Pennod 3 - Cemeg y Bloc p

Question 1

Diffiniwch amffoterig

Answer 1

Sylwedd sy’n gallu adweithio ag asidau a hefyd gyda basau

Question 2

Diffiniwch bar anadweithiol

Answer 2

Par o electronau ns² nad ydyn nhw’n cymryd rhan mewn bondio

Question 3

Nodwch y cyflyrau ocsidiad posibl o’r elfennau grwp 3 a nodwch pa un o’r cyflyrau yw’r mwyaf sefydlog at gyfer yr elfen hynnw

Answer 3

B - 3

Al - 3

Ga - 1, 3

In - 1, 3

Tl - 1, 3

Question 4

Nodwch y cyflyrau ocsidiad posibl o’r elfennau grwp 4 a nodwch pa un o’r cyflyrau yw’r mwyaf sefydlog at gyfer yr elfen hynnw

Answer 4

C - 2, 4

Si - 4

Ge - 2, 4

Sn - 2, 4

Pb - 2, 4

Question 5

Nodwch y cyflyrau ocsidiad posibl o’r elfennau grwp 5 a nodwch pa un o’r cyflyrau yw’r mwyaf sefydlog at gyfer yr elfen hynnw

Answer 5

N - 3, 5

P - 3, 5

As - 3, 5

Sb - 3, 5

Bi - 3, 5

Question 6

Diffiniwch ehangu’r wythawd

Answer 6

Y gallu rhai atomau i ddefnyddio orbitalau d i gael mwy nag 8 o electronau yn eu plisgyn falens

Question 7

Ysgrifennwch hafaliadau gan gynnwys asid a bas sy’n dangos y priodwedd amffoterig sydd gan;

1) Alwminiwm
2) Plwm(II)

Answer 7

1)

Asid

Al₂O₃ + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂O

/ Neu /

Al(OH)₃ + 3H⁺ → Al³⁺ + 3H₂O

Bas

Al₂O₃ 2NaOH + 3H₂O → 2Na[Al(OH)₄]

/ Neu /

Al(OH)₃ + OH^- → [Al(OH)₄]^-

2)

Asid

PbO + 2HNO₃ → Pb(NO₃)₂ + 2H₂O

/ Neu /

Pb(OH)₂ + 2H⁺ → Pb²⁺ + 2H₂O

Bas

PbO + 2NaOH + H₂O → Na₂[Pb(OH)₄]

/ Neu /

Pb(OH)₂ + 2OH^- → [Pb(OH)₄]^2-

Question 8

Nodwch arsylwad wrth ychwanegu sodiwm hydrocsid tuag at hydoddiannau sy’n cynnwys metelau amffoterig

Answer 8

Ffurfir gwaddod. Hydrocsidau metelau yw’r gwaddodion

Question 9

Ysgrifennwch hafaliadau sy’n dangos ailhydoddiad ar gyfer;

1) Alwminiwm
2) Plwm

Answer 9

1)

Al³⁺ +3OH^- → Al(OH)_3(s) yna Al(OH)₃ + OH^- → [Al(OH)₄]^-

2)

Pb²⁺ + 2OH^- → Pb(OH)_2(s) yna Pb(OH)₂ + 2OH^- → [Pb(OH)₄]^2-

Question 10

Diffiniwch atom electron ddiffygiol

Answer 10

Atom sydd heb blisgyn allanol cyflawn; mae llai nag wyth electron yn ei blisgyn falens.

Question 11

Pa fath o fondio mae elfennau grwp 3 megis Boron ac Alwminiwm yn debygol o ffurfio?

Answer 11

Bondio cyd-drefnol i ennill parau electron ychwanegol - derbynyddion electronau

Question 12

Disgrifiwch foron nitrad hecsagonol

Answer 12

Mae’r atomau yn yr haenau gwahanol yn gorwedd yn union uwch ben ei gilydd, gydag atomau nitrogen yn union uwchben ac o dan bob atom boron. Mae’r grymoedd rhwng yr haenau’n wan, felly, fel graffit, maent yn gallu llithro dors ei gilydd, felly mae’n cael ei ddefnyddio fel iraid.

