Bestuurlijke organisatie en bestuurlijk toezicht

Question 1

Wie oefent de overheidstaken uit?

Answer 1

In beginsel: uitgeoefend door één enkele overheid (centralisatie)

Behoefte: andere overheidspersonen die zelfstandig beslissingen kunnen nemen
= techniek van verzelfstandiging

Question 2

Wat is verzelfstandigen?

Answer 2

= te verstaan als de techniek waarbij activiteiten op afstand worden geplaatst

Ontstaan van een verzelfstandigde entiteit: zekere autonomie om activiteiten te verrichten en is geresponsabiliseerd

Question 3

Onderscheid verzelfstandiging

Answer 3

Interne en externe verzelfstandiging

Question 4

Interne verzelfstandiging

Answer 4

Een taak wordt op afstand geplaatst door het binnen het bestuur een zekere zelfstandigheid te geven

Bijvoorbeeld: delegatie of toewijzing van bevoegdheid

Question 5

Externe verzelfstandiging

Answer 5

De activiteit wordt toevertrouwd aan een entiteit met aparte rechtspersoonlijkheid

Bijvoorbeeld: parkeergebeuren aan een gemeentelijk autonoom parkeerbedrijf

Question 6

Soorten verzelfstandiging

Answer 6

Deconcentratie
Decentralisatie
Delegatie van bevoegdheid
De bevoegdheidstoewijzing

Question 7

Wat is een delegatie?

Answer 7

= een rechtshandeling waarbij een orgaan een deel van zijn bevoegdheid toevertrouwt aan een ander orgaan, onder de voorwaarden die het bepaalt

Uitvoerende macht: bevoegdheden in beginsel niet vervreemden of op een andere wijze erover beschikken

Bevoegdheden aan overheid in beginsel onoverdraagbaar en onvervreemdbaar

Question 8

Wanneer kunnen aangelegenheden gedelegeerd worden?

Answer 8

Bepaalde aangelegenheden kunnen gedelegeerd worden voor zover het wezen van de toegewezen bevoegdheid bij het wettelijk aangewezen orgaan blijft berusten

Question 9

Wanneer is een delegatie rechtmatig?

Answer 9

Wanneer ze wordt toegestaan door de overheid die deze bevoegdheid heeft toegewezen

Geen enkele delegatie mag ertoe leiden dat de essentie van de bevoegdheden van diegene die delegeert, verloren gaat

Question 10

Voorwaarden delegatie

Answer 10

In principe: wettelijke grondslag

Bij gebreke aan specifieke grondslag: enkel toelaatbaar onder strikte voorwaarden
- Vooreerst moet de delegatie in dit geval worden verleend aan een onder toezicht staand orgaan
- De delegatie moet ten allen tijde herroepbaar zijn
- De beslissingen van de gedelegeerde zijn onderworpen aan de uitdrukkelijke of stilzwijgende goedkeuring van de delegataris
- De delegatie moet betrekking hebben op bijkomstige of aanvullende detailmaatregelen

Question 11

Wat is de delegatie van handtekening?

Answer 11

Geen overdracht van beslissingsbevoegdheid

Beperkt zich tot het geven van macht aan een persoon om een beslissing te authentificeren door er zijn handtekening op te plaatsen die voorafgegaan wordt door een formule zoals ‘voor’, ‘in opdracht van’, of ‘in naam van’

Eigenlijke beslissing door bevoegde orgaan genomen

Question 12

Wat is de toewijzing van bevoegdheid?

Answer 12

Wordt grondwettelijk, wettelijk/decretaal of door een andere instelling die entiteiten kan oprichten een bevoegdheid gecreëerd en bepaald wie die bepaalde bevoegdheid mag uitoefenen

Bijvoorbeeld: de directeur der belastingen die over bezwaren kan beslissen

Situatie waar een instantie een eigen bevoegdheid krijgt toegewezen
- Instelling en de originele toekenning van bevoegdheid

Question 13

Wat is centralisatie?

