Physiological Acoustics Flashcards
Cfare jane valet e zerit; sa eshte frekuenca e valeve te zerit
Valet e zerit jane vale gjatesore
Frekuenca 16Hz-20kHz
Kur kemi infraze dhe kur ultraze
Infraze kemi ne valet mekanike me frekuenca nen 16kHz
Ultraze kemi ne valet mbi 20kHz e deri MHz
Kush merret per burim te valeve te zerit
Telat e terhequr, shkopinjte, gypat e ajrit, pllakat dhe membranat akustike
Si krijohen valet e zerit
Krijohen kur ne veprimin e ndonje trupi lekundes, qe jep crregullim te ekuilibrit te molekulave te ndonje mesi elastik
Si behet lekundja e molekulave
Behet rreth pozicionit te ekuilibrit duke i percjell nderrimet e shtypjes dhe dendesise, te cilat krijojne vale akustike qe perhapen me shpejtesi te caktuar
Cfare jane valet akustike
Jane vale gjatesore, ndersa te trupat e ngurte valet e zerit mund te perhapen edhe me vale terthore
Cfare mund te jete zeri
Zeri mund te jete i thjesht, perkatesisht tingull i paster dhe ze i perbere
Si eshte zeri i thjeshte
Zeri i thjeshte eshte zeri te i cili nderrimet e dendesise se molekulave, perkatesisht i shtypjes jane sinusoide,me frekuence te caktuar
Kur eshte toni me i larte
Kur frekuenca eshte me e madhe
Ku shkruhen frekuenca dhe amplituda ne sistemin e koordinatave
Frekuenca ne apshise kurse amplituda ne ordinata
Cka jane zerat e perbere
Zerat e perbere jane dukuri periodike te perbera nga lekundjet harmonike themelore, qe kane amplituda dhe faza te ndryshme
Kur lekundjet e zerit nuk jane periodike
Kur spektri i frekuencave paraqitet me nje numer te pakufishem te frekuencave dhe keshtu krijohet spektri kontinual i frekuancave, qe i pergjigjet zhurmes
Si behet analiza e valeve te zerit
Me rende Furie si dhe me ane te osciloskopit katodik
Cka jane valet akustike
Lekundesit qe krijojne ngjeshjen dhe rrallimin e molekulave te mjedisit me amplituda te vogla jne vale akustike.
Cfare shtypje krijojne valet akustike
Valet akustike krijojne nje shtypje valore qe eshte pasoje e veprimit te valeve mekanike dhe varesisht nga faza e vales, ne mjedis zmadhohet ose zvogelohet shtypja e mjedisit, perkatesisht nderron dendesia
Cka eshte shtypja akustike
Shtypja akustike eshte funksion trigonometrik i sinusit ose i kosinusit, atehere ne gjysmen e pare vjen deri tek rritja e shtypjes, qe eshte me e madhe se ajo atmosferike, por ne pjesen e dyte te periodes ajo eshte me e vogel
Cilat jane amplitudat e valeve akustike qe njeriu i ndjene
Te rendeve 10^-11m deri ne 10^4m
Cka eshte impedanca akustike
Impedanca akustike eshte rezistenca akustike qe valet akustike e hasin gjate perhapjes se tyre. Ngjajshem me fenomenin e rrymes elektrike
Kush e jep shtypjen akustike
E jep prodhimi i shpejtesise se perhapjes se vales c dhe dendesise se mesit dhe shenohet me Za. Ku madhesite c dhe “rro” jane karakteristike te mesit ku perhapet vala
Kur impendaca eshte e pandryshuar
Per mese homogjene, psh inde
Sa eshte impedanca akustike per ajrin ne temperature 20C
Za= rro • c = 414 kg/s m^2
4000 here me e vogel se impedanca e ujit dhe indeve te tjera
Cfare raporti shpreh koeficienti adiabatik
cp/cv ku per ajrin eshte vlera 1.4
Nga kush varet shpejtesia e vales se zerit te gazet
Nuk varet nga shtypja por nga lloji i gazit, shkak i mases molare dhe konstantes ‘gama’ dhe temperatures se gazit. Per te gjitha llojet e gazeve shpejtesia rritet per rrenjen katrore te temperatures
Cka eshte refraksioni
Refraksioni eshte ndryshimi i drejtimit dhe kahut te valeve te zerit shkak i ndryshimit te shpejtesise gjate kalimit neper mese
Pse ne mengjes degjojme me mire
Per shkak te frontit te vales qe eshte me afer tokes
Sa eshte shpejtesia e zerit ne ajer ne shtypje atmosferike 101325 Pa
Per dy temperatura te ndryshme eshte
331.36 m/s
344 m/s
Si bartet energjia e formuar nga burimi i zerit
Bartet si energji mekanike ne distance, ne mese me veti elastike. Pas kesaj vjen deformimi i meseve elastike duke nderruar distanca dhe me kete rast shfaqet energjia potenciale dhe jep ndryshim shtypjeje
