Diachrone: de Geschiedenis van het Nederlands Flashcards
geef een voorbeeld van naamvallen in het Nederlands
de heer des huizes
heden ten dage
het rijk der fabelen
op den duur
hoe zien we het Indo-Germaans naar het Oergermaans evolueren?
Hoe noemen we deze verschuiving?
klinkers
Octo > acht
noctis > nacht
hostis > der gast
hortis > gaard
brathar > brofar
(o wordt a)
(o wordt a)
medeklinkers
tres > drie
rectus > recht
fructus > vrucht
pedis > voet
pater > vader
labia > lippen
dentis > tanden
ager > akker
(t wordt d)
(f wordt v)
(p wordt v)
(c wordt ch)
de eerste Germaanse klankverschuiving
Wat zijn de West-Germaanse talen binnen het Indo-Europees ?
Engels, Duits, Jiddisch, Nederlands, Afrikaans, Fries, Luxemburgs
FALDJEN
Wat zijn de Noord-Germaanse talen binnen het Indo-Europees ?
Zweeds, Noors, Deens, Ijslands, Faeroërs
FADZWIJN
Wat zijn de Romaanse talen binnen het Indo-Europees ?
Frans, Spaans, Italiaans, Portugees, Roemeens, Catalaans, Provençaals, Retoromaans, Sardisch, Moldavisch
Wat zijn de Keltische talen binnen het Indo-Europees ?
Welsh, Bretons, Gaelisch, Iers, Manx
Wat zijn de Hellenische talen binnen het Indo-Europees ?
Grieks
Wat zijn de Slavische talen binnen het Indo-Europees ?
Russisch, Oekraïens, Witrussisch, Bulgaars, Servokroatisch, Sloveens, Macedonisch
Wat zijn de Baltische talen binnen het Indo-Europees ?
Lets, Litouws
Wat zijn de Armeense talen binnen het Indo-Europees ?
Armeens
Wat zijn de Albaanse talen binnen het Indo-Europees ?
Albaans
Wat zijn de Indo-Iraanse talen binnen het Indo-Europees ?
Iraans: Perzisch, Ossetisch, Koerdisch
Indisch: Sanskrit, Bengali, Punjabi, Singalees, Sigeunertalen, Urdu, Hindi, Gujarati, Sindhi, Rajasthani, Marathi
Welke talen bestaan er naast het Indo-Europees ?
-Baskisch
-Oeralische taalfamilie
(Fins, Laps, Estlands, Hongaars)
-Altaische taalfamilie ( Turks, Mongools)
-Maltees
BASMALTALTOER
Benoem alle takken van de Indo-Europese taalfamilie
Germaans
Romaans
Keltisch
Hellenisch
Slavisch
Baltisch
Armeens
Albaans
Indo-Iraans
HARKSBAI
Benoem de belangrijkste kenmerken van de eerste Germaanse klankverschuiving
-verspringend accent naar vast initiaal accent
- ontstaan zwakke werkwoorden (verleden tijd gevormd met dentaal suffix) d of th
- verandering van klinkers en medeklinkers
Wat wordt bedoeld met de term “Germaanse klankverschuiving”?
De Germaanse klankverschuiving verwijst naar de systematische verandering van medeklinkers in de Germaanse talen, wat resulteerde in onderscheidende klankpatronen ten opzichte van andere Indo-Europese talen.
Wanneer vond de eerste Germaanse klankverschuiving plaats ?
De eerste Germaanse klankverschuiving vond plaats rond 500 v. Chr.
Wat was het gevolg van de eerste Germaanse klankverschuiving voor de Germaanse taal in vergelijking met andere Indo-Europese talen?
De eerste Germaanse klankverschuiving leidde tot onderscheidende klankpatronen in de Germaanse talen ten opzichte van andere Indo-Europese talen.
Wanneer vond de tweede Germaanse klankverschuiving plaats en welke veranderingen bracht deze teweeg?
De tweede Germaanse of Hoogduitse klankverschuiving vond plaats rond de 6e en 7e eeuw na Chr. Het bracht veranderingen zoals k die veranderde in ch, t die veranderde in tz of ss, en p die veranderde in f of pf.
Hoe verschilde de Nederduitse taal of het Oer-Germaans van de Hoogduitse taal na de tweede Germaanse klankverschuiving?
Na de tweede Germaanse klankverschuiving scheidde de Nederduitse taal zich af van de Hoogduitse taal, met veranderingen zoals k naar ch, t naar tz of ss, en p naar f of pf.
