowy
Funkcje obszarów korowych dla ruchu
Płaty skroniowe:
• zbieranie informacji potrzebnych do ustalenia celów strategicznych, rozpoznawanie obiektów
Płaty ciemieniowe:
• przetwarzanie na bieżąco danych potrzebnych do realizacji celu, monitorowanie pozycji ciała względem otoczenia
Płaty czołowe:
• programowanie ruchów i realizacja celu
• wykonywanie ruchów = sterowanie systemem ruchowym, pobudzanie pośrednie mięśni przez rdzeń kręgowy
Budowa i funkcje płatów czołowych funkcje
• M1 = organizacja somatotopowa, steruje drogą korowo-rdzeniową (droga piramid), informacja dociera do motoneuronów mięśni tułowia, lateralizacja
• M2 = akty ruchowe, połączenia z płatem ciemieniowym i transformacja wzrokowo-ruchowa (położenie punktu docelowego ruchu i pozycji ciała)
• SMA = kontrola ruchowa, czyli płynne sekwencje ruchowe
• FEF = ruchy gałek ocznych
• PFC = wyższe funkcje kontrolne poznawcze i ruchowe, planowanie oraz organizacja aktywności sprawczej
budowa
• Pierwszorzędowa kora ruchowa = M1 (MC, ang. motor cortex)
• Kora przedruchowa = M2 (PMC, ang. premotor cortex)
• Przyśrodkowa część PMC, czyli dodatkowe pole ruchowe = SMA (ang. supplementary motor area)
• Okolica okoruchowa = FEF (ang. frontal eye field)
• Kora przedczołowa = PFC (ang. prefrontal cortex)
Organizacja somatotopowa
Rozmieszczenie komórek w jakiejś strukturze mózgu, które odpowiada przestrzennemu rozmieszczeniu części ciała
Części ciała znajdujące się blisko siebie są reprezentowane w nieodległych miejscach tej struktury
Przykładem jest homunkulus ruchowy lub czuciowy
Organizacja tego typu jest pewnego rodzaju odpowiednikiem organizacji retinotropowej, czyli rozmieszczenia neuronów siatkówki odpowiadającego rozmieszczeniu neuronów w korze V1.
Dwie drogi korowo-rdzeniowe
Droga grzbietowo-boczna:
• biegnie od M1 oraz jądra czerwiennego
• steruje zewnętrznymi regionami ciała np. palce • jest kontralateralna, krzyżuje się w wybrzuszeniach rdzenia przedłużonego (piramidach = stąd nazwa drobi piramidowe)
Droga brzuszno-przyśrodkowa:
• biegnie od M1, SMA, innych części kory oraz jądra przedsionkowego
• steruje mięśniami szyi, barków i tułowia
• jest kontra- i ipsilateralna
Funkcje móżdżku dla ruchu
- Precyzja i synchronizacja czasowa ruchów (np. pisanie odręczne, mówienie, klaskanie)
- Tworzenie nowych programów ruchowych, przekształcających sekwencje pojedynczych ruchów w skoordynowaną całość
- Wykorzystywanie informacji zwrotnych podczas wykonywania ruchów
- Tworzenie automatyzmów ruchowych
- Pewne aspekty uwagi np. wykrywanie bodźców pojawiających się w nowym punkcie skupienia uwagi
Próba „palec-nos”
Próba palec-nos ma dużą wartość diagnostyczną np. uszkodzeniu móżdżku, w których obserwujemy drżenie zamiarowe uniemożliwiające dokładne wycelowanie i dotknięcie nosa.
Funkcje jąder podstawy dla ruchu
• Główne funkcje to:
– przechowywanie informacji sensorycznych
– wykorzystywanie przechowywanych informacji do sterowania ruchem
– uczenie się reguł – łączenie sekwencji ruchów w płynną i zautomatyzowaną całość
– ważne są, gdy trzeba podjąć decyzję o wykonaniu lub zahamowaniu jakiejś reakcji