Cilat jane dy komponente e energjise akustike
Energjia potenciale qe u takon molekulave qe jane nxjerr nga pozita e ekuilibrit
Energjia kinetike shkak i levizjes
Kur zvogelohet energjia e valeve akustike
Zvogelohet per njesi te siperfaqes, me rritjen e distances se burimit
Cka paraqet intensiteti i zerit
Paraqet energjine mesatare qe kalon neper nje siperfaqe te prerjes terthore S, qe vala e kalon per njesi te kohes
Kur rritet intensiteti i valeve
Me rritjen e frekuences
Cila eshte njesia e intensitetit te zerit
J/sm^2 ose Wm^-2
Me cka shprehet fuqia e vales se zerit
Fuqia e vales se zerit shprehet me prodhimin e energjise dhe shpejtesise se vales, perkatesisht energjia e vales qe kalon, per njesi kohe, neper nje siperfaqe pingule
Nga kush percaktohet lartesia e zerit
Percaktohet nga frekuencat e tij;sa me e madhe frekuenca aq me i larte zeri
Nga kush percaktohet ngjyra e zerit
Nga spektri i frekuencave. Sa me shume harmonike te kete zeri aq me i pershtatshem per veshin eshte
Sipas parimi te reflektimit qka jemi te afte te degjojme
Mund te degjojme zera qe mund te jene me qindra kilometra larg, qe ne vije te drejte nuk do te mund ti degjonim. Konkretisht eksplodimi ne Gerdec qe edhe ndje edhe ne Prishtine
Cilat fenomene shfaqen te valet e zerit gjate perhapjes
Shfaqet fenomeni i interferences dhe difraksionit
Kur shfaqet perforcimi i zerave
Shfaqet kur zeri i reflektuar perhapet ne te njejten kohe me zerin e burimit duke u bashkangjitur mes veti si vale. Degjojme me mire pra ne dhome se sa ne hapesire te hapur sepse burimi i zerit interferon me valet e reflektuara te zerit
Kur shfaqet jehona
Jehona si fenomen akustik shfaqet kur zeri i reflektuar degjohet si burim i pavarur. Me se miri shfaqet kur siperfaqja e reflektuar eshte 17m ne distance larg. Shfaqet edhe ne distanca tjera qe jane shumefishi i gjatesise n•17m
Valet a mund te thehen apo te perdredhen
Po valet mund te thehen apo te perdredhen gjate kalimit neper hapesira me dendesi akustike te ndryshme. Perthyerja ndodh edhe te valet optike. Ndryshe quhet vale transmisione
Kush ndikon ne humbjen e energjise se vales
Ndikon dukuria e rezonances te molekulat, viskoziteti i mesit dhe bartja e nxehtesise
Nga vijne keto humbje te energjise se valeve
Humbja nga dukuria e viskozitetit te MAShT lidhet me forcen e ferkimit, kurse humbjet shkak i nxehtesise eshte ndryshimi i temperatures pergjate perhapjes se vales, dhe humbjet me te medha ne ajer, te valeve akustike eshte ne strukturen molekulare te gazit. Humbja e energjise ne ajer vjen edhe si shkak i lageshtise se ajrit
Kur duhet marr ne shqyrtim vlera e koeficientit te dobesimit, per ambientin e ajrit
Duhet marr ne largesi me te medha se 100m, frekuenca mbi 1000Hz dhe kur ajri ka lageshti mbi 40%
Cfare lloj te koeficienteve kemi
Te perthithjes, te vales se reflektuar dhe te trasmitacionit
Te siperfaqja e ujit, trego veqorite e koeficientit te absorbimit
Eshte shume i vogel dhe varet nga frekuenca. Me rritjen e frekuences rritet ngadale koeficienti i absorbimit
Kur mund te fitohen vale te qendrushme
Kur ekziston reflektimi ne drejtimin e vales renese. Kjo ndodh te gypat sonare
Nga kush varet lartesia e zerit
Sa me e madhe frekuenca aq me i larte zeri
Kur eshte pragu i ulte i degjimit
Eshte percaktimi eksperimental i realizuar me matje te te rinjte me shendet te mire dhe eshte standardizuar per
Frekuence 1000Hz,
Shtypje p=2 x 10^-5 Pa
Energji 10^-12 W/m^2,
ndersa per lekundje te vales se zerit eshte 10^-11m
Kur paraqitet kufiri i eperm i degjimit
Kufiri i eperm eshte paraqitur me dhimbje te veshit, me rastin e ndijimit te zerit ku do te vjen deri te crregullsite e veshit. Frekuenca-1000Hz Shtypja pa demtime -60Pa Energjia-10 W/m^2 Amplituda-10^-4
Ku eshte zona e qarte e degjimit
Eshte ne mes te pragut te degjimit dhe kufirit te eperm
Me cka eshte proporcional intensiteti i zerit
Eshte proporcional me katrorin e shtypjes akustike.
