Pennod 3 - Etifeddiad

Question 1

Diffiniwch;

1) Genyn
2) Alel

Answer 1

1) Dilyniant DNA ar locws penodol ar gromosom sy’n codio ar gyfer polypeptid penodol
2) Ffurf gwahanol ar yr un genyn gyda threfn basau gwahanol sy’n codio ar gyfer polypeptid gwahanol

Question 2

Diffiniwch;

1) Homosygaidd
2) Heterosygaidd

Answer 2

1) Lle mae’r ddau alel ar gyfer nodwedd benodol yr un fath
2) Lle mae’r ddau alel ar gyfer nodwedd benodol yn wahanol

Question 3

Diffiniwch;

1) Trechol
2) Enciliol

Answer 3

1) Yr alelau sy’n cael eu mynegi bob amser, mewn homosygot ac mewn heterosygot
2) Yr alelau sydd ddim ond yn cael eu mynegi yn yr homosygot

Question 4

Diffiniwch gyd-drechedd

Answer 4

Mae’r ddau alel yn y croesiad yn drechol ac felly mae’r ddau’n cael eu mynegi’n hafal

Question 5

Diffiniwch drechedd anghyflawn

Answer 5

Mae’r ffenoteip yn rhyngol yn hytrach na bod y ddau alel yn cael eu mynegi

Question 6

Croeswch flodyn borffor bur (PP) gyda blodyn wyn bur (pp). Yna, croeswch dau epil o F1

Answer 6

Blodyn borffor x Blodyn wyn

PP pp

P p

p

P Pp

F1: Blodau proffor, Pp

Blodyn borffor F1 x Blodyn borffor F1

Pp x Pp

P p

P PP Pp

p Pp pp

F2: Blodau porffor, PP, Pp. Blodau gwyn, pp

Question 7

Beth yw’r cymhareb cyffredinol gydag etifeddiad deugroesryw?

Answer 7

9:3:3:1

Question 8

Diffiniwch gysylltedd awtosomaidd

Answer 8

Mae dau enyn gwahanol yn bodoli ar yr un gromosom ac yn cael eu hetifeddi gyda’i gilydd

Question 9

Diffiniwch gysylltedd ryw

Answer 9

Genyn wedi’i gludo ar gromosomau rhyw X a Y

Question 10

Nodwch y ddwy wahanol fath o fwtaniad

Answer 10

1) Mwtaniad genynnol/pwynt sy’n digwydd yn ystod dyblygiad DNA
2) Mwtaniad cromosom - Newidiadau i adeiledd neu niferoedd cromosomau cyfan mewn celloedd

Question 11

Ym mha cyfnod mae mwtaniadau mwyaf tebygol?

Answer 11

Yn ystod trawsgroesiad proffas I ac anwahaniad anaffas I ac anaffas II yn ystod meiosis

Question 12

Disgrifiwch sut mae mwtaniadau pwynt yn cael eu hachosi

Answer 12

1) Adio neu dynnu: Ychwanegu/dileu bas
2) Amnewid: Cyfnewid un bas am un arall; mae hyn yn newid y codon ac felly’r asid amino
3) Yn dawel: Bas yn newid ond mae’r codon yn dal i godio ar gyfer yr un asid amino
4) Yn digwydd mewn rhan sydd ddim yn codio neu intron
5) Yn digwydd mewn alel enciliol sydd ddim yn cael ei fynegi
6) Yn newid asid amino ond ddim yn newid y ffordd mae’r protein yn gweithio

Question 13

Diffiniwch epigeneteg

Answer 13

Rheoli mynegiad genynnau drwy addasu DNA neu histonau, heb newid y dilyniant basau

Question 14

Disgrifiwch y pethau sy’n gallu achosi addasiadau epigeneteg

Answer 14

1) Methyleiddio DNA, sef ychwanegu grwp methyl neu hydrocsimethyl at gytosin, sy’n lleihau trawsgrifiad y genyn
2) Addasu histonau ar o trosiad, sy’n newid y ffordd mae’r histonau’n rhyngweithio gyda DNA gan fod y niwcleosomau wedi’u trefnu’n fwy llac

Question 15

Nodwch ddeddf cyntaf Mendel

Answer 15

Deddf arwahaniad:

Mae nodweddion organebau yn cael eu penderfynu gna ffactorau sy’n bodoli mewn parau. Dim ond un o bob par o’r ffactorau hyn sy’n bodoli mewn gametau

Question 16

Nodwch ail ddeddf Mendel

Answer 16

Yn ystod etifeddiad deugroesryw, mae’r ddau alel yn ymddwyn arwahan; nid yyw presenoldeb un yn effeithio ar y llall

Question 17

Nodwch drydydd deddf Mendel

Answer 17

Mae pob aelod o bar alelig yn medru cyfuno ar hap ag unrhyw aelod o bar arall