Overheidsgoederen Flashcards
Belang overheidsgoederen
Economische en maatschappelijke leven
Uitoefening fundamentele rechten en vrijheden
Overheid als eigenaar
Eigendomsrechten
Soms aangenomen eigendomsrecht publiekrechtelijk karakter
Onroerende goederen zonder eigenaar behoren toe aan de staat
Res communes en res nullius
Res communes: niemand kan enig eigendomsrecht laten gelden
Res nullius: verlaten of onbeheerde zaken, latere toeëigening mogelijk
Manieren van eigendomsverwerving door overheid
Koop, natrekking, erfopvolging, schenking, verjaring, (publiekrechtelijke) voorkooprechten, onteigening en (publiekrechtelijke) overdracht
Wat is publiekrechtelijke overdracht
Goederen van de ene overheid worden aan de andere overheid overgemaakt
Voorkooprechten
= een wettelijk recht dat de houder van dat rechter de mogelijkheid geeft om gronden en gebouwen die verkocht worden bij voorrang op de kandidaat-koper aan te kopen voor dezelfde prijs en onder dezelfde voorwaarden
De betrokken overheid verwerft de aangeboden onroerende goederen en dit tegen de voorwaarden die waren overeengekomen met de kandidaat-koper
Conflicten voorkomen: zie Harmonisatiedecreet
Onteigening ten algemene nutte
Overheden hebben specifieke goederen nodig voor de uitvoering van hun beleid: aankopen
Bij verkooponwillige eigenaars: onteigening
= burger of rechtspersoon wordt tegen zijn wil door een administratieve overheid gedwongen zijn volledige eigendomsrecht of ander zakelijk recht op een onroerend goed onherroepelijk over te dragen aan het onteigenend bestuur
Gedwongen, onherroepelijke, volledige beroving eigendomsrecht
Enkel mogelijk onder specifieke voorwaarden
Voorwaarden onteigening
In situaties die door de wet- of decreetgever zijn aangeduid
Doelstelling van algemeen nut
Volgens wettelijk vastgestelde procedure
Na betaling billijke voorafgaande vergoeding
In de gevallen aangeduid door de wet- of decreetgever
Rechtsgeldig: uitdrukkelijke en eenduidige habilitatiewet voorhanden
Legaliteitsbeginsel samen met wettelijk geregelde rechtspleging
Begrip ‘wet’: geen bevoegdheidsverdelende karakter, legislatieve akten van federale als deelstatelijke wetgevende macht
Onteigeningsdecreet voor Vlaanderen: algemene habilitatie
+ specifieke wettelijke en decretale habilitatiebepalingen
Wat is een habilitatiewet?
Wet in formele zin die aangeeft:
in welke concrete omstandigheden een onteigening gerechtvaardigd zou kunnen worden geacht
welke overheden als onteigenaar kunnen optreden
welke overheid bevoegd is om de onteigenaar te machtigen tot onteigening over te gaan
Concretiseert het algemeen belang
Gericht op algemeen nut
Eigendomsrecht en bescherming: uitgangspunt, onteigening uitzondering
Vereist: aantonen dat de gedwongen en onherroepelijke overdracht een doelstelling van algemeen nut mogelijk maakt
- Strikter dan algemeen belang, ruimer dan algemene noodzaak
Vermoeden: onteigende overheid die nut uitdrukkelijk aan specifieke wettelijke bepaling vastknoopt, ermee het algemeen belang benaarstigt
Ander doel dan algemeen belang? Onteigening onwettig wegens machtsafwending
Wat is het algemeen nut?