Answer 13

Kan verwijzen naar een gezagsstructuur waarin de bevoegdheden berusten bij een centraal orgaan

Kan verwijzen naar de bestuurlijke organisatie, waarbij de bestuursorganen in hiërarchisch verband staan tot de hoogste overheid in de dienst

= wijze van organisatie van een overheid waarbij het gezag uitgeoefend wordt door de top van de organisatie

Question 14

Kenmerken centralisatie

Answer 14

Hiërarchische ondergeschiktheid van personeelsleden
- Hiërarchisch toezicht is algemeen en wordt van ambtswege uitgeoefend, zelfs wanner geen wettekst het uitdrukkelijk voorziet
- De meerdere mag bevelen geven aan de ondergeschikte omtrent de wenselijkheid, de inhoud, de voorwaarden, het tijdstip en de vorm van de juridische handeling
- De meerdere kan de beslissingen van de ondergeschikte altijd wijzigen en zich in de plaats stellen, behoudens tegenstrijdige bepaling in de wet en voor zover de beslissing die de ondergeschikte heeft genomen nog niet definitief is geworden

Hiërarchische lijn verschilt van entiteit tot entiteit, afhankelijk van de organisatiecultuur

Question 15

Wat is deconcentratie?

Answer 15

= de situatie waarbij de bevoegdheid tot het verrichten van rechtshandelingen wordt opgedragen aan agenten of entiteiten binnen het publiekrechtelijk lichaam, die weliswaar onder centraal hiërarchisch gezag van de hoogste overheid van het publiekrechtelijk lichaam blijven bestaan

Question 16

Kenmerken deconcentratie

Answer 16

Verschuiving van taken en bevoegdheden mogelijk

Middel om dienst op efficiëntere wijze te organiseren

Onderscheid interne en externe deconcentratie

Via techniek van delegatie als via de techniek van bevoegdheidstoewijzing tot stand komen
- Juridisch gezien deconcentratie vorm van centralisatie

Question 17

Interne en externe deconcentratie

Answer 17

Interne deconcentratie: aan een ambtenaar van het centraal bestuur

Externe deconcentratie: aan een ambtenaar van een buitendienst

Question 18

Moderne verschijningsvorm deconcentratie

Answer 18

Zogenaamde interne verzelfstandiging

Onderdeel van het publiekrechtelijk lichaam krijgt een zekere autonomie met bepaalde bevoegdheden
- Financieel en beheersmatig geresponsabiliseerd

Question 19

Wat is decentralisatie?

Answer 19

= een wijze van organisatie van de overheid, waarbij de gedecentraliseerde overheden onttrokken zijn aan het hiërarchische gezag van de centrale overheid, maar wel aan het bestuurlijk toezicht van die overheid onderworpen zijn

= beheersvorm waarbij aan diensten buiten de eigen organisatie een autonome bevoegdheid tot het vervullen van een bepaalde overheidstaak wordt toevertrouwd

In naam en voor rekening van de betrokken dienst zelf

Question 20

Kenmerk decentralisatie

Answer 20

Beslissingsmacht
- Territoriaal
- Functioneel
- Combinatie

Question 21

Territoriale decentralisatie

Answer 21

Aan territoriale gemeenschappen wordt het beleid opgedragen van algemeen omschreven gewestelijke of plaatselijke belangen

Bevoegdheid toegewezen aan zelfstandige organen om het algemeen belang van een geografisch gebied te behartigen

Belangen provincie of gemeente geregeld door de raden waarvan de leden werden verkozen

Question 22

Functionele decentralisatie

Answer 22

Aan een zelfstandig orgaan wordt het beleid van een welbepaald belang of een welbepaalde taak opgedragen

Kenmerken: specialiteit en zelfstandigheid

Bijvoorbeeld NMBS of VRT

Question 23

Combinatie decentralisatie

Answer 23

Combinatie van territoriale en functionele decentralisatie

Bijvoorbeeld OCMW

Question 24

Kenmerk decentralisatie

Answer 24

Autonomie: toekenning van rechtspersoonlijkheid krachtens een wettelijke of decretale basis