Qka shpreh formula L=k log I/Io
Shpreh qe niveli i zerit eshte per kaq e kaq njesi ose n njesi me i larte se pragu i ndijimit apo si ‘zero’ nivel
Pse eshte marr beli si njesi
Sepse tek definomi i lartesise se zerit eshte marr parasysh shkalla e logaritmit, duke marr parasysh se ndryshimet ne mes zerave po te shpreheshin me rendet shtypjes, energjise apo amplitudes do te ishin te rendit 10^6, prandaj me bel kemi paraqitje te rendit deri te numri dhjete
Ku eshte dallimi mes belit absolut dhe belit relativ
Beli absolut-Niveli i zerit percaktohet sipas vleres absolute Io te pragut te ndijimit
Beli relativ-Percaktohet nga raporti i dy intensiteteve te cfaredoshme
Cka quajme prag diferencial te ndijimit te veshit
Ndjeshmeria e ndijimit te ndryshimit ne mes te dy zerave sipas formules se logaritmit mund te jete 1dB. Dy intensitete zeri dallojne per 1dB a raporti ne mes te dy intensiteteve eshte 1.26
Cka eshte foni
Njesia e re per lartesine e zerit, lartesine subjektive. Sipas perkufizimit dy zera qe kane numer te njejte fonesh, per veshin e njeriut duken se jane te lartesise se njejte, pa marr parasysh cilit nivel objektiv i takojne
Cka quajme lakore izofone
Grafiket me lakore te lartesive te njejta quhen lakore izofone. Jane percaktuar se pari nga Fleqer dhe Menson.
Cka eshte efekti i maskimit
Efekti i maskimit eshte dukuria kur zerin qe e degjojme nuk lejon qe te degjohet ze tjeter derisa ai te mos shpertheje me nje lartesi te mjaftushme mbi zerin qe degjojme. Ndodh kur zerat me frekuenca me te ulta i maskojne ato me frekuenca me te larta
Roli i laringut
Organi i poshtem i frymemarrjes qe perpos roli respirator, formon zerin. Formon ze ne intervale te caktuara te frekuencave. Varet nga mosha gjinia apo individi
Kush jane pjeset kryesoret te gurmazit
Jane laringu dhe kordat zanpre qe ndodhen ne te. Muskujt mundesojne nderrimin e distances ne mes te kordave, terheqjes dhe formes se tyre.
