Nederlands diachrone

Question 1

vertel iets over Karel en de elegast

Answer 1

Karel ende Elegast is een atypische Karelroman waarin Karel de Grote niet de hoofdrol speelt, maar een van zijn ridders. De auteur van deze korte roman is onbekend, maar waarschijnlijk een Vlaming of een Brabander. Het verhaal is ontstaan vóór 1325 en heeft een eenvoudige maar spannende plot, een humoristische vertelstijl en is bekend vanwege de beknopte lengte (1403 verzen).

Question 2

welke tekstsoort is van den vos reynaerde ? wanneer werd deze geschreven ? Waarover gaat het verhaal ? door wie werd het geschreven ?

Answer 2

een satire
in de 13e eeuw (middeleeuwen)
een sluwe vos die iedereen te slim af is
auteur Willem : Dietsche vertaling van een Franse tekst

Question 3

Vertel iets over Heer Halewijn

Answer 3

dit is een vertellend lied in korte strofen
kenmerken lyriek, epiek en dramatiek

Heer Halewyn zong een liedekijn,
Al die dat hoorde wou bi hem zijn.

De prinses is heer Halewijn te slim af

Question 4

ken je enkele grote namen uit de gouden eeuw ?

Answer 4

de schilders:
Rembrandt Van Rijn
Frans Hals
Johannes Vermeer

1575 – 1675

Question 5

wat voor een accent had het Indo-Germaans ?

Answer 5

een fluctuerend en verspringend accent

Question 6

geef een voorbeeld van een genitief

Answer 6

des huizes - van het huis

Question 7

wohnte = wat is de te achteraan ?

Answer 7

een dentaal suffix

Question 8

Waarom spreekt men over Vlaamse taal ?

Answer 8

afgeleid van het graafschap Vlaanderen

Question 9

Welke talen behoren tot de Germaanse taalfamilie ?

Answer 9

De West-Germaanse talen zijn:

Engels
Duits
Nederlands
Afrikaans
Fries
Luxemburgs
Jiddisch
De Noord-Germaanse talen zijn:

Zweeds
Deens
Noors
IJslands
Faeröers

Question 10

Wat zijn de oudste schriftelijke bewijzen van het bestaan van het Indo-Europees?

Answer 10

de Hittische teksten van 1000VC

Question 11

Geef enkele Middelnederlandse teksten die nog steeds tot de literaire canon behoren.

Answer 11

Van den vos Reynaerde
Karel ende elegast
Elckerlijk
mariken van nieumeghen

Question 12

Welke kenmerken vertoont het Gotisch ?

Answer 12

Veelvuldig gebruik van naamvallen
Foneem dat is uitgestorven : th. = dentaal uitgesproken
Archaïsche kenmerken
Het krimgotisch was tot in de 17e eeuw in gebruik

Question 13

geef enkele taalkundige kenmerken van het Midden-Nederlands
en geef de tijd

Answer 13

tussen 1200 en 1500
men maakte vaak gebruik van pro en enclisis
de h volgde op de g om een juiste uitspraak te bewerkstelligen
Om der minnen ere willen = naamvallen (verdwijnt later uit het NL)

Question 14

wat zijn de problemen in de faciliteitengemeenten

Answer 14

de dienstverlening gebeurt in het Nederlands maar de meeste mensen spreken Frans in deze gemeenten, er ontstaat een verfransing en dit zorgt voor politieke onenigheid en soms rechts gekleurde initiatieven

Question 15

geef invloeden uit het Nederlands in de franse taal

Answer 15

boulevard = bolwerk
drogue= droog/gedroogd
mannequin= manneken

Question 16

hoe droeg de statenbijbel bij tot de standarisering van het Nederlands?

Answer 16

eerste NL bijbelvertaling in 1657
men deed compromissen in spelling, woordenschat en spraakkunst zodat iedereen het kon lezen > deze bijbeluitdrukkingen werden meer en meer gebruikt

Question 17

wat gebeurt er met de medeklinkers bij de eerste germaanse klankverschuivng ?

Answer 17

stemhebbende labia worden stemloos > lip
ager > akker
decem > tien

Question 18

hoe ziet Nederlands onderwijs voor kinderen in het buitenland eruit ?

Answer 18

zij kunnen terecht bij scholen zijn die zijn aangesloten bij de Stichting Nederlands Onderwijs, die onder toezicht vallen van de van de Nederlandse Onderwijsinspectie
Dagscholen of
NTC-scholen. de lesgevers moeten in het bezit zijn van een opleiding erkend door de SNO

Question 19

Kan je de huidige taalkundige situatie in Brussel toelichten ?