Volledig onbeperkt

Vereist van controle door centraal bestuur: niet van dien aard dat de gedecentraliseerde instelling aan de controle van de oprichtende instelling ontsnapt

In beginsel zekere interventiemogelijkheid: enkel wanneer beslissingen worden genomen met miskenning van de wet of het algemeen belang (= administratief toezicht)

Zelfstandigheid = de regel
- Beperkingen enkel op specifieke wettelijke grondslag

Question 25

Wat is het administratief toezicht

Answer 25

= de verzamelnaam voor het geheel van middelen waarover de toezichthoudende overheid beschikt, hetzij om de organen van de gedecentraliseerde overheden te verplichten de wet na te even en het algemeen belang te eerbiedigen, hetzij om hun onwel om op te treden te doorbreken

Question 26

Toetsstenen administratief toezicht

Answer 26

De wet en het algemeen belang Toezicht negatieve aard: gedecentraliseerde overheid behoudt eigenlijke beslissingsbevoegdheid - Onderscheid tussen bestuurlijk toezicht en hiërarchie

Question 27

Toepassingsgebied algemeen toezicht

Answer 27

Afhankelijk van wettelijke basis Ontstentenis van formele wettekst? Gedecentraliseerde overheid die door of krachtens een wet zelfstandige bevoegdheid heeft verkregen, niet aan bestuurlijk toezicht onderworpen - Beperkend uitgelegd

Question 28

Doel administratief toezicht

Answer 28

Vrijwaring van de wettigheid Nastreven algemeen belang Bestuurlijk toezicht verder dan de beoordeling van de eventuele onwettelijkheid, ook oordeel over de opportuniteit van de handeling Uitgebreider dan controle door de Raad van State: RvS beperkt tot wettelijkheidscontrole van de rechtshandeling

Question 29

Gewoon administratief toezicht

Answer 29

Niet bevoegdheid aan toezichthoudende overheid om zich in de plaats te stellen van het onder toezicht staande bestuur Niet om aan dat bestuur een andere beslissing op te dringen - Enkel indien er sprake is van een volgehouden onwil (= buitengewone vorm)

Question 30

Soorten gewoon administratief toezicht

Answer 30

Algemeen en bijzonder toezicht

Question 31

Wat is het algemeen toezicht?

Answer 31

Verschaft de toezichthoudende overheid de mogelijkheid om binnen een bepaalde termijn op te treden tegen beslissingen van het onder toezicht staande bestuur - Termijn verstreken? Optreden niet mogelijk - Wettigheidscontrole rechter blijft mogelijk Repressief van aard Vormen - Schorsing - Vernietiging

Question 32

Schorsing

Answer 32

= de administratieve rechtshandeling vanwege een orgaan van het centraal bestuur, waardoor de uitvoering van een door een gedecentraliseerde overheid genomen beslissing wordt opgeschort Loopt totdat de toeziende overheid zich over de wettigheid en/ of de conformiteit met het algemeen belang heeft uitgesproken Geen beroep tot nietigverklaring mogelijk

Question 33

Vernietiging

Answer 33

= de administratieve rechtshandeling waardoor een orgaan van het centraal bestuur een besluit van een gedecentraliseerde overheid tenietdoet wegens onwettigheid van of strijdigheid met het algemeen belang

Question 33

Toepassingsgebied bijzonder toezicht

Answer 33

Beperkt aantal besluiten die zo belangrijk zijn dat een formeel standpunt van de toezichthoudende overheid vereist is Niet repressief: preventief karakter Vormen - Voorafgaand advies - Machtiging - Goedkeuring

Question 34

Voorafgaand advies

Answer 34

Niet bindend Substantiële vormvereiste: niet-naleving kan leiden tot nietigverklaring Raad van State middel ambtshalve opwerpen

Question 35

Machtiging

Answer 35

= een rechtshandeling waarbij de toezichthoudende overheid verklaart dat de voorgenomen beslissing noch de wet schendt, noch het algemeen belang schaadt In beginsel voorafgaand, of achteraf vervangen door goedkeuring