Si formohet zeri
Zeri formohet kur kordat marrin forme te tendosur dhe skajet e tyre te lira fillojne te levizin me cka ndryshohet vellimi i hapesires zanore
Sa eshte frekuenca gjatesia valore te ultrazeri
Valet mekanike longitudinale me
Frekunce- 2-10^4 Hz deri 10^13Hz
Gjatesia valore- 1.7 x 10^-2m deri ne 10^-13 m
Sa eshte frekuenca qe duron qeni e sa lakuriqi
Qeni- 2x10^4 Hz
Lakuriqi - 7x10^4Hz
Kush e zbuloi ultrazerin
Ultrazerin e zbuloi Langvini ne 1917, ku konstruktoi burimin dhe regjistrimin e tyre mbi zbulimin e Lapamnanit, qe gjeti efektin invers te piezoelekricitetit
Cka paraqet efekti piezoelektrik
Paraqet formimin e ngarkimeve elektrike ne dy siperfaqe kristali, nen veprime mekanike
Cka eshte procesi invers
Eshte ndryshimi i dimensioneve te kristalit nen veprimin e fushave elektrike te nderruara
Kush eshte burim i valeve te ultrazerit
Jane mangnetostriksionet qe jane materiale ferromagnetike: nikeli, kobalti e disa legura te tyre qe dimensionet e tyre nderrojne nen ndikimin e fushes magnetike
Cka permban me shume efekti invers piezoelektrik
Eshte burim me intensitet me te madh te ultrazerit, ndersa burim me i dobet eshte me efektin e magnetostriksionit
Kur arrihet burimi me i fuqishem i ultrazerit,apo kur fitohet ultrazeri
Arrihet kur fitohet rezonanca e lekundjeve mekanike te kristaleve me fushen elektike ose magnetike. Ultrazeri fitohet kur lekundjet elektrike shnderrohen ne lekundje mekanike dhe arrihet ne kristale te veqanta natyrore dhe materiale sintetike prej qeramike
Kush jane kristale natyrore
Kuarci, krapa e seignetit(natrium-kalium-tartarat) fosfat dihidrogjen amonjaku, fosfat dihidrogjen kaliumi. Keto kane boshte simetrie
Pershkruaj materiale sintetike nga qeramik
Fitojne veti piezoelektrike pas perpunimit termik dhe elektrik. Perparesi kane se mund te prodhohen ne forma te ndryshme.
Cila eshte vetia e ketyre materialeve
Kane veti te lekunden vetem ne frekuence dhe drejtim te caktuar, prandaj pllakat e ketyre kristaleve prehen me kend te caktuar ndaj boshtit dhe perpunohen ne menyre precize, duke u vendos ne mes te dy elektrodave qe kane tension te caktuar alternativ
Kristalet cfare frekuenca rezonante kane
Serike dhe paralele. Te rezonanca ne seri kristale ka impedance akustike te vogel, kurse te lidhja paralele ka impedance me te madhe
Sa eshts shpejtesia qe mund te leviz ultrazeri ne kuarce
Me shpejtesi 5300m/s
Cilat jane tri zonat spektrale te ultrazerit
Spektri i frekuencave deri ne 10^5 Hz
Spektri i frekuencave prej 10^5-10^9 Hz
Spektri i frekuencave prej 10^9-10^13 Hz apo hiperultrazeri
Me cka behet regjistrimi i ultrazerit
Me ndihmen e shnderruesve te sondave, ku veprimet mekanike krijojne ngarkime elektrike, perkatesisht ndryshim potenciale ne siperfaqet e pllakave kristalin, me rastin e goditjeve te impulseve te ultrazerit
Si punojne sondat dhe cka jane ato
Sondat punojne ne menyre alternative, si emetuese te ultrazerit por edhe si pranuese. Jane shnderrues te veprimeve mekanike ne elektrike, perkatesisht tension dhe shnderrues te efekteve te fushave te nderrueshme elektrike, por edhe magnetike ne deformime mekanike
Sa jane impulset e sondave dhe sa zgjasin
50-500V. Zgjasin 10-90ns
Kur shuhen keto lekundje
Kryhen sipas boshtit elektik dhe shuhen pas 2-10 ciklesh
Pershkruaje sonden
Njera ane e pllakes eshte kristalin e lire, ndersa pjesa e brendshme eshte nje amortizues lekundjesh qe te pengoj pelcitjen e pllakes. amortizimi mund te jete mekanik, elektrik dhe i kombinuar. Ky vendoset prapa sondes, eshte si material nga smollat sintetike te pasuruara me material metalik me proporcion mase 1:2. Sondat jane te lidhura me elektroda
Sa jane sondat kur eshte fjala per terapi
5cm^2 me energji siperfaqsore 0.5-2W/m^2 per vale kontinulale