Habilitatiewet geeft aan voor welk algemeen nut onteigening kan worden ingezet
Niet bepaald? Invulling door overheid die de onteigening moet machtigen
Evenredigheidsbeginsel: ingrijpende karakter in verhouding met het doel dat beoogd wordt
Rol van de rechter bij het bepalen van het algemeen nut
Hoven en rechtbanken algemeen nut uitleggen en bewaken
In een concreet onteigeningsproject niet met zekerheid een doelstelling van publiek nut ontwaren? Bevoegdheid sanctionerend optreden
Controle = marginaal
Grondwettelijke voorwaarde algemeen nut
Zogenaamde onteigeningsnoodzaak
- Doel van algemeen nut enkel te realiseren via onteigening
- Voorwerp: geen andere percelen voorhanden
- Onteigeningsnoodzaak: overheid moet noodzakelijkerwijs eigenaar worden opdat het algemeen nut bereikt kan worden
Techniek van zelfrealisatie
Ingevolge onteigeningsdecreet mogelijkheid verzoek tot zelfrealisatie indienen tijdens openbaar onderzoek bestuurlijke fase
Binnen termijn 15 dagen: concrete criteria om verzoek in te willigen
Beschikt over vervaltermijn 70 dagen na het einde van onderzoek om gestaafd verzoek tot zelfrealisatie in te dienen
Eigenaar bewijst dat hij voldoet aan criteria
Instantie verzoek afwijzen op gemotiveerde wijze
Plicht tot voorafgaand onderhandelen
Onteigende instantie: aantoonbare poging via onderhandelingen om goed minnelijk te verwerven
Schriftelijk aanbod die objectief, gemotiveerd en gebaseerd is op gevoerde onderhandelingen en voldoet aan bepaalde voorschriften
Onteigening verloopt volgens wettelijke procedureregels
Gewesten bevoegd eigen onteigeningsprocedure bepalen
Twee uiteenlopende fasen: voorafgaande administratieve fase, daaropvolgende gerechtelijke fase
Administratieve fase
Verplicht openbaar onderzoek over voorlopig onteigeningsbesluit en onteigeningsplan + projectnota Vlaams onteigeningsdecreet
- Ontbreekt nota? Procedure nietig
Organisatie openbaar onderzoek: op de hoogte stellen aan eigenaars of houders zakelijke rechter minstens 7 dagen op voorhand
- Duur: 30 dagen
- Mogelijkheid tot verzoek tot zelfrealisatie
Termijn vaststellen definitief onteigeningsbesluit: 90 of 160 (indien verzoek tot zelfrealisatie) na einddatum openbaar onderzoek
Na vaststellen: partijen in kennis stellen binnen 15 dagen na vaststelling
Uittreksel bekendgemaakt in BS
- Kennisgeving en publicatie laten beroepstermijn van 45 dagen voor Raad van Vergunningsbetwistingen lopen
Gerechtelijke fase
Ten overstaan van justitiële rechter
Geen overeenkomst tussen eigenaars en onteigend bestuur? Onteigend bestuur procedure aanhangig door eigenaars te dagvaarden
Uitspraak over interne en externe wettigheid van administratieve procedure
- Intern: eventuele schendingen van wet en machtsafwending
- Extern: onderzoek bevoegdheid en respecteren alle substantiële en op straffe van nietigheid voorgeschreven vormen
- Aanwezigheid algemeen nut en onteigeningsnoodzaak: marginale controle
Is het openbaar onderzoek correct verlopen en hebben administratieve documenten daadwerkelijk betrekking op onteigende goed?
Voorafgaande en volledige schadeloosstelling
Verplichting schade van onteigening te vergoeden
- Herstel bij equivalent: som geld om opnieuw gelijkaardig goed aan te schaffen
- Herstel in natura of combinatie ook mogelijk
Omvang volledig: alle schade afgedekt als noodzakelijke gevolg van onteigening
Vergoeding voor kosten van wederbelegging en wachtinteresten, bijzondere geschiktheid en affectieve waarde, eventueel verlies aan cliënteel en bedrijfsinkomsten, waardeverlies, verhuiskosten
- Uiterste grens: causale verband onteigening en beweerde schade
Rechter berekent vergoeding nauwkeurig en onderbouwt, niet ex aequo et bono
Betaald alvorens overheid onteigende goed aanwendt
- Anterioriteitsvereiste: onmiddellijk volledige betaling vergoeding ontvangen
Openbare erfdienstbaarheden
Laten toe dat op andermans eigendom bepaalde lasten/verplichtingen worden gelegd
Eigendomsrecht betrokken eigenaar gehandhaaft (zij het met beperkingen)
Tot algemeen nut
Opeising
= een instrument waarmee de overheid, voor het algemeen belang, zich in bijzondere omstandigheden de medewerking van personen waarborgt, materiële goederen opeist of het gebruik ervan tijdelijk opeist
Wetgever dient opeising te regelen
- Bijvoorbeeld: in geval van crisis, staking, firma’s opeisen
Wat is het openbaar domein?