Mae’r electronau wedi’u lleoli fel parau unig at atomau nitrogen; nid oes yna electronau dadleoledig sy’n wahanol i graffit. Oherwydd mae electronegatifedd boron a nitrogen yn wahanol, mae’r bond B-N yn un polar, ac felly mae BN yn ynysydd sy’n cael ei ddefnyddio mewn electroneg fel is-haen ar gyfer lled-ddargludyddion, ar gyfer ffenestri tryloyw i ficrodonau a fel defnydd adeileddol ar gyfer seliau electronau a chludwyr catalyddion mewn celloedd tanwydd a batriau

Question 13

Disgrifiwch foron nitrad ciwbig

Answer 13

Fel diemwnt, mae hwn yn galed iawn ac mae ganddo ymdoddbwynt uchel gan fod angen torri bondiau cofalent er mwyn torri neu doddi’r solid. Oherwydd hyn, mae’n cael ei ddefnyddio fel araen wydn neu sgraffinydd diwydiannol

Question 14

Disgrifiwch sefydlogrwydd y cyflwr ocsidiad +2 wrth fynd i lawr grwp 4

Answer 14

Mae’n cynyddu wrth i’r effaith bar anadweithiol gryfhau

Question 15

Disgrifiwch natur CO wrth echdynnu haearn a chopr. Darparwch hafaliadau

Answer 15

CO yw’r unig cyfansoddyn carbon sefydlogyn y cyflwr +2. Mae’n ymddwyn fel rhydwythydd gan ei bod yn hawdd ei ocsidio o +2 i +4;

Haearn:

Fe₂O₃ + 3CO → 2Fe + 3CO₂

Copr:

CuO + CO → Cu + CO₂

Question 16

Disgrifiwch yr adwaith rhwng asid hydroclorig crynodedig a phlwm(IV) ocsid

Answer 16

Mae plwm(II) ocsid yw’r ocsid mwyaf sefydlog plwm. Bydd plwm(IV) ocsid yn gweithredu fel ocsidydd gan ei bod yn hawdd ei rydwytho o +4 i +2;

PbO₂ + 4HCl cryn → PbCl₂ + Cl₂ + 2H₂O

Question 17

Disgrifiwch yr adwaith rhwng carbon deuocsid a dwr

Answer 17

Mae CO₂ yn ocsid asidig gan fod yr ocsid yn hydawdd mewn dwr gan roi’r asid gwan iawn, asid carbolig;

CO₂ + H₂O ⇔ H⁺ + HCO₃^-

Question 18

Disgrifiwch yr adwaith rhwng carbon deuocsid a sodiwm hydrocsid

Answer 18

Fel pob ocsid asidig, bydd carbon deuocsid yn adweithio ag alcaliau gan ffurfio halwyn;

CO₂ + 2NaOH → Na₂CO₃ + H₂O

CO₂ + NaOH → NaHCO₃

Question 19

Ysgrifennwch hafaliad sy’n dangos plwm(II) ocsid yn gweithredu fel;

1) bas
2) asid

Disgrifiwch yr adweithiau yma

Answer 19

Solid lliw oren yr plwm(II) ocsid ac mae’r bondiau ynddo yn ionig yn bennaf. Mae’n medru adweithio gydag asid ac alcali gan ei fod yn amffoterig;

1) PbO + 2HNO₃ → Pb(NO₃)₂ + H₂O
2) PbO + 2NaOH + 2H₂O → Na₂[Pb(OH)₄]

Question 20

Eglurwch pam dydy carbon tetraclorid ddim yn adwetihio gyda dwr

Answer 20

Mae’r adwaith yn rhy araf, er mae cyfrifiadau egni’n awgrymu y ddylai’r adwaith ddigwydd. Rydym yn dweud mae carbon tetraclorid yn danogs sefydlogrwydd cinetig

Mae diffyg adweithedd hwn oherwydd hefyd absenoldeb orbitalau d yn y plisgyn falens sy’n golygu nad yw’n bosibl ehangu’r wythawd i alluogi’r moleciwlau dwr i gyfuno gyda’r atom carbon

Question 21

Rhowch arsylwad wrth adweithio Plwm(II) gydag asid hydroclorig

Answer 21

Mae gwaddod gwyn dwys yn ffurfio o blwm clorid:

Pb²⁺ + 2Cl^- → PbCl₂

Question 22

Disgrifiwch yr adwaith rhwng silicon tetraclorid a dwr ac eglurwch pam mae’r adweithedd hwn yn wahanol i adweithedd carbon tetraclorid gyda dwr

Answer 22

Mae’n adweithio’n gyflym iawn gyda dwr mewn adwaith hydrolysis;

SiCl₄ + H₂O → SiO₂ + 4HCl

Y rheswm dros y cynnydd mewn adweithedd yw bod gan silicon orbitalau 3d sydd ar gael yn ogystal a’r orbitalau 3s a 3p sy’n cael eu defnyddio i fondio gyda’r atomau clorin. Mae parau unig y moleciwl dwr yn gallu bondio cyd-drefnol gyda’r orbitalau d gwag hyn, gan roi moleciwl cymhlyg wedyn yn gallu dileu gan foleciwl HCl

Question 23

Rhowch arsylwad ac esboniad yr adwaith rhwng NaOH a phlwm(II). Yna, ddisgrifiwch yr adwaith wrth ychwanegu gormodedd o NaOH