Waaruit bestond initieel het Germaanse kerngebied?
het zuiden van Noorwegen, Zweden, Denemarken en de kust van Duitsland
Hoe ontstonden er veranderingen in het Germaans?
door de Germaanse volksverhuizingen en veroveringstochten: de Oost-Germanen trekken naar het Oosten en het zuiden, tot aan de Zwarte Zee, Zuid-Italië, Spanje en Noord-Afrika
Wat is de Codex Argentus ?
een manuscript dat dateert uit de 6e eeuw, de tekst werd geschreven met gouden en zilveren letters op purperrood perkament, het is een bijbelvertaling van bisschop Wulfia, geschreven in het Gotisch
Benoem enkele verschillen tussen het Hoogduits en het Nederduits.
Nederduits. Hoogduits
slapen slafen
schip schiff
kop kopf
peper pfeffer
hart herz
boek buch
Welke drie woorden bepaalden de taalgrens tussen Hoogduits en Nederduits?
Machen/maken
Ich/ik
das/dat
Wat is Dutch?
verwijst naar de oorsprong van het Nederlands, afgeleid van Dietsch (Diets) of Duitsch ( Duits) = taal van het volk (= theodisk)
Wat is Duitsch ?
de benaming voor de taal gesproken in de Noordelijkere delen ook afgeleid van Theodisk.
Wat is Dietsch ?
de benaming voor de taal gesproken in de zuidelijkere delen ook afgeleid van Theodisk.
Wat is Hoogduits ?
De volkstaal (Duitsch of Duits) gesproken in de hoger gelegen gebieden
Wat is Nederduits ?
De volkstaal (Duitsch of Duits) gesproken in de lager gelegen gebieden
Waar komt de naam Hollands vandaan ?
verwijst naar de provincie Holland, die een belangrijke positie kende in de 17e eeuw
Waar komt de naam Vlaams vandaan ?
van het graafschap Vlaanderen, deze taal werd daar gesproken: toen West & Oost-Vlaanderen, Zeeuws Vlaanderen en een deel van Noord-Frankrijk
Benoem alle Germaanse talen
Nederlands - Engels - Fries - Duits - Noors - Zweeds _ Deens - Ijslands - Faroërs
Benoem alle Romaanse talen
Frans- Italiaans - Portugees _ Spaans
Waar was de bakermat van het Indo- Europees ?
Anatolië
Wat zijn de Hittische teksten?
ze dateren van 1000 VC en zijn het oudste schriftelijk bewijs van het ontstaan van het Indo-Europees
Hoe werd het Indo-Europees verspreid ?
vanuit Anatolië over Europa en Azië door volksverhuizingen.
De taal ontwikkelde zich door contact met nieuwe gebieden en taalgroepen.
Hoe heeft het Germaans zich ontwikkeld ?
een deel van de Anatolische bevolking trok naar het Noorden tot in Scandinavië
- ze trokken door Germanië
- de Germaanse groepen gingen vanuit Scandinavië naar Gallië en werden beïnvloed door de Kelten en de Galliërs
Waar lag Gallië ?
het is het gebied tussen de Pyreneeën, de alpen, de Rijn, de oceaan en de Noordzee
Hoe noemden de Germanen de Kelten ?
Walen
Wat weet je over de West-Germanen?
ze splitste zich op in verschillende taalgroepen:
- de Noordzeegermanen
-de Rijn-Westgermanen - de Elbe Germanen
Tot welke Germaanse taalgroep behoorde het Gotisch ?
het Oost-Germaans
Wat. waren de Angelen, de Saksen en de Friesen ?
Noordzeegermanen
Wat waren de Hessen en de Franken ?
Rijn-Westgermanen
Wat waren de Allemannen en de Beieren?
Elbe-germanen
Welke gebeurtenis stopte de opmars van de Germanen? welke gevolgen had dit voor de taal ?
Julius Caesar veroverde Gallië, de Galliërs verruilden hun taal voor het volkslatijn
Welke positieve veranderingen brachten de Romeinen?
- ze legden verharde wegen aan
- ze stichtten nederzettingen
Geef enkele voorbeelden van Nederlandse woorden die uit het Latijn (de Romeinen) komen:
Mik Mica
Muur Murus
Straat Strata
Welke oude taal spreekt men nog steeds in Wales, Ierland, Schotland, Bretagne en de Britse eilanden?
Keltisch
Ken je enkele Keltische restanten in onze taal
Kamerik, Doornik, ijzer, lood, kade, Rijn, Maas
Hoe zijn de Franken ontstaan ?
allerlei kleine Germaanse stammen
Wie was de leider van de Franken ?
Clovis, de stichter van het Frankische rijk
Wat gebeurde er toen Clovis met de Franken het Romeinse rijk aanviel? Wat gebeurde er met de taal van de Kelten in Gallië?