Question 36

Goedkeuring

Answer 36

= administratieve rechtshandeling uitgaande van de toeziende overheid waardoor een beslissing van een gedecentraliseerde overheid volledige uitwerking verkrijgt omdat de beslissing noch de wet schendt, noch het algemeen belang schaadt Soort schorsende voorwaarde ten aanzien van de uitvoering van een op zichzelf rechtsgeldige beslissing Het aan goedkeuring onderworpen besluit is in beginsel niet vatbaar voor concrete uitvoering zolang er geen formele goedkeuring is gegeven: niet tegenstelbaar aan derden Retroactief Niet gedeeltelijk van aard Goedkeuring geweigerd? Rechtshandeling zonder uitwerking

Question 37

Rechtsgeldigheid besluit of beslissing

Answer 37

Op zichzelf volledig en rechtsgeldig Overheid die het besluit heeft genomen is gebonden door het besluit Besluit kent rechten toe aan een rechtsonderhorige en kan in beginsel niet worden ingetrokken

Question 38

Buitengewoon administratief toezicht

Answer 38

Dwangtoezicht Wanneer de gedecentraliseerde overheid in gebreke blijft, dan kan de toezichthoudende overheid het gedecentraliseerd lichaam dwingen om een welbepaalde beslissing te nemen ofwel om in haar plaats een zekere rechtshandeling te verrichten

Question 39

Wat zijn de hoofdstructuren van het Belgische en Vlaamse overheidsapparaat?

Answer 39

Federale overheidsadministratie Regionale overheidsadministratie Provincie Gemeente

Question 40

Vaststellen begrip overheid

Answer 40

Geval per geval bekijken of de betrokken instelling voor die specifieke wetgeving of die specifieke regels is te beschouwen als een overheid Niets bepaald? Klassieke criteria om administratieve overheden te identificeeren

Question 41

Federale uitvoerende macht

Answer 41

Uitgeoefend door federale regering van ten hoogste 15 ministers Evenveel Nederlandstalige als Franstalig ministers Toevoeging staatssecretarissen

Question 42

Federale en programmatorische overheidsdiensten

Answer 42

Federale overheidsdiensten ondersteunen ministers Verschaffen nodige dienstverlening aan burgers (FOD's) Tijdelijk aangevuld met aantal programmatorische overheidsdiensten (POD's) - Werken rond belangrijke maatschappelijke thema's die verscheidene federale overheidsdiensten doorkruisen

Question 43

Federale openbare instellingen

Answer 43

Diverse verschijningsvormen met uiteenlopende statuten Federale instellingen van openbaar nut onderverdeeld in categorieën: - Categorie A heeft betrekking op gepersonaliseerde entiteiten. - Categorie B heeft betrekking op entiteiten waarvan de zelfstandigheid sterker tot uiting komt dan bij entiteiten onder categorie A. - Categorie C omvat voornamelijk de financiële instellingen. - Categorie D omvat de sociale zekerheidsentiteiten.

Question 44

Federale instellingen van openbaar nut: categorie A

Answer 44

Onderworpen hiërarchisch gezag minister Geen autonomie Entiteiten gecreëerd door de techniek van deconcentratie

Question 45

Federale instellingen van openbaar nut: categorie B, C, D

Answer 45

Gecreëerd door techniek van decentralisatie Eigen beslissingsbevoegdheid Onderworpen administratief toezicht Concretiseert zich via de figuur van regeringscommissaris - Raadgevende stem vergaderingen van de beheers- en controleorganen - Beroepsmogelijkheid tegen beslissingen geacht in strijd met algemeen belang Minister kan beheersorgaan verplichten te beraadslagen over bepaalde kwestie

Question 46

Economische overheidsbedrijven

Answer 46

4 grote federale overheidsbedrijven: BPost, Proximus, NMBS, Infrabel, Skeyes Doel: organiseren om op een meer marktconforme wijze opereren, concurrentiekracht overheidsbedrijven verzekeren