Impulset e ultrazerit per terapi jane 2ms-8ms
Cka eshte geli kontaktus
Pasta qe vendoset mes sondes dhe lekures per shkak te reflektimit te ultrazerit
Pse vijme deri tek dobesimi i ultrazerit
Dimensionet e caktuara qe ka burimi i ultrazerit; fronti i vales se ultrazerit shprendahet dhe energjia e tij per njesi vellimi bien. Se dyti ultrazeri ne mjedise ku perhapet,ndeshe siperfaqe te meseve me impedanca te ndryshme akustike, keshtu nje pjese e energjise nderron kah dhe reflektohet ne drejtime te ndryshme qe nuk i perkasin drejtimit te qellimit
Se treti nje pjese e energjise perthithet ne material dhe shnderrohet ne nxehtesi
Si behet perthithja e ultrazerit
Me percaktimin e zvogelimit te shtypjes se ultrazerit gjate kalimit neper inde, edhe impulsive e kontinuale
Me percaktimin e nderrimit te frekuences se ultrazerit
Me percaktimin e nderrimit te intensitetit te uktrazerit
Per sa rriten frekuencat te perthithja e ultrazerit te indet
0.5-10MHz
Prej kujt varet dobesimi i ultrazerit te indet
Varet nga temperatura, ku ne organet parehimatoze rritet. Psh rritet 3% ne temperature 10-50C, nderisa ne inde dhjamore kjo bien rreth 16%
Si ndikon dobesimi dhe shprendarja e ultrazerit ne inde
Ndikojne ne kualitetin e fokusit ne inde. Gjeresia fokale e burimit ne thellesi te melqia eshte 10cm, 20% me madhe se ne uje. Ndersa ne inde te gjinjve 100% me shume
Kur rritet perthithja e ultrazerit
Rritet me rritjen e frekuencave dhe kjo ndikon me spektrin e ultrazerit kthyes. Eshte vertetu qe nga thellesite me te medha kthehet me shume ultrazeri qe ka frekuenca me te vogla. Ne thellesi 5cm shfrytzohet ultrazeri me frekuence 5-10MHz, ne thellesi 10cm 2,5-5MHz dhe ne thellesi 20cm 1-2.5MHz
Cka eshte efekti i Doplerit
Ky fenomen tregom nderrimin e frekuencave qe i regjistron pranuesi kur ekziston nje levizje relative e burimit dhe pranuesit. Keto frekuenca varen nga frekuenca e burimit, nga levizja relative e burimit ose levizja e pranuesit
Ku u perdor ultrazeri per here te pare
Me 1942 me qellim te zbulimit te tumorit ne tru
Per cka perdoret ultrazeri
Per diagnostifikim dhe sherim. Ne diagnostifikim eshte metode shtese perkrah metodavs siq jane rentgen, radioizotopeve, termografie, ne gjetjen e tumoreve ne gji e tru
Perdorimi i ultrazerit per diagnostifikim
Ne diagnostifikim perdoret ultrazeri me intensitet te vogel qe ka frekuenca 0.5-20MHz dhe gjatesi valore 75u(piko)-1.5mm. Ketu shfrytezohet efekti i perthithjes dhe reflektimit
Pershkruaj metoden e perthithjes
Behet regjistrimi i impulseve te ultrazerit qe e pershkojne organin perkates. Ketu fitohet fotografimi i organit, perkatesisht struktura e brendshme e tij. Teknika e transmisionit
Pershkruaj metoden e reflektimit
Behet regjistrimi i reflektimit te impulseve te ultrazerit neper siperfaqe te indeve te ndryshme qe paraqesin siperfaqe kufitare dhe impedansa akustike te medha. Aparatet quhen ehograf,tomograf, sonograf. Ndersa fotografia quhet ehogram dhe shfaqet ne osciloskop
Si behete hulumtimi i organizmit te njeriut
Hulumtimi A- kryhet ne nje drejtim pa e levizur vendi sonden
Hulumtimi B-Kur sonda levize vetem ne nje drejtim dhe fitohet prerja e organit
Hulumtimi C- Kryhet ne dy drejtime normale njera me tjetren
Ku perdoret shnderrimi i energjise se ultrazerit ne nxehtesi
Perdoret ne fizioterapi me mikromasazh , dhe per sherimin se semundjeve reumatike te lekures etj
Sa eshte energjia e valeve te ultrazerit
10^5 W/m^2
Cka quajme kavitacion
Nen veprimin e impulseve te ultrazerit qe jane me nxitim te rendit 10^6 , ne lengje mund te vecojme nje pjese, zbrazetira, qe shkupten si bula te mbushura me gaz qe quhen kavitacion, e shume shpejt ngjiten ne pjese te siperfaqes se lire te lengut