Answer 19

Officieel is Brussel tweetalig, in de praktijk spreekt maar minder dan 20% Nederlands
De taalgrens loopt officieel onder Brussel waardoor het een tweetalig eiland is.
Meerderheid heeft nog een andere moedertaal maar de voertaal is Frans.

Question 20

Verklaar het woord Dutch

Answer 20

naam verwijst naar oorsprong van het Nederlands afgeleid van Dietsch
diets > Dietsch was dus de taal van het volk.Komt van het woord THEODISK = van het volk, aanduiding van de volkstaal van de germaanse dialecten gesproken in de gebieden die we nu Vlaanderen en Nederland noemen.

Question 21

Waaruit bestond het graafschap Vlaanderen ?

Answer 21

huidige provincies Oost en West-Vlaanderen
+ Zeeuws Vlaanderen (nu in Nederland)
+ deel Noord-Frankrijk

Question 22

Waardoor werden de Germaanse volksverhuizingen op gang gebracht?

Answer 22

Door de Hunnen uit Azië > Germanen trokken over de Rijngrens naar het Westen

Question 23

Welke klankwijzigingen markeerden de eerste Germaanse klankverschuiving?

Answer 23

Klinkers:
Octo wordt acht > o = a c=ch
Noctis wordt die nacht > o = a c=ch
Hostis > der Gast
Hortis > gaard/yard
Bhratar > brofar
Medelinkers:
Tres > drie > three
Tenuis > dun > thin
Rectus > recht > right
Fructus > vrucht > fruit
Pedis > voet > foot
Pater > vader > father
Labia > lippen > lips
Dentis > tanden > teeth
Ager > akker > acre

Question 24

Geef een aantal voorbeelden van Nederlandse woorden die teruggaan op het Keltisch.

Answer 24

De leenwoorden uit het keltisch:
Kade
Lood
Ijzer
Rijn
Maas
Keltische restanten
Invloeden in het NL
Kade = kai
Lood
Ijzer
Kamerik
Doornik
Rijn
Maas

Question 25

Welke taal spraken de Franken?

Answer 25

Germaans

Question 26

Som enkele invloeden op die het Germaans op het Romaans had.

Answer 26

De adjectieven komen voor de substantieven
Het persoonlijk voornaamwoord drukt het onderwerp uit

Question 27

Wanneer werd er Oud-Nederlands gesproken en kan je enkele kenmerken geven ? ongeveer van 500 tot 1000

Answer 27

• Heldere klanken (fonetiek)
• Twee u’s > later evolueert deze naar een w (spelling)
• Hic=ik (semantiek)

Question 28

Wat zijn enkele betekenissen van hebban olla vogala?

Answer 28

‘Alle vogels zijn nesten begonnen, behalve ik en jij. Waar wachten wij nu op?’

hagunnan (“begonnen”) kan ook bigunnan (met dezelfde betekenis) zijn.
unbidan uue (“wachten we”) wordt soms ook als unbidat ghe (“wachten jullie”) gelezen.
hinase is een samengesteld woord: hi(t) na se - “het ne zij” - “‘t en zij” - “tenzij”; ‘hit’ in plaats van ‘het’ is typisch West-Vlaams.
Als liefdesgedicht, liefdesliedje of religieuze beeldspraak (gedicht aan God)

Question 29

Wat weten we over de identiteit van de schrijver? hebban olla

Answer 29

Dit werd waarschijnlijk door een Monnik opgeschreven toen hij in Kent verbleef voor zijn studie. We denken dat het een Wast-Vlaamse monnik was, aangezien we vanuit sommige woorden een West-Vlaams dialect kunnen afleiden.

probatio pennae

Question 30

Geef twee taalkundige evoluties die de overgang van het Oud-Nederlands naar het Middelnederlands markeren.

Answer 30

Het verdoffen van de klinker in de slotlettergreep (hebban wordt hebben)
De uitspraak van de lange ij die van i naar ij gaat

Question 31

Hoe is het vraagteken ontstaan?