Question 47

Overeenkomst economische overheidsbedrijven

Answer 47

De bij wet voorziene autonomie wordt verkregen via een beheerscontract of -overeenkomst, gesloten tussen de federale staat en het betrokken overheidsbedrijf Voorwerp van onderhandeling en akkoord: kwalitatieve en kwantitatieve resultaten Rapporteringsverplichtingen en sanctiemechanismen vastgelegd Verregaande vorm van autonomie: alle bedrijvigheden ontwikkelen die verenigbaar zijn met hun doel Regeringscommissaris: interventiemogelijkheid bij miskenning wetten, statuten of beheerscontract - Niet schorsen of vernietigen van opportuniteitsredenen

Question 48

Beleidsdomeinen Vlaamse overheid

Answer 48

a) Beleidsdomein Kanselarij, Bestuur, Buitenlandse Zaken en Justitie (KBBJ) b) Beleidsdomein Financiën en Begroting (FB) c) Beleidsdomein Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI) d) Beleidsdomein Onderwijs en Vorming (OV) e) Beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) f) Beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media (CJSM) g) Beleidsdomein Werk en Sociale Economie (WSE) h) Beleidsdomein Landbouw en Visserij (LV) i) Beleidsdomein Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) j) Beleidsdomein Omgeving (OMG)

Question 49

Organisatie beleidsdomeinen taken

Answer 49

Vlaams ministerie bestaande uit departementen en agentschappen Belast met taken van beleidsondersteuning (aansturing, ondersteunen en opvolgen) Verantwoordelijk voor beleidsuitvoerende taken Grote mate van autonomie

Question 50

Organisatie beleidsdomeinen

Answer 50

Beleidsraad: forum waar het politieke en ambtelijke niveau overleg plegen Managementcomité: afspraken gemaakt tussen topmanagers van departementen en agentschappen in kader van hun samenwerking Adviesraad: adviesverlening over strategische vraagstukken, hoofdlijnen beleid - Samengesteld uit vertegenwoordigers maatschappelijke middenveld eventueel aangevuld met onafhankelijke deskundigen Op overkoepelend niveau: voorzitterscollege, 1 per beleidsdomein en de Voorzitter

Question 51

Onderverdeling agentschappen

Answer 51

Intern verzelfstandigde agentschappen - Zonder rechtspersoonlijkheid - Met rechtspersoonlijkheid Extern verzelfstandigde agentschappen - In publiekrechtelijke vorm - In privaatrechtelijke vorm Zekere cascaderegeling: indien het voldoende aannemelijk wordt gemakt dat tot minder verregaande verzelfstandiging niet volstaat

Question 52

Intern verzelfstandigde agentschappen

Answer 52

Zonder rechtspersoonlijkheid: opgericht bij besluit van de Vlaamse regering - Ressorteren onder rechtspersoon Vlaamse Gemeenschap en hiërarchisch gezag minister - Leidende managers operationele autonomie die noodzakelijk is om de IVA doelmatig, efficiënt en effectief te leiden Met rechtspersoonlijkheid: onder hiërarchisch gezag Vlaamse Regering - Eigen rechtspersoonlijkheid - Opgericht bij decreet - Oprichtingsdecreet: opsomming doelstelling en taken

Question 53

Extern verzelfstandigde agentschappen publiekrechtelijk vormgegeven

Answer 53

Eigen rechtspersoonlijkheid Tussenkomst decreetgever vereist Oprichtingsdecreet: EVA rechtspersoonlijkheid verlenen en basiskenmerken vastleggen Maatschappelijk doel en opdrachten nauwkeurig omschrijven, toezichtregeling uitwerken, samenstelling en werken organen regelen Eigenlijke bestuur: Raad van Bestuur aangesteld door Vlaamse regering (volheid van bevoegdheid en eindverantwoordelijkheid) Hernieuwbare termijn van 5 jaar Onder toezicht Vlaamse Regering, uitgeoefend door regeringscommissaris van het agentschap en regeringscommissaris voor financiën en begroting