Hij veroverde Gallië, dat onder de Romeinse macht viel, hij verkoos Parijs als hoofdstad, de macht verplaatste zich naar het Zuiden, de taal van de Franken ontwikkelde zich vanuit het Keltisch en onder Germaanse en Latijnse invloed tot het Oud-Frans.
de Franken vielen onder leiding van Clovis het Romeinse rijk aan en dit kwam in verval. De macht verplaatste zich naar het Zuiden. (Gallië) Clovis koos Parijs als hoofdstad. De Gallische bewoners hadden de Keltische taal reeds ingeruild voor het Volkslatijn en zij ondergingen deels ook invloed van de Germanen, de taal ontwikkelde zich op die manier tot Oud-Frans.
Kan je Germaanse invloeden in het Frans benoemen?
vrij- franc
zaal- salle
grijs - gris
wit/schitterend- blanc
de verdoffing van de laatste lettergreep(tabula-table)
het gebruik van een persoonlijk voornaamwoord
j’aime
het adjectief voor het substantief
Neuf-chateau (castellum novum)
Hoe en wanneer is het Nederlands ontstaan ?
ten tijde van Clovis
uit de talen die de Franken, de Saksen en de Friezen spraken
Oud-Nederfrankisch
Oud-Nederlands
Middelnederlands
Nederlands.
Benoem de belangrijkste bronnen in het Oud-Nederlands:
Wat is het onderwerp van deze teksten ?
- de Leidse Willeram
- de Wachtendonkse psalmen
- de Utrechtse doopbeloften
- Hebban Olla Vogola
al deze teksten gaan over God (kerstening)
Wat weet je over de Utrechtse doopbelofte ? kan je enkele linguistische kenmerken benoemen?
een Oud-Nederlandse tekst
> over God en de Duivel
Gelobistu in Got alamehtigan fadaer
Halogan gast= heilige geest
> we horen en schrijven een volle klinker in de onbeklemtoonde laatste lettergreep
gelobistu = tu gebruikelijke aanspreekvorm in het Oud-Nederlands
Wat weet je over de Wachtendonkse psalmen ? kan je enkele linguistische kenmerken benoemen?
Een Oud manuscript in Oud-Nederlands, geschreven in. opdracht van kanunnik Wachtendonk.
de dubbele u= die later evolueerde naar een w (double u)
het voegwoord en = in
gebruik van naamvallen (Godis = van god)
Hoe zijn onze hoofdletters ontstaan ?
ze zijn ontstaan uit pictogrammen ( tekeningen)
M =reeks watergolfjes
L = ploegschaar
H = hekwerk
de kleine letters zijn vervolgens afgeleid van de hoofdletters
Wat weet je over de Leidse Willeram ? kan je enkele linguistische kenmerken benoemen?
Dit is een vrije vertaling van een Oud-Hoogduitse commentaar op het hooglied
(bewaard in de bibliotheek van Leiden)
- het gebruik van naamvallen
- Wino = (mannelijke) geliefde
- Ich = ik
Wat zijn de opvallendste wijzigingen van het Oud-Nederlands naar het Middelnederlands ?
- de volle klinker in de laatste lettergreep verdofte naar een sjwa
- de tweeklank ou ontwikkelde zich
Waarom is het Frankische rijk uiteengevallen ?
- een gevolg van het verdrag van Verdun
- Lodewijk de Vrome, de zoon van Karel de Grote verdeelde het rijk onder zijn 3 zonen:
1. Karel de Kale kreeg het gebied dat later Frankrijk werd
2. Lodewijk de Duitser kreeg het gebied dat later Duitsland werd
3. Lotharius kreeg het gebied dat later Be, Nl, Luxemburg, Zwitserland en Italië zou worden)
Welk graafschap ontwikkelde zich het sterkst na het uiteenvallen van het Frankische rijk ? Waarom gebeurde dat ?
het graafschap Vlaanderen omwille van de lakenproductie en de bijhorende handel.
Hoe ontstond het vraagteken ?
dit werd aangeduid als een teken dat je stem op het einde van de zin bij een vraag de hoogte in moet, bedacht door een monnik in het jaar 800, de vorm van het vraagteken was toen nog anders dan nu.
Wat is de kerstening? Welke invloed had de kerstening op de taal ?
(rond 1000)
De kerstening is de verplichting tot het christendom.
Binnen de kerk werd alleen Latijn gebruikt maar ook bestuursteksten, wetenschap , kloosters, onderwijs maakten alleen gebruik van Latijn. Het gewone volk sprak Oud-Nederlands.