= het geheel van goederen die voor de openbare dienst noodzakelijk en onvervangbaar zijn of die rechtstreeks bestemd zijn voor het gebruik van allen
Hof van Cassatie 1968: een goed behoort tot het openbaar domein wanneer het door de bevoegde overheid uitdrukkelijk of stilzwijgend bestemd wordt tot het gebruik van allen of voor een openbare dienst
Ontstaan goed in openbaar domein
Door affectatie: veronderstelt uitdrukkelijke beslissing RVS-arrest nr. 211.712 2 maart 2011, maar zou ook stilzwijgend kunnen gebeuren
Sommige goederen behoren al van nature tot openbaar domein (bevaarbare waterweg) (= natuurlijk openbaar domein)
- Ook uitdrukkelijke, minstens impliciete beslissing
- Overheid bevoegdheid om (natuurlijk) openbaar domein af te bakenen
Desaffectatie: goed uit openbaar domein halen
- Uitdrukkelijke beslissing overheid (Hof van Cassatie): goed tot gebruik van allen ontnomen of handeling noodzakelijk zulke beslissing door overheid veronderstelt
- Niet door het loutere feit dat het niet meer gebruikt wordt
Kenmerken openbaar domein
Openbaar domeingoederen: buiten handel, onvervreemdbaar, onverjaarbaar
Geen zakelijke rechten vestigen, maar erfdienstbaarheden mogelijk volgens rechtsleer
1 Erfdienstbaarheid niet onverenigbaar met openbare bestemming
2 Geen beletsel voor openbaar gebruik ervan
3 Geen afbreuk aan het recht van het bestuur om dat gebruik volgens de noden en het belang van de gemeenschap te regelen
Andere (zakelijke) rechten: ook mogelijk volgens rechtsleer als men bestemming respecteert
Geen huurovereenkomsten
Regels inzake afstand van beplantingen geen toepassing
Onteigening onmogelijk
Wel in gebruik geven via domeinconcessieovereenkomsten, domeinvergunningen of op grond van wettelijk gebruiksrecht
Kenmerken privaat domein
Onderworpen gemene recht
Verhuren, erfpacht mogelijk
- Mits rekening houden met specifieke (wettelijke) regels
Collectieve ingebruikname van openbare domein
Gemeenschappelijk (collectief), kosteloos, vrij en in concurrentie met anderen
Overheid kan gebruik regelen en/of maatregelen nemen ter vrijwaring openbare orde
- Toelating of vergunning bekomen
Soms ook niet kosteloos toegankelijk: musea
Privatieve ingebruikname openbaar domein
Via domeinvergunning
- Via eenzijdige administratieve rechtshandeling in gebruik
- Tegen betaling retributie
- Overheid vergunning intrekken en niet gehouden tot enige schadevergoeding
Via domeinconcessieovereenkomst
- In feite (publiekrechtelijke) sui generis (huur)overeenkomsten
- Gemene huurrecht geen toepassing: wel algemene verbintenissenrecht, publiekrechtelijke regelingen en beginselen, contractbedingen
- Goederen voor bepaalde tijd in gebruik tegen betaling van prijs
- Recht voorbehouden voor overheid overeenkomst te beëindiging in algemeen belang: gehouden tot schadevergoeding
Andere persoonlijke gebruiksrechten: mits eerbiediging openbare bestemming
- via uitdrukkelijke decretale tussenkomsten
Privatieve ingebruikname privaat domein
Zie technieken privaatrecht
Kunnen ook bestemming hebben die bijdraagt tot algemeen belang
- Overheden moeten allerhande publiekrechtelijke normen en principes naleven
Basisbestanddelen van een overheidsopdracht
Opdrachtgever
Opdrachtnemer
Overheidsopdracht en -contract
Wat is aanbesteden?