Question 54

Extern verzelfstandigde agentschappen privaatrechtelijk vormgegeven

Answer 54

Eigen rechtspersoonlijkheid Oprichting en statuut in overeenstemming met dwingende bepalingen private vennootschaps- of verenigingsrecht - Afwijken? Nee, kies voor EVA met publiekrechtelijke vormgeving Oprichting vereist uitdrukkelijke decretale machtiging die beleidsuitvoerende take vaststelt Samenwerkingsovereenkomst tussen EVA en Vlaamse regering

Question 55

Provincies

Answer 55

10 In zekere zin intermediair niveau tussen gemeenten en regionale overheid Staan in voor alles wat van provinciaal belang is Bestuur: provincieraad, deputatie en gouverneur die ondersteund worden door provinciale administratie met aan het hoof de provinciegriffier Mogelijkheid tot intern en extern verzelfstandigde agentschappen Organieke regeling: Provinciedecreet

Question 56

Gemeenten

Answer 56

Overheidsorgaan dat het dichts bij de burger staat en is het best geplaatst om in te spelen op de belangen van de lokale bevolking 300 steden en gemeenten Organisatie en werking: Decreet Lokaal Bestuur Gemeenteraad vertegenwoordigd bevolking en regelt de gemeentelijke belangen Dagelijkse bestuur: College van Burgemeester en Schepenen Burgemeester: hoof van gemeente en vertegenwoordiger Vlaamse regering Organen ondersteund door gemeentelijke administratie (algemeen directeur en financiën en financieel directeur)

Question 57

Wat is het gemeentelijk belang?

Answer 57

Alle zaken die een duidelijk lokaal en territoriaal karakter hebben en die door de wetgever niet aan het beslissingsrecht van andere instanties werd toegewezen Taken - Initiatieven voor gemeentelijk belang - Taken van medebewind

Question 58

Interne en externe verzelfstandiging binnen gemeenten

Answer 58

Keuze niet vrijblijvend Uitgangspunt: centrale behartiging, verzelfstandiging is uitzondering - Redenen aanhalen om een taak van gemeentelijk belang te verzelfstandigen en verantwoorden waarom de taak niet beter door de gemeente zelf wordt vervuld Externe verzelfstandiging: minst verregaande vorm bedoeld (publiekrechtelijk) - Keuze privaatrechtelijk? Aantonen waarom publiekrechtelijke variant niet volstaat of niet minimum dezelfde voordelen biedt

Question 59

Intergemeentelijke samenwerking en regio's - mogelijke samenwerkingsvormen

Answer 59

Interlokale vereniging (samenwerkingsverband zonder rechtspersoonlijkheid): intergemeentelijke competitie veldvoetbal Projectvereniging: realisatie lokaal multicultureel centrum Dienstverlenende vereniging: CIPAL Opdrachthoudende vereniging: Limburg.net Intergemeentelijke samenwerking betreffende de opdrachthoudende vereniging met private deelname

Question 60

Regio's

Answer 60

Regiodecreet: 15 referentieregio's Territoriaal gezien groter dan lokale besturen, kleiner dan provincies Intergemeentelijke samenwerking zal moeten plaatsvinden binnen de territoriale grenzen van de regio's (matrousjkamodel) - Afwijken mogelijk door samen te werken op supraregionale wijze: twee regio's vormen één groot samenwerkingsverband - Niet alle lokale besturen willen deelnemen? Minstens 90 procent is voldoende

Question 61

Uitzonderingen regiodecreet

Answer 61

Enkele specifieke vormen van samenwerkingsverband uitgesloten van de verplichting om zich te schikken naar de regiovorming Aan alle samenwerkingsverbanden wordt de mogelijkheid geboden om een aanvraag in te dienen om af te mogen wijken van de principes in art. 6 - Reeds bestaande als beoogde samenwerkingsverbanden - Beoordeling in concreto door Vlaamse regering

Question 62

OCMW's

Answer 62

Verzekert maatschappelijke dienstverlening in de gemeente Organieke regeling: Decreet Lokaal Bestuur Ook bepalingen inzake de verzelfstandiging van activiteiten en samenwerking tussen OCMW's