Answer 23

Mae gwaddod gwyn yn ffurfio o Pb(OH)₂ i ddechrau:

Pb²⁺ + 2OH^- → Pb(OH)₂

Yna, mae gwaddod gwyn yn ailhydoddi mewn gormodedd o NaOH, gan ffurfio tetrahydrocsoplwmbad(II):

Pb(OH)₂ + 2OH^- → [Pb(OH)₄]^2-

Question 24

Rhowch arsylwad wrth adweithio plwm(II) gyda photasiwm iodid

Answer 24

Mae gwaddod melyn llachar dwys yn ffurfio o blwm iodid:

Pb²⁺ + 2I^- → PbI₂

Question 25

Mewn labordy, gyrrwyd swigod o nwy clorin i hydoddiant sy’n cynnwys ionau bromid. Mae’r hydoddiant yn droi’n lliw oren.

Ysgrifennwch hafaliad ar gyfer yr adwaith yma ac eglurwch ei adweithedd

Answer 25

Cl₂ + 2Br^- → Br₂ + 2Cl^-

Mae hyn yn digwydd oherwydd mae clorin yn ocsidydd cryfach na bromin; mae ei botensial electrod safonol yn fwy uwch. Mae hyn yn golygu bod clorin yn gallu ocsidio bromid gan ffurfio moleciwlau bromin

Question 26

Disgrifiwch yr adwaith rhwng asid sylffwrig a sodiwm clorid. Disgrifiwch os mae adwaith rhydocs yn digwydd hefyd

Answer 26

NaCl + H₂SO₄ (cryn) → NaHSO₄ + HCl (n)

Arsylwadau: Mygdarth agerog HCl

Mae’n anodd ocsidio asid hydroclorig ac felly nid yw’r asid sylffwrig yn achosi adwaith rhydocs

Question 27

Disgrifiwch yr adwaith rhwng asid sylffwrig a sodiwm bromid. Disgrifiwch os mae adwaith rhydocs yn digwydd hefyd

Answer 27

NaBr + H₂SO₄ (cryn) → NaHSO₄ + HBr

Mae’r asid sylffwrig yn ocsidio rhywfaint o HBr achos mae’n haws ei ocsidio gan greu adwaith rhydocs;

2HBr + H₂SO₄ (cryn) → SO₂ + Br₂ + 2H₂O

Mae sylffwr yn cael ei rydwytho o +6 i +4

Mae bromin yn cael ei ocsidio -1 i 0

Arsylwadau: Mygdarth agerog HBr; mygdarth lliw oren o bromin

Question 28

Disgrifiwch yr adwaith rhwng asid sylffwrig a sodiwm iodid. Disgrifiwch os mae adwaith rhydocs yn digwydd hefyd

Answer 28

NaI + H₂SO₄ (cryn) → NaHSO₄ + HI

Mae’r asid sylffwrig yn ocsidio’r HI yn rhwydd gan greu adwaith rhydocs;

2HI + H₂SO₄ (cryn) → SO₂ + I₂ + 2H₂O

Mae sylffwr yn cael ei rydwytho o +6 i +4

Mae iodin yn cael ei ocsidio o -1 i 0

Arsylwadau: Mygdarth agerog HI, mygdarth porffor iodin, neu solid du/hydoddiant brown. Arogl wyau drwg (H₂s) solid melyn (S)

Question 29

Diffiniwch adwaith dadgyfraniad

Answer 29

Adwaith lle bydd yr un elfen yn cael ei hocsidio a’i rhydwytho, gan ffurfio cynhyrchion sy’n cynnwys yr elfen mewn dau gyflwr ocsidiad gwahanol

Question 30

Disgrifiwch yr adwaith wrth i swigod o glorin yn cael eu gyrru drwy ddwr

Answer 30

Cl₂ + H₂O ⇔ HCl + HOCl

Adwaith dadgyfraniad cildroadwy lle mae clorin yn newid o gyflwr ocsidiad 0 i -1 mewn HCl a +1 mewn HOCl

Question 31

Disgrifiwch yr adwaith rhwng clorin a sodiwm hydrocsid. Yna, disgrifiwch yr adwaith bydd yn digwydd wrth wresogi clorin gyda sodiwm hydrocsid crynodedig

Answer 31

Cl₂ + 2OH^- → Cl^- + OCl^- +H₂O

Mae’r ion OCl^- yn sefydlog mewn yr hydoddiant ar dymheredd ystafell, ond pan fydd yn cael ei wresogi gyda sodiwm hydrocsid crynodedig, mae adwaith dadgyfraniad pellach yn digwydd;

3Cl₂ + 6OH^- → 5Cl^- + ClO^-₃ + 3H₂O

Question 32

Ysgrifennwch rydwythiad yr ion clorad

Answer 32

ClO^- + 2H⁺ + 2e^- → Cl^- + H₂O