Answer 31

in de Karolingische tijd (achtste of negende eeuw). In de kloosterschrijfschool van Tours werd toen het schrift- en tekensysteem geüniformeerd. Aan het eind van een vragende zin gebruikte men een teken dat waarschijnlijk aan de muzieknotatie is ontleend: twee verbonden, naar rechts omhoog wijzende boogjes of haakjes met een punt eronder. Dit teken, het ‘quilisma’, bleef in verschillende varianten ruim zes eeuwen in gebruik. Enige decennia na de uitvinding van de boekdrukkunst gaf de Venetiaanse drukker Aldus Manutius (ca. 1450-1515) het teken de huidige vorm.

Question 32

Hoe komt het dat er steeds meer documenten in de volkstaal verschijnen?

Answer 32

Veel mensen konden geen Latijn
Om bv belasting te innen was het belangrijk om in een taal te communiceren die iedereen begreep
Ook de rechtspraak werd uitgevoerd in volkstaal

Question 33

Uit welk graafschap komt de overgrote meerderheid van de Middelnederlandse teksten? Hoe kan je dit verklaren?

Answer 33

Graafschap Vlaanderen, met als belangrijk centrum Brugge, graafschap Vlaanderen had een belangrijke positie als cultureel epicentrum.

Question 34

Kan je toelichten hoe het hoger onderwijs in het Nederlands in het buitenland eruit zie ?

Answer 34

In 40 landen wordt aan zo’n 135 universiteiten en hogescholen onderwijs Nederlands aangeboden. In de buurlanden zijn er in totaal ongeveer 400.000 leerders van het Nederlands verspreid over alle onderwijsvormen: ruim 350.000 in Wallonië, 6.000 in Noord-Frankrijk en meer dan 35.000 in Duitsland.

Question 35

• Nederlandse sporen in het huidige Afrikaans, Engels, Russisch illustreren met voorbeelden

Answer 35

Engels : apartheid > apartheid
boss > baas
easel > schildersezel
cookie > koekje
dapper > kwiek
dock > (scheeps)dok

Russisch
veel scheepstermen:
ankor > anker
dama > dam
skipper > schipper
masta > mast
skip > schip
kajuta > kajuit
kil > kiel
flag > vlag

Afrikaans: rekenaar : computer
Prikkelpoppie : vrouw van lichte zede
Lugwaarin : airhostesse
Sponskoek: cake

Question 36

de politieke gevoeligheden tussen Franstaligen en Vlamingen illustreren met voorbeelden uit het verleden en het heden.

Answer 36

In vele gemeenten in de Vlaamse rand wordt er in de praktijk vooral Frans gesproken, terwijl onderwijs, bewegwijzering en bibliotheken Nederlands zijn, dit leidt tot onnatuurlijke omstandigheden.De verfransing leidt tot politieke vaak rechts gekleurde initiatieven. de problematiek in voeren met José Happart is ook een voorbeeld. Hij weigerde Nederlands te spreken als burgermeester van een Limburgse gemeente en wou Voeren bij Luik voegen.

Question 37

Welk graafschap was het economische en culturele centrum van het Nederlandse taalgebied in - de 12de en 13de eeuw? - de 15de en 16de eeuw? - vanaf de 17de eeuw? Hoe kwam het dat daar telkens een eind aan kwam?

Answer 37

Eerst het graafschap Vlaanderen (13e-14e eeuw)door politieke conflicten en de verzanding van het zwin, (hierdoor verloor Brugge machtspositie > haven) , de Haven werd eerst overgenomen door Gent en daarna door Antwerpen.(Brabant)
Daarna het hertogdom Brabant (15e eeuw) door de macht van de Bourgondiërs, die Brussel als residentiestad hadden.
Antwerpen viel in handen van de spanjaarden en het centrum verhuisde naar Holland

Question 38

Welke culturele gevolgen had de val van Antwerpen in 1585?

Answer 38

Het culturele centrum verhuisde naar Holland en de val van Antwerpen zorgde voor een splitsing van Noord en Zuid. Als gevolg daarvan verlieten duizenden handelaars (met hun rijkdom) de stad en vestigden ze zich in de Noordelijke Nederlanden. Ook vele vrijdenkers en kunstenaars vluchtten weg uit Antwerpen omdat ze vreesden vervolgd te zullen worden door het Spaanse bewind. Niet veel later nam Amsterdam de positie van Antwerpen over als cultureel en commercieel centrum.

Question 39

Welke taalkundige kenmerken maken het verschil tussen Middelnederlands en Nieuw-Nederlands?

Answer 39

Het verdoffen van de klinker in een slotlettergreep > hebban naar hebben
De uitspraak van de lange ij > gaat van i naar ij of ai