De aankoop door middel van een overheidsopdracht van werken, leveringen of diensten door één of meer aanbestedende diensten van door deze aanbestedende diensten gekozen ondernemers, ongeacht of de werken, leveringen of diensten een openbare bestemming hebben of niet
Wat is verkrijgen?
Het verkrijgen van de baten van de betrokken werken, leveringen of diensten zonder dat de eigendom noodzakelijkerwijs moet worden overgedragen aan de aanbestedende diensten
Wat is een overheidsopdracht?
Ten bezwarende titel: medecontractant voor de uitvoering vergoed
- Andere vorm van tegenprestatie is mogelijk; prijs zelfs negatief
Geheel of gedeeltelijk uit exploitatierecht? Sprake van concessie
Beginsel van gelijke behandeling
Ontwikkeling van een gezonde en daadwerkelijke mededinging tussen ondernemingen die aan een overheidsopdracht deelnemen bevorderen
Alle inschrijvers bij het opstellen van het in hun offertes gedane voorstel dezelfde kansen
Alle concurrenten aan dezelfde voorwaarden onderworpen
Transparantiebeginsel
Doel: waarborgen elk risico van favoritisme en willekeur door de aanbestedende dienst wordt uitgebannen
Alle voorwaarden en modaliteiten gunningsprocedure op duidelijke, precieze en ondubbelzinnige wijze geformuleerd
Passende mate van openbaarheid
Proportionaliteit
Iedere maatregel moet gezien de doelstellingen noodzakelijk en passend zijn
Beginsel betaling voor verstrekte en aanvaarde diensten
Na de volledige uitvoering van de opdracht
- Hetzij met betalingen in mindering naargelang de uitvoering vordert
- Volgens de modaliteiten bepaalde in de opdrachtdocumenten
Openbare procedure en niet-openbare procedure: gunningscriterium
Gunningscriterium: de laagste prijs of meerdere gunningscriteria
Niet-openbare procedure: verloop
1 Oproep
2 Ondernemers kunnen zich kandidaat stellen
3 Selectie van kandidaten
4 Geselecteerde kandidaten dienen offerte in
Behoeftebepaling en marktverkenning/consultatie
Wat hebben ze exact nog en wat wensen ze te bestellen.
Nagedacht over aanbestedingsstrategie
Geen inzicht en kennis? Marktverkenning
Opstelling bestek
Administratieve en technische voorschriften van de betrekken opdracht
Rekening voorschriften in regelgeving
Technische specificaties: gelijke toegang voor alle inschrijvers
Ook bepalingen KB Uitvoering van toepassing
Bekendmaking
Naargelang overschrijden bepaalde drempels: nationale, nationale als Europese aankondiging
- Aan de hand van raming opdracht
Keuze van methode niet bedoeld om regels te omzeilen
Beoordeling kandidaatstellingen
Geval van uitsluiting?
Voldoen aan kwalitatieve selectiecriteria?
Aantal ondernemingen geselecteerd voor volgende fase
- Kans offerte indienen
- Substantieel onrechtmatig: inschrijver discriminerend voordeel, concurrentievervalsing, beoordeling met andere offertes onmogelijk, verbintenis onder de gestelde onbestaande, onvolledig of zonder
Geselecteerde kandidaten
Beoordeeld in licht van gunningscriteria
Opstellen gemotiveerd gunningsverslag met rangschikken en gemotiveerd voorstel van gunning
Bevoegde instantie: overgaan tot nemen gemotiveerde gunningsbeslissing
Bekendmaking en verplichting tot toewijzing opdracht?
Nee
Voor opdrachten vanaf zekere waarde: verplichte wachttermijn inachtnemen
Voor Europese opdrachten: bekendmakingsverklaring
Voor opdrachten en raamovereenkomsten: vereenvoudigde aankondiging uiterlijk 30 dagen na sluiting
